تلاش برای تامین نیاز‌های ویژه معلولین توسط ابزار‌های پیشرفته!

به گزارش مجله خبری نگار/آنا،در دهه‌های اخیر شاهد تحولاتی بنیادین در فناوری‌های مرتبط با هوش مصنوعی بوده‌ایم. یکی از حوزه‌هایی که از این پیشرفت‌ها بهره‌برداری زیادی کرده، زندگی افراد دارای معلولیت است. این بخش از جامعه همواره با چالش‌هایی نظیر دسترسی به اطلاعات، جابجایی و تعاملات اجتماعی رو‌به‌رو بوده‌اند که فناوری‌های نوین نقش مؤثری در کاهش این محدودیت‌ها ایفا کرده‌اند.

هوش مصنوعی در خدمت بهبود کیفیت زندگی این افراد، نقش‌های چندبعدی و متنوعی از جمله در زمینه‌های ارتباطات، حمل‌ونقل، و سلامت شخصی بازی کرده است. در ادامه به بررسی جامعی درباره تأثیرات و کاربرد‌های گوناگون هوش مصنوعی در زندگی افراد دارای معلولیت خواهیم پرداخت.

با این حال، تحقق عدالت فناورانه و طراحی فراگیر همچنان اساسی است تا بهره‌وری از این دستاورد‌های علمی به گسترش فرصت‌های برابر در سراسر جوامع منجر شود. پروفسور جان لیو، آینده‌پژوه AI، پیش‌بینی می‌کند:AI شخصی‌سازی‌شده در دهه آینده، زندگی معلولین را به شکلی بی‌سابقه متحول خواهد کرد.

یکی از مهم‌ترین کاربرد‌های هوش مصنوعی در حوزه فناوری‌های کمکی است. سیستم‌های تشخیص گفتار با بهره‌گیری از الگوریتم‌های پیشرفته به کاربران امکان می‌دهند تا دستگاه‌ها و نرم‌افزار‌های مختلف را تنها با استفاده از صدا کنترل کنند. این فناوری به ویژه برای افراد دارای معلولیت جسمی که توانایی استفاده از دست‌ها یا حرکت بدن را ندارند، بسیار کارآمد است. اندرو انگ، متخصص هوش مصنوعی و یادگیری ماشین، گفت: سیستم‌های تشخیص گفتار پیشرفته، انقلابی در تعامل افراد با محدودیت حرکتی ایجاد کرده‌اند و این تنها آغاز راه است.

به همین ترتیب، نرم‌افزار‌های تبدیل متن به گفتار و بالعکس نقش حیاتی در ارتقاء ارتباطات برای افراد کم‌بینا و ناشنوا ایفا می‌کنند. برای افراد نابینا یا کم‌بینا، نرم‌افزار‌های تبدیل متن به گفتار می‌تواند اطلاعات متنی را به صدا تبدیل کند و امکان دسترسی به محتوای دیجیتال را فراهم آورد. از سوی دیگر، این نرم‌افزار‌ها برای افراد ناشنوا و کم‌شنوا با تبدیل گفتار به متن، به تعاملات اجتماعی و ارتباطات روزمره کمک بسیاری می‌کنند.

قابلیت‌های پیشرفته هوش مصنوعی در توسعه پروتز‌های هوشمند نیز به خوبی دیده می‌شود. پروتز‌های هوشمند با استفاده از سنسور‌ها و الگوریتم‌های هوش مصنوعی، می‌توانند الگو‌های حرکتی کاربران را یاد بگیرند و با نیاز‌های شخصی آنها تطبیق یابند. این پروتزها، حرکت و زندگی مستقل را برای افراد دارای نقص عضو به نحو چشمگیری تسهیل می‌کنند. پروفسور هلن پترسون، محقق پروتز‌های هوشمند، درباره الگوریتم‌های AI در پروتز‌ها گفت: این الگوریتم‌ها به ما اجازه می‌دهند حرکات طبیعی‌تر و دقیق‌تری را برای کاربران شبیه‌سازی کنیم.

از این رو، تلاش‌های تحقیقاتی و توسعه‌ای در حوزه پروتز‌های هوشمند به طور مداوم در حال پیشرفت است تا این فناوری‌ها کارآمدتر و کاربردی‌تر شوند.

در حوزه دسترسی‌پذیری دیجیتال، هوش مصنوعی به بهبود‌های قابل توجهی در تسهیل دسترسی افراد دارای معلولیت به محتوای دیجیتال کمک کرده است. به‌عنوان مثال، سیستم‌هایی که با استفاده از هوش مصنوعی قادر به توصیف خودکار تصاویر هستند، برای افراد نابینا یا کم‌بینا امکان شناخت و درک محتوا‌های بصری را فراهم می‌کنند. این سیستم‌ها می‌توانند با ارائه توضیحات متنی برای تصاویر، به افزایش شفافیت تجربیات دیجیتال و درک بهتر محیط مجازی کمک کنند. همچنین، استفاده از الگوریتم‌های پردازش زبان طبیعی و تشخیص گفتار در تولید زیرنویس‌های خودکار برای ویدئو‌ها و محتوای صوتی-بصری، به افراد ناشنوا و کم‌شنوا کمک می‌کند تا به محتوای ارتباطی و رسانه‌ای دسترسی راحت‌تری داشته باشند.

طراحی رابط‌های کاربری سازگار با نیاز‌های خاص کاربران نیز یکی دیگر از پیشرفت‌هایی است که به واسطه هوش مصنوعی امکان‌پذیر شده است. این رابط‌ها با در نظر گرفتن توانایی‌ها و محدودیت‌های مختلف کاربران، امکان تعامل بهتری را با سیستم‌ها و نرم‌افزار‌ها فراهم می‌کنند و به افراد دارای معلولیت این امکان را می‌دهند که تجربه کاربری کاملی داشته باشند. کارشناس دسترسی‌پذیری دیجیتال، سارا لی، تأکید می‌کند: تبدیل متن به گفتار و زیرنویس خودکار، شکاف ارتباطی را برای افراد ناشنوا و کم‌بینا کاهش داده و inclusion را تقویت کرده است.

ممکن است در طراحی این رابط‌ها از الگوریتم‌های یادگیری ماشین و تحلیل داده‌های کاربری برای تنظیم خودکار تنظیمات نمایش و سایر گزینه‌های تعامل استفاده شود.

در حوزه حمل و نقل و تحرک، هوش مصنوعی نقشی کلیدی در تسهیل جابجایی افراد دارای معلولیت ایفا کرده است. یکی از پروژه‌های امیدوارکننده و مبتنی بر هوش مصنوعی، توسعه خودرو‌های خودران است. این خودرو‌ها با استفاده از سنسور‌ها و الگوریتم‌های پیشرفته قادرند محیط اطراف خود را بررسی و تحلیل کنند و بدون نیاز به راننده انسانی حرکت کنند.

برای افراد دارای معلولیت، این فناوری می‌تواند انقلابی در زمینه استقلال و دسترسی به امکانات جابجایی ایجاد کند. مارکوس تامسون، متخصص حمل‌ونقل هوشمند، می‌گوید: خودرو‌های خودران می‌توانند تحرک را برای افراد دارای معلولیت به سطحی بی‌سابقه برسانند.

سیستم‌های ناوبری هوشمند نیز با بهره‌گیری از هوش مصنوعی قادر به ارائه اطلاعات مسیر و پیشنهاد راه‌های دسترس‌پذیر هستند. این سیستم‌ها می‌توانند به افراد کمک کنند تا مسیر‌های مناسب‌تری برای حرکت و جابجایی انتخاب کنند و با ارائه اطلاعات در لحظه، از تصمیم‌گیری‌های نادرست جلوگیری نمایند. هوش مصنوعی در حوزه طراحی و توسعه ویلچر‌های هوشمند هم نقش مهمی دارد و این وسایل می‌توانند با تشخیص موانع در محیط و انتخاب مسیر‌های بهینه، به افزایش تحرک و استقلال کاربران کمک کنند.

با وجود تمام این پیشرفت‌ها و کاربردها، چالش‌ها و ملاحظات متعددی نیز در استفاده از هوش مصنوعی برای افراد دارای معلولیت وجود دارد. یکی از دغدغه‌های اصلی، موضوع حریم خصوصی و مسائل اخلاقی مربوط به جمع‌آوری و استفاده از داده‌های کاربران است. در بسیاری از فناوری‌های مبتنی بر هوش مصنوعی، اطلاعات شخصی کاربران تحلیل و پردازش می‌شود و حفاظت از این اطلاعات باید تضمین گردد تا امنیت و حریم خصوصی افراد حفظ شود. این امر نیازمند الزاماتی قانونی و رویه‌هایی اخلاقی برای بهره‌برداری از هوش مصنوعی است تا اعتماد کاربران به این فناوری‌ها حفظ گردد.

یکی دیگر از ملاحظات، شکاف دیجیتالی است که به دلیل محدودیت‌های اقتصادی و دسترسی نابرابر به فناوری‌ها ممکن است به وجود آید. هزینه‌های بالای برخی فناوری‌های هوش مصنوعی می‌تواند مانع از دسترسی گسترده عموم مردم به آنها شود، به ویژه در جوامعی که منابع اقتصادی و مالی محدودی دارند.

برای غلبه بر این چالش و ارتقاء عدالت اجتماعی، نیاز به سیاست‌گذاری‌های حمایتی و ارائه راهکار‌های مقرون به صرفه‌تر در توسعه و توزیع این فناوری‌ها است. جین کیم، پژوهشگر AI در دسترسی‌پذیری، خاطرنشان می‌کند: توصیف خودکار تصاویر توسط AI، دریچه‌ای به محتوای بصری برای نابینایان باز کرده است.

طراحی فراگیر یکی از راهکار‌هایی است که می‌تواند به بهبود دسترسی و استفاده از فناوری‌های هوش مصنوعی برای افراد دارای معلولیت کمک کند. در این رویکرد، باید تمامی مراحل طراحی و توسعه با مشارکت فعالانه افرادی که دارایی نیازمندی‌های خاصی هستند انجام شود. این امر تضمین می‌کند که فناوری‌های تولید شده، واقعاً به نیاز‌های کاربران پاسخ می‌دهد و کمک مؤثری به بهبود کیفیت زندگی آنها می‌کند.

در دنیایی که فناوری به طور بی‌وقفه مرز‌های گذشته را در می‌نوردد، با توجه به اینکه پیشرفت‌های فناوری به سرعت در حال گسترش است، آینده‌ای پر امید در پیش‌روی استفاده از هوش مصنوعی برای توانمندسازی افراد دارای معلولیت قرار دارد. لیلا احمدی، کارشناس طراحی رابط کاربری درباره یادگیری ماشین در رابط‌های کاربری گفت: تجربه‌ای شخصی‌سازی‌شده و کارآمد برای معلولین فراهم می‌کند.

پروفسور احمد رضوی، متخصص اخلاق در AI، هشدار می‌دهد: بدون حفاظت از داده‌ها و سیاست‌گذاری مناسب، اعتماد به این فناوری‌ها در معرض خطر است.

انتظار می‌رود که در آینده نزدیک، فناوری‌ها و راهکار‌های شخصی‌سازی شده‌تر، دقیق‌تر و مقرون به‌صرفه‌تری توسعه یابند که به طور خاص به نیاز‌های فردی هر کاربر پاسخ دهند. ماریا گونزالس، پژوهشگر عدالت فناورانه، می‌گوید: طراحی فراگیر با مشارکت معلولین، کلید بهره‌برداری عادلانه از AI است.

همکاری میان متخصصان فناوری، متخصصان پزشکی، قانون‌گذاران و خود افراد دارای معلولیت در تحقق این هدف می‌تواند به ایجاد جامعه‌ای فراگیرتر کمک کند، جامعه‌ای که در آن فناوری به عنوان ابزاری برای بهبود زندگی و نه به عنوان محدودیتی دیگر عمل می‌کند.