سامانه تداخلات دارویی بومی شد

به گزارش مجله خبری نگار از دانشگاه علوم پزشکی ایران، دکتر محمد مهدی ثقفی افزود: به علت وجود دارو‌های گوناگون در حوزه سلامت با بیش از یک هزار نوع دارو ثبت شده در بیمارستان‌ها روبرو هستیم.

وی ادامه داد: طبق آمار در کشور‌های مختلف به طور تقریبی ۱۵ درصد از بیمارانی که به مراکز درمانی مراجعه یا فوت می‌کنند به خاطر تداخلات دارویی است، این تداخلات نه تنها در ایران؛ بلکه یکی از مشکلات نظام سلامت در تمام کشور‌های دنیا به شمار می‌رود.

استاد دانشگاه علوم پزشکی ایران تصریح کرد: به همین دلیل در ایران با توجه به نظام مندی موجود، تداخلات دارویی، امری اجتناب ناپذیر به نظر می‌رسد.

ایراد‌های دارویی و درمانی در بیمارستان‌ها

ثقفی همچنین درباره تداخلات دارویی گفت: اطلاعات داروییِ پزشک یا متخصص، صرفاً به حیطه دارو‌های حوزه تخصص وی محدود می‌شود و از طرفی، این یکی از ایراد‌های اساسی روند درمان در بیمارستان‌ها است، به این صورت که مثلاً وقتی یک پزشک متخصص قلب، بیمار را ویزیت می‌کند با مشاهده عفونت در بدن بیمار از تخصص و تجربه پزشک عفونی هم استفاده می‌کند یا در صورت نیازِ بیمار به متخصصین دیگر هم مراجعه می‌شود.
وی ادامه داد: بنابراین هر کدام براساس تخصص خود و نیاز بیمار دارویی تجویز می‌کنند. این تجویز‌های دارویی بدون توجه و گاهی با دقت کم به توصیه‌های پزشک قبلی و دارو‌هایی که تجویز کرده است، انجام می‌شود.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران افزود: با سیستم موجود کشور، ویزیت زنجیروار بیمار از سوی پزشکان و متخصصان مختلف، بی شک پدیده تداخلات دارویی به شکل‌های گوناگون رخ می‌دهد و حتی می‌تواند عوارض جبران ناپذیر و غیرقابل پیش بینی را برای بیمار به همراه داشته باشد.
ثقفی تأکید کرد: با وجود همه این عوامل و با روندی که ما در پیش گرفتیم به طور میانگین در بسیاری از موارد در حدود ۱۴ الی ۱۵ دارو برای یک بیمار تجویز می‌شود.

چگونه بیمار گرفتار تداخلات دارویی می‌شود؟

وی افزود: طبق مطالعات معتبر علمی در دنیا، به طور کلی وقتی تداخلات دارویی در حد یک دارو باشد شاید مهم به نظر نیاید؛ ولی وقتی این رقم به میزان ۲ عدد برسد احتمال حداقل ۱۳درصد عوارض ناخواسته به همراه دارد و یا سه یا بیشتر از ۸ عدد برسد، حدود ۱۰۰درصد بیمار دچار عوارض ناخواسته دارویی می‌شود که البته با توجه به شرایط بیماری‌های زمینه‌ای و چگونگی متابولیت دارو‌ها و سن بیمار، این درصد‌ها بیشتر و یا کمتر می‌شود.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران درباره رفع مشکل تداخلات دارویی در اکثر کشور‌های اروپا هم گفت: در این کشور‌ها از دو روش استفاده می‌کنند، نخست اینکه قبل از ویزیت بیمار، تیم کاملی از داروسازان و متخصصان دیگر یا تیم پزشکی یک جا پرونده بیمار را بررسی و ارزیابی می‌کنند و بعد از آن دستورات پزشکی صادر می‌شود تا چه نوع مداخله درمانی انجام شود.

ثقفی ادامه داد: در روش دوم در این کشور‌ها سامانه‌هایی ایجاد شده است، که این سامانه‌ها از نظر فنی تداخلات ارزیابی می‌کنند که به دلیل تعارض منافع شرکت‌های دارویی، درجه اعتبار هر کدام به طور خاص معلوم نیست.
وی که از اعضای پیشین سامانه ارزیاب اطلاعات دارویی اتحادیه اروپا بوده در همین زمینه یادآور شد: اتحادیه اروپا سامانه‌ای را طراحی کرده که تداخلات دارویی را در پارامتر‌های چندگانه مانند حداکثر دُز سمی یک دارو، دوران حاملگی و شیردهی، تداخل دارویی و عوارض ناخواسته که می‌تواند نقش اساسی در تداخلات دارویی داشته باشد ارزیابی کرده و این چهار پارامتر اساسی را در کمتر از یک دقیقه در اختیار پزشک قرار می‌دهد.
وی گفت: بعد از بازگشت به ایران با همکاری متخصصین دیگر، سامانه مورد استفاده شده در اتحادیه اروپا را در زمینه تداخلات دارویی طراحی و بومی سازی کردیم که بعد از تکمیل، این سامانه را به مسئولین مربوطه پیشنهاد داده ایم، ولی تاکنون هیچ رغبتی از سوی آن‌ها دیده نشده است؛ امّا شرکت‌های خصوصی که در زمینه پزشک مصنوعی فعالیت می‌کنند، خواهان دریافت اطلاعات این پروژه هستند، ولی ما می‌خواهیم این طرح به صورت عمومی مورد استفاده قرار بگیرد.

این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: با همکارانی که به صورت شخصی کار می‌کردند، این سامانه را طراحی و به همان شکلی که در اروپا بود، اجرا و بومی سازی کرده ایم و از طرف دیگر اطلاعات مورد نیاز این سامانه را با توجه به موقعیت منطقه‌ای ایران بارگذاری شده است.

ثقفی در این زمینه تأکید کرد که در حال حاضر درخواست ما از مسئولان این است که فضای مناسبی وجود داشته باشد تا به طور متمرکز از این سامانه استفاده شود و عیب یا ایراد احتمالی آن رفع شود تا به یک سامانه کامل علمی و جامع تبدیل شود.

وی همچنین اظهارداشت: موضوع حائز اهمیت دیگر این طرح، توجه به موقعیت جغرافیایی ما در منطقه است یعنی می‌توانیم این سامانه را به نوعی طراحی کنیم که برای کشور‌های همجوار نیز یک مرجع و منبع اطلاعاتی باشد و این تاکید بیشتر به این علت است که سامانه‌های موجود، دچار تعارض منافع هستند و به طور قطعی همیشه نمی‌توانند یک منبع معتبر به شمار آیند.

عضو علمی پیشین سامانه تداخل دارویی اتحادیه اروپا تأکید کرد که بنا به دلایل علمی و مبحث فارماکو ژنتیک، یک دارو در یک کشور، یا در یک فرهنگ و حتی یک نژاد می‌تواند تداخلاتی داشته باشد و در کشور ما آن تداخلات می‌تواند به شکلی دیگر ظهور پیدا کند.

ثقفی ادامه داد: با توجه به همین شرایط کلی ما این ظرفیت را در کشور داریم تا به لطف خدا و در صورت حمایت مسوولان بتوان به طور منسجم و متمرکز در دانشگاه علوم پزشکی ایران، این سامانه مرجع بسیار قوی با اعتبار علمی در کشور و منطقه شود.

وی با بیان اینکه تداخلات دارویی فقط به صورت دارو با داروی دیگر نیست، تصریح کرد: تداخلات دارو با غذا، با گیاهان دارویی و با مکمل‌ها نیز وجود دارد و این تداخلات چهارگانه غیر قابل انکار است.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران درباره نقش مردم در جلوگیری از تداخلات دارویی یادآور شد: علاوه بر اینکه مردم ما نباید به فضای مجازی در زمینه دارو‌ها اعتماد کنند، تأکید کرد داروخانه‌ها باید اطلاعات دارویی را به طور مداوم و دقیق به اطلاع مردم برسانند و در خصوص دارو‌هایی گیاهی، نهاد‌های مربوطه باید آن‌ها را تقسیم بندی کرده و نقش حمایتی خود را در استفاده از دارو و مکمل‌ها برای مردم به خوبی ایفا کنند.