چرا جشنواره از اکران جا ماند؟

به گزارش مجله خبری نگار/جام‌جم: چهل و دومین جشنواره فیلم فجر درحالی فردا آغاز به کار می‌کند که نگاهی به دوره گذشته آن، در کلیت از خوشبینی‌های مربوط به این رویداد می‌کاهد. البته کنجکاوی برای تماشای فیلم‌های این دوره و جذابیت‌های احتمالی آن‌ها به قوت خود باقی است و تنوع مضمونی و ساختاری و ژانری آثار، می‌تواند نظر مخاطبان سینما را تامین کند، اما اگر در بحثی جدی‌تر بخواهیم نسبت جشنواره فیلم فجر به عنوان مهم‌ترین رویداد سینمای ایران را بررسی کنیم، در این چند سال اخیر کمی از این نسبت کمرنگ شده است. به ویژه اگر یکی از مصداق‌های این نسبت و یکی ازخروجی‌های آن را بحث اکران عمومی و چرخه اکران سینمای ایران درنظر بگیریم و به‌خصوص دوره گذشته جشنواره فیلم فجر را متر و معیار قراردهیم، این خط و ربط نیاز به تقویت دارد.

جشنواره، ویترین اکران

سال‌هاست از جشنواره فیلم فجر به عنوان ویترین سینمای ایران نام می‌برند؛ ویترینی که قرار است برآیندی از محصولات خوب و باکیفیت سینمای کشور در طول سال باشد و سال بعد از نخستین رونمایی در فجر، به طور گسترده اکران شوند تا عیار واقعی‌شان در مواجهه با طیف گسترده تماشاگران مشخص گردد. با این حال به نظر می‌رسد در این چند سال اخیر، جشنواره فیلم فجر تنها در حد ویترین آن هم از منظر یک چیز صرفا ظاهری شده و نسبتش با فضای اصلی و بدنه سینمای ایران قطع یا در حالتی خوشبینانه کمرنگ شده است.

به عنوان مثالی شاخص و متاخر، از ۲۴ فیلم سال گذشته و چهل و یکمین جشنواره فیلم فجر، تا این مقطع سال و درحالی‌که جشنواره چهل و دوم هم کلید خورده و آغاز به کار کرده، دست کم ۱۲ فیلم هنوز اکران عمومی نشده است، به خصوص «سینمامتروپل» ساخته محمدعلی باشه آهنگرکه جوایزی، چون سیمرغ‌های بهترین فیلم و بهترین کارگردان را از فجر چهل و یکم به دست آورد. این دقیقا درتضاد وتعارض با وعده مدیر دفتر نظارت بر عرضه و نمایش فیلم سازمان سینمایی است؛ این‌که فیلم‌های حاضر درجشنواره فیلم فجر اولویت اکران (به خصوص اکران نوروزی) در سال بعد خواهد بود امااکران شدن حداقل ۱۲فیلم ازسال قبل، نشان می‌دهد طرح چنین مباحثی چندان رنگ واقعیت به خود نمی‌گیرد.

مشکلات چرخه اکران

شاید در نگاه اول، به نظر برسد مقوله اکران ربطی به جشنواره فیلم فجر ندارد، اما وقتی دبیر این رویداد با حکم رئیس سازمان سینمایی صادر می‌شود و این جشنواره را سازمان سینمایی برگزار می‌کند، تمام پروسه تولید و جشنواره و اکران کاملا در هم تنیده می‌شود و غیرقابل تفکیک خواهد بود. برای همین طرح چنین سوالی از دبیر جشنواره فیلم فجر، ضروری به نظر می‌رسد.

مجتبی امینی در نشست خبری چهل و دومین جشنواره فیلم فجر که روز گذشته در موزه سینما برگزار شد، در پاسخ به پرسش خبرنگار جام‌جم مبنی بر این‌که آیا با چنین خروجی اکران از فیلم‌های حاضر در جشنواره فیلم فجر، نسبت این رویداد با بدنه و چرخه اکران سینمای ایران قطع یا کمرنگ شده و از این منظر جشنواره فیلم فجر دیگر به معنای واقعی ویترین سینمای ایران نیست، گفت: شما ۳ الی۴ سال اخیر را نباید معیار قرار دهید، زیرا به دلیل کرونا توقفی در اکران رخ داد و خیلی از فیلم‌ها در نوبت ماندند تا اکران شوند. ترافیک فیلم‌ها برای اکران هنوز هم وجود دارد. پس این چندسال اخیر معیار نیست، زیرا هنوز هم فیلم‌های زیادی در صف اکران هستند. پاسخ دبیر جشنواره فیلم فجر در این خصوص چندان قانع‌کننده نیست، چرا که دو سال وعده دفتر نظارت سازمان سینمایی مورد نقض آن است. هرچند قضاوت درباره این وعده دوم باید منوط به فهرست اکران سال بعد باشد، اما تجربه سال گذشته جشنواره فیلم فجر و مرور فهرست اکران امسال نشان از قطع ارتباط موثر جشنواره فیلم فجر با فضای سینمای ایران در طول سال آینده دارد و نمی‌توان روی تاثیر جشنواره فیلم فجر بر سینما پافشاری کرد درحالی که در دوره‌های خوب و سال‌های دور این جشنواره، دست کم فیلم‌های موفق خیلی زود سر از اکران در می‌آوردند و آن نسبت مستقیم و موثر جشنواره با فضای اصلی سینمای ایران را پررنگ و برجسته می‌کرد. به عنوان نمونه به جز سینمامتروپل، حتی دو فیلم خوب و تحسین شده «اتاقک گلی» و «در آغوش درخت» به ترتیب از محمد عسگری و بابک خواجه‌پاشا درحالی هنوز و بعد از یک سال اکران عمومی نشده‌اند که سازندگان این آثار امسال با دومین فیلم‌شان در جشنواره فیلم فجر حضور خواهند داشت.

باز تعریف جشنواره و اکران

ضمن این‌که با چنین قطع ارتباطی، آن جنبه ارگانی بودن بخش مهمی از فیلم‌های جشنواره بیشترجلب نظر و دافعه ایجاد می‌کند. با این‌که نمی‌خواهیم به حضور پررنگ نهادهابه عنوان یک برچسب ونکته منفی نگاه کنیم وحتی آن را درجهت سیاست فرهنگی جشنواره‌ای در تراز انقلاب اسلامی می‌بینیم که یکی ازوظایف و تعهداتش، تولید و نمایش فیلم‌هایی باکیفیت و استراتژیک در فجر است، اما با قطع ارتباط بین جشنواره و اکران و سینمای بدنه، جنبه‌های ناخوشایند این ماجرا بروز می‌کند که به نفع سینمای ایران نیست. وقتی در چنین شرایطی فیلم‌های تولیدی جوایز را هم درو می‌کنند و جزو اولویت‌های اکران قرار نمی‌گیرند و تا مدت‌ها خبری از اکران‌شان نیست، حتی آن بحث کلیشه‌ای سود در تولید هم یکی دیگر از چراغ‌های سینمای ایران را خاموش می‌کند. به نظر می‌رسد ارتباط موثر درباره مهم‌ترین رویداد سینمای ایران با فضای اصلی سینمای کشور نیاز به بازتعریفی درست و کاربردی دارد.

چند نکته جشنواره چهل و دوم

برخی موارد مطروحه از سوی مجتبی امینی دبیر چهل و دومین جشنواره فیلم فجر در نشست این رویداد به این شرح است:

آثار دراقلیم‌های مختلف کشور ساخته شده‌اند و با مجموعه فیلم‌هایی از جغرافیا وحوزه‌های متنوع با مضامین مختلف روبه‌رو هستیم. همچنین در حوزه اجتماعی، کودک ونوجوان، طنز و دفاع‌مقدس فیلم‌های خوبی داریم. درمجموع فیلم‌هایی متنوع از ژانر‌ها و جشنواره‌ای پررنگ از مضامین مختلف را شاهدیم.

با توجه به فیلم‌هایی که در حوزه پویانمایی داشتیم با آموزش و پرورش هماهنگ شده صبح‌ها سئانس مدرسه برنامه‌ریزی شود تا پنج فیلم را صبح‌ها نمایش دهیم و در خدمت دانش‌آموزان باشیم. همچنین امسال مهمانان ویژه این دوره از جشنواره دانش‌آموزان هستند و بستر اردو‌های دانش‌آموزی را شکل خواهیم داد.

درافتتاحیه امسال شاهد بزرگداشت چهارپیشکسوت: محمدرضا علیقلی آهنگساز، پرویز شیخ‌طادی کارگردان و خانم فریبا کوثری و ابوالفضل پورعرب در حوزه بازیگری هستیم.

امسال از اواسط این دوره، جشنواره در استان‌ها کار خود را شروع می‌کند و همزمان در ۳۰ استان آثار به نمایش در می‌آید.