مشارکت دانشگاهیان در تصمیم‌گیری؛ راهی به سوی آموزش عالی بهتر

به گزارش مجله خبری نگارحکمرانی در نظام آموزش عالی به یکی از مباحث مهم و پرچالش تبدیل شده است. تصمیم‌گیری در دانشگاه‌ها تنها به مدیران اجرایی و سیاست‌گذاران ختم نمی‌شود، بلکه اساتید، دانشجویان، کارمندان و دیگر ذی‌نفعان نیز نقشی کلیدی در این روند دارند. ضرورت توجه به حکمرانی مشارکتی از آنجا ناشی می‌شود که درگیری و مشارکت بیشتر بازیگران دانشگاهی می‌تواند موجب بهبود روند تصمیم‌گیری و در نهایت ارتقای عملکرد مؤسسات آموزش عالی شود. این موضوع اهمیت ویژه‌ای دارد، زیرا مسائل مختلفی که دانشگاه‌ها با آن مواجه هستند، نیازمند در نظر گرفتن دیدگاه‌های متفاوت و جامع است.

علاوه بر این، با توجه به ساختار بوروکراتیک و متمرکز در بسیاری از نظام‌های آموزش عالی، به‌ویژه در کشور‌هایی که نظام دانشگاهی دولتی است، لزوم تغییر رویکرد به سمت مشارکت بیشتر ذینفعان مشهود است. نخبگان دانشگاهی همچون اساتید و دانشجویان به دنبال نقش فعال‌تری در تصمیم‌گیری‌ها هستند و انتظار دارند که نظرات آنها در تدوین سیاست‌ها و برنامه‌ها به طور جدی در نظر گرفته شود. در پژوهشی در همین زمینه، به ضرورت این موضوع پرداخته شده و نشان داده شده است که رویکرد مدیریت مشارکتی چگونه می‌تواند به دانشگاه‌ها کمک کند تا از تمامی ظرفیت‌های موجود بهره ببرند.

محققان این پژوهش به سرپرستی مهدی عبدالحمید، استادیار دانشگاه علم و صنعت ایران، و با همکاری دانشگاه تهران و دانشگاه علامه طباطبائی، هدف از این تحقیق را بررسی دستاورد‌ها و کارکرد‌های رویکرد مدیریت مشارکتی در نظام آموزش عالی عنوان نموده اند. آن‌ها بر این باورند که با مشارکت ذی‌نفعان مختلف، از اساتید تا دانشجویان، می‌توان کارایی و اثربخشی دانشگاه‌ها را به‌طور چشمگیری افزایش داد.

برای انجام این پژوهش، محققان از روشی به نام «فراترکیب» استفاده کرده‌اند. این روش به آنها کمک کرد تا با بررسی و تحلیل ۱۰۰ مقاله علمی معتبر از پایگاه‌های اطلاعاتی، به دسته‌بندی جامعی از مؤلفه‌ها و دستاورد‌های مدیریت مشارکتی در نظام آموزش عالی دست یابند.

نتایج این تحقیق نشان داد که مدیریت مشارکتی در نظام آموزش عالی دارای شش کارکرد اصلی است. از جمله این کارکرد‌ها می‌توان به افزایش هماهنگی و انسجام درون‌سازمانی، تقویت اعتماد و ارتباطات بین ذینفعان، افزایش کارایی و اثربخشی از طریق همکاری، و بهبود شفافیت و پاسخگویی اشاره کرد. این شش مؤلفه می‌توانند به‌طور مستقیم به بهبود عملکرد دانشگاه‌ها و نهاد‌های آموزش عالی منجر شوند.

یکی از نتایج مهم این پژوهش آن بود که حکمرانی مشارکتی با ایجاد فضایی برای تعامل و تبادل نظر میان ذی‌نفعان مختلف، می‌تواند اختلافات را کاهش دهد و محیطی مبتنی بر اعتماد و همکاری را در دانشگاه‌ها ایجاد کند. این فضا همچنین باعث می‌شود که دانشگاهیان حس مسئولیت‌پذیری بیشتری نسبت به تصمیم‌گیری‌ها و سیاست‌های اجرایی داشته باشند.

در ادامه، محققان به این نکته اشاره کرده‌اند که ایجاد چنین فضایی نه تنها موجب افزایش کارایی و اثربخشی مؤسسات آموزش عالی می‌شود، بلکه فرآیند تصمیم‌گیری در دانشگاه‌ها را نیز دموکراتیک‌تر و مشارکتی‌تر می‌کند. این مسئله در نهایت به بهبود کیفیت آموزشی و پژوهشی دانشگاه‌ها منجر خواهد شد.

از جمله یافته‌های مهم این پژوهش می‌توان به نقش حیاتی مشارکت در افزایش تعهد و احساس مسئولیت در میان دانشگاهیان اشاره کرد. با اجرای حکمرانی مشارکتی، دانشگاه‌ها می‌توانند بهره‌وری بیشتری را در تمامی سطوح سازمانی تجربه کنند و چالش‌هایی مانند عدم هماهنگی و موازی‌کاری را به‌طور مؤثری کاهش دهند. همچنین، این رویکرد موجب افزایش شفافیت در فرآیند‌های تصمیم‌گیری و مدیریت منابع می‌شود، که به نوبه خود اعتماد و انگیزه بیشتری را در میان ذی‌نفعان ایجاد می‌کند.

لازم به ذکر است که این یافته‌های ارزشمند در «مجله آموزش عالی ایران» که توسط انجمن آموزش عالی ایران منتشر می‌شود، به چاپ رسیده اند. این نشریه به پژوهش‌های تخصصی در حوزه مدیریت و آموزش عالی اختصاص دارد و به دنبال بررسی و ترویج راهکار‌های نوین برای بهبود حکمرانی و مدیریت در نظام‌های آموزشی کشور است.