پیشروی روس‌ها در سایه ضعف دفاعی اوکراینی‌ها

به گزارش مجله خبری نگار/خراسان: درحالی که در ماه‌های اخیر وضعیت میدانی جنگ بین روسیه و اوکراین تحول خاصی را نشان نمی‌داد و پیشروی زمینی خاصی از سوی دو طرف روی نداده بود، اما با رویداد‌های روز‌های گذشته به یکباره ورق معادلات نظامی و سیاسی مجدد به سوی مسکو چرخید و به نظر می‌رسد بار دیگر روس‌ها نبض جنگ را کاملاً در دست گرفته‌اند. به تازگی نیرو‌های روسی موفق شدند کنترل شهر مهم «آودیوکا» در استان دونتسک در شرق اوکراین را به دست بگیرند.

ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه نیز این تحول میدانی جدید را به ارتش این کشور تبریک گفت و آن را یک «پیروزی مهم» توصیف کرد. پیش از این ارتش اوکراین به دلیل خطر محاصره قریب‌الوقوع نظامیان این کشور در شهر آودیوکا توسط نیرو‌های روسیه، دستور عقب‌نشینی فوری از این شهر را داده بود. «نیویورک تایمز» با توصیف آودیوکا به عنوان سنگر طولانی‌مدت ارتش اوکراین در برابر پیشروی نیرو‌های روسیه، گزارش داد که نظامیان اوکراینی راوی ناامیدی و استیصال در صفوف همرزمانشان در خط مقدم هستند. این روزنامه همچنین مدعی شد که سقوط آودیوکا و تسلط روسیه بر آن، اولین پیروزی بزرگ نیرو‌های روس در میدان نبرد از ماه می‌سال گذشته است. نیرو‌های روسی همچنان به دستاورد‌های کوچک، اما سریع در خارج از شهر آودیوکا در شرق اوکراین ادامه می‌دهند که تا حدی به کاهش مهمات اوکراینی و کاهش کمک‌های غرب نسبت داده می‌شود.

به نوشته روزنامه نیویورک‌تایمز، اما دلیل دیگری هم وجود دارد که نیرو‌های کرملین در حال پیشروی در منطقه هستند: «ضعف دفاعی اوکراین.» بر اساس بررسی روزنامه نیویورک‌تایمز از تصاویر ماهواره‌ای پلانت لبز، یک شرکت تجاری ماهواره‌ای، خطوط سنگر‌های پراکنده و ابتدایی منطقه غرب آودیوکا را تشکیل می‌دهند که اوکراین در تلاش است از آن دفاع کند. این خطوط سنگر فاقد بسیاری از استحکامات اضافی است که می‌تواند به کُند کردن تانک‌های روسی و دفاع از جاده‌های اصلی و زمین‌های مهم کمک کند. آودیوکا در ماه گذشته به محل یک بن‌بست شدید تبدیل و به‌عنوان یکی از خونین‌ترین نبرد‌های جنگ ظاهر شد. هنگامی که روسیه شهر را در ۱۷فوریه تصرف کرد، به اولین دستاورد بزرگ خود از ماه می‌گذشته رسید. با این حال ارتش اوکراین مدعی شد که خطوط دفاعی خارج از شهر را ایمن کرده است.

اهمیت آودیوکا

تصرف آودیوکا که پس از نبرد‌های خونین چند ماهه به دست روس‌ها افتاد، بزرگ‌ترین تغییر در خط مقدم به طول بیش از ۱۰۰۰ کیلومتر به شمار می‌رود. این دستاورد نظامی واضح‌ترین نشانه‌ای است که نشان می‌دهد چگونه پس از شکست ضدحمله اوکراین در سال گذشته، موج جنگ به نفع مسکو تغییر کرده است. تصرف آودیوکا یک ضربه استراتژیک به ارتش اوکراین است چرا که آودیوکا یک سنگر دفاعی اوکراین در منطقه دونتسک بود که از چندین مواضع کلیدی ارتش محافظت می‌کرد و شهر دونتسک را که در نزدیکی کنترل روسیه قرار داشت در معرض تهدید دایمی قرار می‌داد. به دست گرفتن کنترل آودیوکا همچنین می‌تواند فرصتی برای روسیه ایجاد کند و نیرو‌های این کشور در مرحله بعدی می‌توانند شهر‌های استراتژیک مانند «پوکروفسک» را که یک مرکز لجستیکی برای ارتش اوکراین است، تحت کنترل خود درآورند. این پیروزی همچنین روس‌ها را به هدف مهم خود برای تصرف کل منطقه دونتسک نزدیک می‌کند. تصرف این شهر راهبردی به ارتش روسیه این امکان را می‌دهد تا در آینده بتواند استان‌های لوهانسک و دونتسک را به طور کامل در اختیار گرفته و یک کمربند حائل امنیتی را دور این مناطق ایجاد و تسلط خود بر آن‌ها را تثبیت کند.

همچنین عقب راندن نیرو‌های اوکراین از اطراف دونتسک، سبب می‌شود تا اوکراینی‌ها نتوانند به راحتی به مرز‌های روسیه نفوذ کنند و با تقویت پدافند‌های روسی در این منطقه قدرت مانور حملات پهپادی کی یف به عمق خاک روسیه کاهش خواهد یافت. آودیوکا به عنوان دروازه ورود به شهر دونتسک نگریسته می‌شود و مقامات روسی ادعا می‌کنند که مناطق مسکونی آن توسط نیرو‌های اوکراینی، گاهی اوقات از آودیوکا گلوله باران شده است. وزارت دفاع روسیه گفت که آودیوکا یک مرکز دفاعی قدرتمند برای نیرو‌های مسلح اوکراین بود و تصرف آن خط مقدم را از دونتسک دور می‌کند و توانایی اوکراین برای گلوله باران سنگر روسیه را کاهش می‌دهد. از طرفی، تصرف شهر آودیوکا می‌تواند روحیه سربازان روسیه را تقویت کند و در عوض روحیه نیرو‌های اوکراینی را که از ماه ژوئن در عملیات موسوم به «تهاجم متقابل» تنها به دستاورد‌های اندکی دست یافته‌اند تضعیف کند. آودیوکا که به دلیل کارخانه بزرگش که سوخت مبتنی بر زغال سنگ به نام کک تولید می‌کند، شناخته شده است به لحاظ اقتصادی هم برای روس‌ها دستاورد بزرگی به حساب می‌آید.

آودیوکا که به شدت با شبکه‌ای از تونل‌ها و استحکامات بتنی مستحکم شده است، می‌تواند یک تقویت به موقع برای روسیه و به عنوان سکوی پرشی احتمالی برای پیروزی‌ها در آینده باشد. تصرف آودیوکا، بزرگ‌ترین پیشروی ارضی روسیه از زمان تصرف باخموت در ماه می‌گذشته به شمار می‌رود و می‌تواند به نقطه افتخاری برای پوتین تبدیل شود، زیرا او به دنبال پنجمین دوره ریاست جمهوری است که انتخابات آن در ۱۷ مارس برگزار می‌شود. در حال حاضر، برخی مقامات کرملین، تصرف آودیوکا را به عنوان مهم‌ترین پیروزی در طول جنگ عنوان کرده‌اند.

شکاف در جبهه ناتو

پیشروی روس‌ها در خاک اوکراین درحالی انجام شد که در ماه‌های اخیر اخبار زیادی منتشر شده که نشان می‌دهد آمریکا و متحدانش کمک‌های نظامی به اوکراین را کاهش داده‌اند و این مسئله نگرانی مقامات کی‌یف را در پی داشته است. اوکراین در جنگ دو ساله به دلیل کمبود مهمات و نیرو به حالت تدافعی در برابر روسیه بازگشته است. ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین روز شنبه در کنفرانس امنیتی مونیخ به متحدان کشورش هشدار داد که کسری تسلیحات مصنوعی برای اوکراین خطر ایجاد فضای تنفسی به روسیه را می‌دهد و به پوتین اجازه می‌دهد تا خود را با شدت کنونی جنگ وفق دهد.

جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا هم در رایزنی تلفنی با زلنسکی، عقب‌نشینی نیرو‌های اوکراین از شهر آودیوکا را به ناتوانی کنگره در تصویب بسته کمکی برای کی‌یف مرتبط کرد. بایدن به زلنسکی اطمینان داده قبل از این که روسیه بتواند مناطق بیشتری را تصرف کند، کنگره را به تصویب بودجه بیشتر به اوکراین متقاعد کند، اما بعید است که جمهوری خواهان با این درخواست موافقت کنند، زیرا آن‌ها امیدی به پیروزی اوکراین ندارند و با عقب‌نشینی از آودیوکا هم مسجل شد که اوکراینی‌ها توان لازم را در برابر روس‌ها ندارند و ارسال کمک‌های بیشتر هم دردی را دوا نخواهد کرد؛ لذا نمی‌خواهند روی اسب بازنده شرط بندی کنند و میلیارد‌ها دلار را برای دستاورد تقریبا هیچ آتش بزنند. عقب‌نشینی اوکراین از شهر راهبردی آودیوکا درحالی است که در روز‌های اخیر، نشانه‌های ضعف در ائتلاف نظامی ناتو پدیدار شده است.

دونالد ترامپ، رئیس جمهور سابق آمریکا که احتمالا گزینه نهایی جمهوری خواهان برای انتخابات آتی ریاست جمهوری آمریکا خواهد بود، به تازگی در اظهاراتی اروپایی‌ها را تهدید کرده که در صورت ورود مجدد به کاخ سفید، آمریکا را از ناتو خارج خواهد کرد و این مسئله نگرانی‌هایی را درباره آینده این ائتلاف ۷۷ ساله ایجاد کرده است. رهبران اروپا در واکنش به اظهارات ترامپ و برای این که نشان دهند بدون آمریکا هم می‌توانند به دفاع از خود اقدام کنند، گفته‌اند که ناتو یک ائتلاف نظامی متکی به مزاج و حال و روز رئیس‌جمهور آمریکا نیست.

ترامپ در دوران ریاست جمهوری خود بار‌ها اروپایی‌ها را تحت فشار قرار داده بود که باید ۲ درصد از تولید ناخالص داخلی خود را به ناتو اختصاص دهند در غیر این صورت، آمریکا کمک‌هایش را به این سازمان کاهش خواهد داد. بنابراین، اروپایی‌ها از قدرت‌گیری مجدد ترامپ هراس دارند و آینده ناتو را در خطر می‌بینند به همین منظور برخی قدرت‌های اروپایی به تازگی دست به تحرکاتی در اوکراین زده‌اند که نشان از تلاش آن‌ها برای کاهش وابستگی به واشنگتن دارد. در این باره، رئیس‌جمهور اوکراین در برلین و سپس در پاریس برای دریافت کمک‌های بلندمدت از آلمان و فرانسه برای کشورش موافقت نامه‌های امنیتی دوجانبه امضا کرد. امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه متعهد شد که امسال حداکثر سه میلیارد یورو به عنوان کمک نظامی اضافی به کی‌یف ارائه کند و آلمان هم تعهدات مشابهی را متقبل شده است. باتوجه به ممانعت کنگره از ارسال کمک‌های بیشتر به اوکراین (بالغ بر ۶۰ میلیارد دلار) فرانسه و آلمان قصد دارند با این توافقات امنیتی نشان دهند که اوکراین را رها نکرده‌اند و در نبود واشنگتن هم می‌توانند به متحد خود کمک کنند تا بتواند در برابر ارتش قدرتمند روسیه مقاومت کند. برخی رهبران اروپا بار‌ها ادعا کرده‌اند که روسیه پس از تصرف کامل اوکراین، به سرزمین‌های دیگر ناتو حمله خواهد کرد و کشور‌هایی مانند سوئد خود را برای رویارویی احتمالی با مسکو آماده می‌کنند.

توان محدود اروپا در دفاع از اوکراین

اگرچه اقدامات نظامی فرانسه و آلمان در دفاع از اوکراین شاید بتواند ارتش این کشور را برای مدت کوتاهی از وضعیتی که به آن گرفتار شده نجات دهد، اما در بلندمدت نمی‌تواند گرهی از مشکلات کی‌یف باز کند، زیرا تجربه دو سال گذشته نشان داد که اروپایی‌ها حتی با وجود حمایت‌های گسترده آمریکا هم نتوانستند موفقیتی کسب کنند. مقامات آمریکا و اروپا به این مسئله اعتراف کرده‌اند که ادامه جنگ در اوکراین به زرادخانه قوی تسلیحاتی نیاز دارد تا برای مدت طولانی در مقابل روسیه بجنگند، اما غربی‌ها در این زمینه هم به مشکل جدی برخورد کرده‌اند. با این که ۲۰ کشور به طور مستقیم از اوکراین حمایت نظامی می‌کردند، اما پس از دو سال در تامین تسلیحات مورد نیاز کی‌یف درمانده شده‌اند و بر اساس گزارش رسانه‌های غربی، ذخایر مهمات اروپا و آمریکا ته کشیده است و به همین دلیل در ماه‌های اخیر در ارسال کمک‌ها دچار مشکل شده‌اند. به گزارش رسانه‌های غربی، نیرو‌های مسلح آلمان اکنون از بسیاری جهات کم‌تجهیزتر از قبل از درگیری در اوکراین است، زیرا برلین بسیاری از بهترین تسلیحات خود را به کی‌یف ارسال کرده است و دولت آلمان گفته که در سال ۲۰۲۴، خرید تسلیحاتی را سه برابر خواهد کرد تا کمبود‌های خود را جبران کند.

به گزارش «بلومبرگ»، سیاستمداران اروپایی و مدیران صنعت تسلیحات در ماه‌های اخیر نسبت به کاهش ذخایر تسلیحاتی ابراز نگرانی کرده و گفته‌اند که شرکت‌های تسلیحاتی مملو از سفارش‌ها شده‌اند، اما فاقد دستورات دفاعی و یارانه‌های تضمین‌شده دولتی هستند که قبل از گسترش تولیدات خود به اطمینان از آن‌ها نیازمندند. بر اساس این گزارش، بخش نظامی اروپا همچنین با مشکلاتی، از کمبود کارگران ماهر گرفته تا کمبود قطعات و منابع، تشریفات اداری و تردید بانک‌ها برای اعطای وام به شرکت‌های اسلحه‌سازی روبه روست. با وجود صحبت‌هایی که در میان اعضای ناتو درباره بودجه‌های نظامی بی‌سابقه وجود دارد، کارشناسان معتقدند که این ائتلاف بعید است که بتواند قابلیت‌های تولید خود را در ماه‌ها و سال‌های آینده افزایش دهد. اما در مقابل، روسیه به لحاظ تسلیحاتی در وضعیت خوبی به سر می‌برد و با وجود تحریم‌های گسترده غرب توانسته تولیدات نظامی خود را افزایش دهد. غربی‌ها با فرسایشی کردن جنگ در اوکراین، سعی داشتند روسیه را به لحاظ نظامی و اقتصادی تضعیف کنند، اما این اقدامات نتیجه عکس داد. زیرا روسیه به جای اروپا مشتریان جدید برای نفت و گاز خود در آسیا پیدا کرد و توانست آثار تحریم‌ها را تا حدود زیادی خنثی کند و در عرصه دفاعی هم ضعفی از خود نشان نداده است.

روزنامه گاردین روز شنبه در گزارشی به حیرت غرب از میزان تاب‌آوری اقتصاد روسیه پرداخته و اذعان کرده که این کشور می‌تواند تا چندین سال بدون مشکل در حوزه صنایع دفاعی به جنگ اوکراین ادامه دهد. به گزارش گاردین، تولید مهمات توپخانه در روسیه به مراتب فراتر از تخمین‌ها ظاهر شده و این امر در میدان نبرد به روسیه یک برتری مهم در حوزه قدرت آتش داده است. مارک ریسیک، از مقامات وزارت دفاع استونی با ابراز نگرانی در این باره، گفت: «این واقعاً از میزانی که ما انتظار داشتیم بسیار بالاتر است». روسیه از نظر آتش توپخانه موضع بسیار قوی‌تری دارد و این توازن نداشتن، اوکراین را در میدان نبرد در موضع ضعف قرار داده است. همچنین بودجه نظامی روسیه در حال افزایش است، امری که نشان‌دهنده تغییری شگرف در اولویت‌های دفاعی مسکو است.

پوتین دو هفته پیش در سخنانی از نقش صنعت دفاعی روسیه در جنگ اوکراین و همچنین ایجاد میلیون‌ها فرصت شغلی برای اقتصاد روسیه تمجید کرد. به گفته رئیس‌جمهور روسیه، تسلیحات مدرن این کشور از سلاح‌های مورد استفاده کشور‌های ناتو که به اوکراین کمک‌های نظامی گسترده‌ای انجام داده‌اند، موثرتر هستند. سرگئی شویگو وزیر دفاع روسیه هم ماه گذشته گفت که تولید سخت افزار و تجهیزات نظامی به میزان قابل توجهی افزایش یافته و تولید گلوله‌های توپ چندین برابر زیاد شده است. پیروزی روسیه در آودیوکا، در دومین سالگرد جنگ اوکراین پیام آشکاری به ناتو بود که روسیه شکست ناپذیر است و تلاش برای امضای توافقات امنیتی و توسل به کنگره برای تصویب بودجه بیشتر نیز نمی‌تواند غرب را از گرداب نجات دهد.