قلعه فلک‌الافلاک از پرونده «دره خرم آباد» حذف شده است؟

به گزارش مجله خبری نگار،ایران در حالیکه با رویکردی جامع‌تر پرونده‌ای متشکل از «غار‌های پیشاتاریخی، قلعه فلک‌الافلاک و پل شکسته» را برای ثبت در فهرست میراث جهانی یونسکو آماده کرده بود، اما گزارش کارشناسی اخیر ایکوموس، تنها غار‌های پیشاتاریخی دره خرم‌آباد را واجد معیار‌های ثبت دانسته و پیشنهاد بررسی اجزای دیگر را به تعویق انداخته است. این تصمیم اولیه، واکنش وزارت میراث فرهنگی را در پی داشت و علی دارابی، قائم‌مقام وزیر و معاون میراث‌فرهنگی کشور، در واکنش به برخی گزارش‌ها درباره ارزیابی ایکوموس پیرامون پرونده «غار‌های پیش از تاریخ و مجموعه قلعه فلک‌الافلاک دره خرم‌آباد»، با تأکید بر نقش مشورتی این شورا، گفت: شورای بین‌المللی بنا‌ها و محوطه‌ها (ایکوموس) یکی از سه نهاد مشورتی رسمی یونسکو در فرآیند ثبت جهانی آثار فرهنگی است و نظر این نهاد صرفاً یک ارزیابی فنی است، نه تصمیم نهایی.

او افزود: بر اساس رویه موجود، ایکوموس پس از بررسی میدانی، مطالعه مستندات و ارزیابی وضعیت حفاظتی آثار، گزارشی تهیه و آن را همراه با یکی از چهار توصیه ثبت، ثبت مشروط، تعویق یا عدم ثبت به کمیته میراث جهانی ارائه می‌دهد، اما تصمیم نهایی درباره ثبت یا عدم ثبت هر اثر، منحصراً در صلاحیت کمیته میراث جهانی یونسکو است که متشکل از نمایندگان رسمی ۲۱ کشور عضو منتخب است.

دارابی با اشاره به تجربه‌های موفق ایران در پرونده‌های گذشته خاطرنشان کرد: در مواردی مانند ثبت راه‌آهن سراسری ایران، کاروانسرا‌های ایران و میمند، علیرغم برخی مخالفت‌های اولیه، توانستیم با اتکا به مستندات علمی، پیگیری‌های دیپلماتیک و انسجام کارشناسی، رأی کمیته را به نفع کشورمان جلب کنیم.

معاون میراث فرهنگی در پاسخ به برخی شایعات درباره حذف قلعه فلک‌الافلاک از این پرونده گفت: این قلعه بخشی از پرونده است و یکی از اجزاء منظر فرهنگی دره خرم‌آباد محسوب می‌شود. عنوان رسمی این پرونده نیز «غار‌های پیش از تاریخ و مجموعه قلعه فلک‌الافلاک دره خرم‌آباد» است که بر پیوستگی فرهنگی ـ تاریخی این اجزا تأکید دارد.

او افزود: گزارش‌های منتشرشده نشان می‌دهد که ایکوموس ثبت‌جهانی این اثر را با محوریت غار‌های پیشاتاریخی توصیه کرده و درباره برخی اجزا از جمله قلعه فلک‌الافلاک، پیشنهاد به تعویق بررسی داده است. با این حال، این نظرات نهایی نیست و ما تا زمان برگزاری نشست رسمی کمیته در تابستان ۲۰۲۵ فرصت داریم که از همه ظرفیت‌های علمی، حقوقی و دیپلماتیک برای دفاع از جامعیت پرونده استفاده کنیم.

دارابی با تأکید بر عزم ملی برای ثبت جهانی این اثر ارزشمند گفت: دره خرم‌آباد نه‌فقط میراث لرستان، که بخشی از هویت تمدنی ایران است. ما این مسیر را با دانش، تجربه و امید ادامه می‌دهیم و با اتکا به تعامل فعال با کشور‌های عضو کمیته، برای ثبت کامل و شایسته این اثر در فهرست میراث جهانی تلاش خواهیم کرد.

در روز‌های گذشته (هشتم خرداد ١۴٠۴)، ایکوموس (نهاد مشورتی وابسته به سازمان بین‌المللی یونسکو) اعلام کرد: «دره خرم‌آباد با محوریت مکان‌های پیش از تاریخ واجد ارزش جهانی شناخته شده و ثبت آن به کمیته میراث جهانی توصیه شده است و پس از تکمیل پژوهش‌های باستان‌شناختی و میان‌رشته‌ای تپه «فلک‌الافلاک» و انتشار نتایج آنها، این مجموعه تاریخی مجدداً مورد بررسی قرار خواهد گرفت.»

در این راستا، عطا حسن‌پور، مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری لرستان نیز گفت که مجموعه تاریخی فلک‌الافلاک به عنوان بخشی از «پرونده ثبت جهانی «دره خرم‌آباد» در نظر گرفته شده است» و در پاسخ به انتقاداتی مبنی بر بی‌توجه به قلعه فلک‌الافلاک در این پرونده، تأکید کرد: «از ابتدا عنوان اثر «دره خرم‌آباد» با تمامی پیوست‌های آن، از جمله قلعه فلک‌الافلاک، بوده است. این قلعه که محل موزه باستان‌شناسی است، به طور کامل در پرونده ثبت جهانی لحاظ شده و هیچ بنایی از این مجموعه از پرونده خارج نشده است.»

او همچنین اظهار کرد: «این پرونده در مرحله ارزیابی قرار دارد و پس از تأیید نهایی، در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت خواهد شد.»