چالش کسری معلم که همچنان حل نشدنی‌ست؟!

به گزارش مجله خبری نگار/فرهیختگان: از جدی‌ترین چالش‌های چندسال اخیر آموزش‌وپرورش، کمبود معلم است. در بازه‌های مختلفی متاسفانه دانشگاه‌های فرهنگیان و شهید رجایی کمترین تعداد دانشجو معلم را به خود جذب کردند و در سوی دیگر قصه کمبود معلم، تعداد قابل توجهی از معلمان بازنشسته شدند. به‌گفته مسئولان وزارت آموزش‌وپرورش دولت سیزدهم، سال‌های ۹۳ تا ۹۷، دانشگاه فرهنگیان نزدیک به تعطیلی بود و پذیرش دانشگاه از سالی ۲۵ هزار نفر به کمتر از ۳ هزار نفر رسید، یعنی در سال‌هایی که باید معلم تربیت می‌شد تا امروز از نتیجه آن در کلاس‌های درس استفاده کنیم، از این ظرفیت استفاده‌ای نشده است. اوایل مرداد امسال رئیس مرکز برنامه‌ریزی منابع انسانی و فناوری اطلاعات آموزش‌وپرورش اعلام کرد که پایان سال ۱۴۰۴، ۶۴۰ هزار معلم بازنشسته خواهند شد و بازهم آموزش‌وپرورش قرار است با چالش کمبود معلم روبه‌رو شود. در این میان برای جبران کمبود معلم در آموزش‌وپرورش، سال ۱۴۰۲ دانشگاه فرهنگیان تنها ۲۵ هزار نفر خروجی داشت. این درحالی است که وزیر آموزش‌وپرورش دولت سیزدهم سال گذشته گفته بود اگر فضای دانشگاه فرهنگیان از سال تاسیس طبق برنامه توسعه پیدا می‌کرد باید امروز سالی ۴۰ هزار معلم ورودی و ۴۰ هزار خروجی می‌داشت. 

از طریق آزمون‌های استخدامی سال گذشته حدود ۶۰ هزار نفر استخدام شده‌اند. براساس گفته‌های وزیر، آموزش‌وپرورش امسال ۱۲۹ هزار معلم جذب کرده است. در آن سمت ماجرا ارقام عجیب مطرح‌شده از سوی مسئولان آموزش‌وپرورش، نامعلوم بودن عدد کمبود معلم است. حاجی‌بابایی، رئیس فراکسیون فرهنگیان مجلس در سال ۱۴۰۱ گفته بود که آموزش‌وپرورش ۳۰۰ هزار نفر کمبود معلم دارد. علی فرهادی، سخنگوی وزارت آموزش‌وپرورش نیز درباره کمبود معلم در مدارس اظهار کرده بود: «در مهرماه ۱۴۰۲، ۲۰۳ هزار کمبود معلم داشتیم.» اکنون، اما برای سال تحصیلی ۱۴۰۳ گفته می‌شود که ۱۷۶ هزار معلم کمبود قطعی داریم و از این عدد ۹۳ هزار معلم تامین شده است. 

علی فرهادی، سخنگوی وزارت آموزش‌وپرورش ۲۱ شهریورماه امسال گفته بود: «۱۷۶ هزار کمبود قطعی معلم داریم که با توجه به تمهیدات صورت‌گرفته ۹۳ هزار نفر از این تعداد کم می‌شود و بقیه را از اضافه تدریس باید تامین کنیم. همچنین امسال ۷۴ هزار معلم بازنشسته شده‌اند که ۲۶ هزار نفر متقاضی ادامه خدمت شده و مهرماه در مدارس تدریس خواهند داشت.»
‌علیرضا منادی سفیدان، رئیس کمیسیون و تحقیقات آموزش مجلس شورای اسلامی درباره موضوع کمبود معلم در مهرماه سال جاری گفته بود: «متاسفانه موضوع کمبود معلم واقعیتی است که سال گذشته نیز با آن مواجه بوده‌ایم. ما زمانی که ۱۲ میلیون دانش‌آموز داشتیم بیش از یک میلیون معلم داشتیم، اما حالا که به صورت یکجا تعداد زیادی از معلمان بازنشسته می‌شوند، حفره‌های بزرگی ایجاد خواهد شد؛ لذا باید به این موضوع توجه کنیم، چراکه برای مهرماه قطعا با کمبود معلم مواجه خواهیم شد. من فکر می‌کنم امسال مهرماه با ۷۰ الی ۸۰ هزار کمبود معلم مواجه باشیم.»

رد صلاحیت عمومی و سوالات بی‌پاسخ ۲۵۰۰ داوطلب

همان‌طور که در سطور بالا نیز اشاره شد، آموزش‌وپرورش برای جبران کمبود معلم طی برگزاری چندین مرحله آزمون استخدامی آموزگاری و دبیری، نیروی جدید به بدنه خود وارد کرد. جذب معلم از طریق آزمون استخدامی در دو مرحله آزمون کتبی و گزینش صورت گرفت. در یکی از بند‌های اعلامی از سوی سازمان سنجش در رابطه با شرایط پذیرش داوطلبان آزمون استخدامی آموزگاری آمده است: «افراد معرفی‌شده، علاوه‌بر واجد شرایط بودن در بررسی شرایط احراز، شرکت در فرآیند ارزیابی تکمیلی و داشتن امتیاز ارزیابی در هر یک از حیطه‌ها، الزاما باید دارای تاییدیه صلاحیت‌های عمومی گزینش نیز باشند.» این بند، بند دوم اطلاعیه پذیرش آزمون استخدامی آموزگاری است و مربوط به شرایط عمومی داوطلبان مانند اعتقادات دینی، عقاید سیاسی و فعالیت‌های اجتماعی داوطلبان است و ذیل این بند مثلا پوشش، مشارکت در فعالیت‌های فرهنگی-سیاسی و اجتماعی افراد بررسی می‌شود. 

براساس تماس‌های مکرر خوانندگان و مستندات دریافت‌شده از سوی داوطلبان آزمون استخدامی آموزش‌وپرورش، ظاهرا در اعطای نمره بخش عمومی مصاحبه‌های ادارات کل آموزش‌وپرورش و حتی ادارات آموزش‌وپرورش برخی شهرستان‌ها اعمال سلیقه کرده‌اند و تمام جوانب انصاف رعایت نشده است. ذیل رد عمومی داوطلبان آزمون استخدامی و پیرو همان بند، به افراد رد صلاحیت شده بخش عمومی آزمون استخدامی آموزگاری «کد ۲» می‌گویند. درحال حاضر ۲۵۰۰ نفر کد ۲ دریافت کرده‌اند و با وجود تجمعات و مطالبه برای پاسخگویی در رابطه با دلیل ردشان توسط هسته گزینش، اما آموزش‌وپرورش هیچ‌گونه پاسخ روشنی به آنها ارائه نمی‌دهد. در این میان ناگفته نماند دربین افرادی که کد ۲ دریافت کرده‌اند، افراد معتقد به آرمان‌های اصیل انقلاب با فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی نیز پیدا می‌شود. یا برای مثال حتی افرادی رد شده‌اند که ۱۰ تا ۱۷ سال سابقه همکاری با آموزش‌وپرورش داشته‌اند و این بار قصد داشته‌اند تا از طریق آزمون استخدامی وارد بدنه آموزش‌وپرورش شوند. نمایندگان این ۲ هزار و ۵۰۰ داوطلب می‌گویند که آموزش‌و‌پرورش همچنان پاسخ روشنی به آنها نداده است و آنچه که گفته شده این است که ردیف استخدامی‌شان از طریق تکمیل‌ظرفیت پر شده و از آنها درخواست شده تا در آزمون‌های بعدی استخدامی شرکت کنند. این درصورتی است که افراد نمره علمی لازم را دریافت کرده‌اند. 

البته اعمال سلیقه از سوی برخی مدیران شهرستانی و استانی نیز برای قبولی در آزمون بسیار گزارش شده است و افراد از طریق رابطه و نه ضابطه، نمره قبولی دریافت کرده‌اند. در این میان حتی افرادی طی تماس‌های مکرر به خبرنگار گفته‌اند که از طریق اعطای سلیقه‌ای نمره، نمره حدنصاب لازم برای شهرستان بالا رفته است و داوطلبان شایسته همکاری با آموزش‌وپرورش از قبولی بازمانده‌اند. همچنین براساس شنیده‌ها، تحقیقات محلی برای داوطلبان از طریق پیمانکاران صورت گرفته است و نه نیرو‌های حراست آموزش‌وپرورش شهرستان‌ها و استان‌ها.

اعمال سلیقه در استخدام‌ها قابل چشم‌پوشی نیست

پای این اعمال سلیقه در ورودی‌های جدید آزمون آموزگاری و حواشی آن حتی به مجلس نیز کشیده شده است. سیدنجیب حسینی در نشست علنی دهم تیرماه امسال مجلس شورای اسلامی پس از قرائت گزارش وزیر آموزش‌و‌پرورش در رابطه با اتخاذ تدابیر لازم برای سال تحصیلی ۱۴۰۴-۱۴۰۳، گفته بود: «اگرچه استخدام ۷۲ هزار نفر جای قدردانی دارد، اما فرآیند استخدامی باعث نارضایتی مردم شده است. در واقع درصد نمره کتبی و علمی در این استخدام شرط اول است، اما نمی‌توان از اعمال سلیقه در استخدام‌ها چشم‌پوشی کرد، چراکه این اتفاق به کرات رخ می‌دهد، لذا استخدام افراد براساس عدالت در آموزش‌وپرورش امری ضروری است.»

البته که تلاش‌های آموزش‌وپرورش برای جبران کمبود نیرو از طریق برگزاری آزمون استخدامی قابل تقدیر است، اما در این میان چه کسی باید پاسخگوی روز‌های هدر‌رفته جوانانی باشد که شوق خدمت به کودکان کشور را دارند، اما موانع جدی مانند سلیقه‌ها مانع راه‌شان است؟