یک انفجار تماشایی از نوع نواختر!

به گزارش مجله خبری نگار،«تاج شمالی» در فاصله سه هزار سال نوری از زمین، میزبان یک کوتوله سفید به نام «تی کورونا بوریالیس» است که به گفته ناسا در آستانه یک فوران نواختری قرار دارد.

انتظار می‌رود این رویداد نادر کیهانی پیش از سپتامبر ۲۰۲۴ اتفاق بیافتد؛ و وقتی اتفاق افتاد احتمالا با چشم غیرمسلح - به شکل یک ستاره نو - قابل مشاهده خواهد بود، که به گفته ناسا دیدن آن نیازی به تلسکوپ‌های گران قیمت نخواهد داشت.

ویلیام جی کوک مدیر «برنامه محیط شهاب‌واره‌های» ناسا گفت: «هیجان زیادی دارم. این پدیده چیزی شبیه به دنباله‌دار هِیلی است - هر ۷۵ تا ۸۰ سال روی می‌دهد -، اما نواختر‌ها برای رسانه‌ها آن جذابیت دنبال‌دار هِیلی را ندارند. دنباله‌دار‌ها همیشه بیشتر مورد عنایت هستند.»

دانشمندان چطور می‌دانند که نواختر‌ها چه زمانی اتفاق می‌افتند؟

کوک می‌گوید در بیشتر موارد کارشناسان ناسا اصلا نمی‌دانند که انفجار‌های نواختری چه زمانی روی خواهند داد. اما در حدود ۱۰ نواختر وجود دارد که به گفته او «نواختر‌های تکراری» هستند.

او ادامه می‌دهد: «یک نواختر تکراری از نوعی است که پوسته آن به طور متناوب فوران می‌کند؛ و تی کورونا بوریالیس یکی از نمونه‌های تراز اول آن است.».

اما ناسا چطور با این اطمینان می‌داند که این ستاره قرار است در چند ماه آینده فوران کند؟ موضوع محاسبات ریاضی و شواهد قابل رویت است. برای مثال، آخرین باری که این ستاره نواختر شد، ۱۹۴۶ بود - یعنی ۷۸ سال قبل.

کوک می‌گوید نشانه دیگری هم از اینکه این ستاره مترصد فوران است وجود دارد: «ما می‌دانیم که این ستاره پیش از آنکه نواختر شود برای حدود یک سال کم‌سوءتر می‌شود و تی کورونا بوریالیس از ماه مارس ۲۰۲۳ شروع به کمرنگ شدن کرده، برای همین فکر می‌کنیم که از حالا تا پایان سپتامبر نواختر خواهد شد.»

فوران قابل پیش‌بینی «تی کورونا بوریالیس» در فواصل معین آن را از بسیاری نواختر‌های دیگر که در طول زمان شناسایی شده‌اند متمایز می‌کند.

مِرِدیت مک‌گرِگور، استادیار در دانشگاه جانز هاپکینز، می‌گوید: «نواختر‌های خیلی زیادی وجود دارد که کشف شده‌اند، اما بیشتر آن‌ها تکرار نمی‌شوند یا فاصله میان دو فوران آن‌ها آنقدر زیاد است که نمی‌دانیم دوباره چه زمانی نواختر خواهند شد.»

ریچارد تانزند، استاد نجوم در دانشگاه ویسکانسین مدیسون، اضافه می‌کند که حد فاصل زمانی برای تکرار یک نواختر می‌تواند از یک سال تا چندین میلیون سال متفاوت باشد.

علت وقوع نواختر چیست؟

علاوه بر آگاهی از زمان رویداد‌های قابل پیش‌بینی مثل این ستاره، کارشناسان ناسا همچنین می‌دانند چرا این‌ها اتفاق می‌افتند. برای مثال تی کورونا بوریالیس بخشی از یک جفت است که دور هم می‌گردند. ستاره دیگر یک غول سرخ است.

ریچارد تانزند می‌گوید کوتوله‌های سفید جرمی مشابه خورشید دارند، اما قطر آن صد‌ها بار کوچکتر یعنی قابل مقایسه با زمین است. برای همین کوتوله‌های سفید به نسبت ابعاد خود، گرانش شدیدی دارند.

درحالی که غول سرخ در این سیستم موادی را به فضا پرتاب می‌کند، کوتوله سفید این مواد را جذب و روی سطح انبار می‌کند. این فرآیند سال‌ها و سال‌ها ادامه دارد تا به حد مشخصی برسد.

کوک می‌گوید: «اتفاقی که در این سیستم می‌افتد این است که غول سرخ مواد زائد را روی سطح کوتوله سفید می‌ریزد؛ و وقتی این فرآیند از حد مشخصی گذشت یک واکنش گرماهسته‌ای روی می‌دهد، مثل بمب، و کوتوله سفید این مواد اضافه را راهی فضا می‌کند.»

تانزند توصیف مشابهی دارد، و توضیح می‌دهد که وقتی مواد کافی روی سطح تی کورونا بوریالیس جمع شد و دمای آن به چند میلیون درجه سانتیگراد رسید، فرآیند همجوشی هسته‌ای فعال می‌شود، که نتیجه آن همان نواختر درخشانی است که خیلی‌ها مشتاقانه منتظرش هستند.

ناسا می‌گوید این نواختر در صورت فلکی تاج شمالی ظاهر خواهد شد که یک قوس نیم دایره در نزدیکی هرکولس است.

این سازمان توضیح داد: «این جایی است که این فوران شدید به شکل یک ستاره درخشان «تازه» خودنمایی خواهد کرد.»

منجمان می‌گویند این نواختر در نقطه اوج این فرآیند ممکن است به درخشندگی مریخ شود و انتظار می‌رود برای چند روز - شاید بیش از یک هفته - با چشم غیرمسلح قابل رویت باشد؛ و وقتی کوتوله سفید همه این مواد جمع شده اضافه از غول سرخ را دفع کرد، دوباره کمرنگ می‌شود و به بوته فراموشی سپره می‌رود تا چند دهه بعد دوباره فوران کند.