«تاجلی‌بیگم»؛ همسر شمشیرزن شاه اسماعیل

به گزارش مجله خبری نگار، تاجلی‌بیگم، یکی از مشهورترین بانوان شناخته شده عصر صفوی است؛ همسر شاه اسماعیل یکم که هم در سیاست، هم در امور مربوط به بانوان، هم در فعالیت‌های خیریه و هم در رزم و نبرد، همتایی نداشت.

تاجلی‌بیگم در سال ۸۶۷ خورشیدی در شهر موصل و احتمالاً در میان طوایف ترکمان طرفدار دودمان صفویه به دنیا آمد و در ۸۸۲ خورشیدی، هنگامی که تنها ۱۵ سال داشت، به عقد شاه اسماعیل یکم در آمد (تاجلی‌بیگم یک سال از شاه اسماعیل یکم بزرگ‌تر بود)؛ بنابراین، در دوران پرفراز و نشیب شکل‌گیری حکومت صفوی و جنگ‌های پیاپی شاه اسماعیل یکم با رقبای سیاسی‌اش، تاجلی‌بیگم، همسر محبوب فرمانروای صفوی و بانوی نخست دربار وی محسوب می‌شد.

او برای شاه اسماعیل، چهار فرزند آورد؛ دو پسر به نام‌های تهماسب (شاه تهماسب یکم بعدی) و بهرام و دو دختر به نام‌های پریخان‌خانم و مهین‌بانو. مورخان، چنان‌که اشاره شد، تاجلی‌بیگم را بانویی زیبا، بسیار باهوش، شمشیر به دست و با قابلیت بالای فرماندهی توصیف کرده‌اند. او در نبرد‌های مشهور شاه اسماعیل یکم حضوری فعال داشت؛ به عنوان نمونه، در نبرد معروف وی با ازبکان که به شکست و عقب راندن مهاجمان ازبک از خراسان و شهر مشهد انجامید.

تاجلی‌بیگم در نبرد چالدران نیز، حاضر بود و حتی به اسارت درآمد، اما موفق به فرار شد و خود را نزد شوهرش رساند. با مرگ زودهنگام شاه اسماعیل یکم در ۳۶ سالگی، تاجلی‌بیگم نقشی راهبردی در به سلطنت رساندن پسر ۱۰ ساله‌اش، تهماسب داشت و به سرعت، تبدیل به رابط قدرتمند میان او و درباریان و اُمرای سپاه شد. تاجلی‌بیگم که خطر نفوذ اُمرای قزلباش را جدی می‌دید، کوشید تا قدرت اصلی سپاه را از آن‌ها به پسرش شاه تهماسب یکم منتقل کند و اقتدار سران قزلباش را از میان بردارد.

در واقع این فکر، یعنی حذف قدرت قزلباش‌ها از بدنه حکومت صفوی، نخستین بار به ذهن او رسید، اما وی نتوانست با همه کیاستی که داشت از عهده این مهم برآید و حدود ۷۰ سال بعد، این کار توسط نبیره تاجلی‌بیگم، شاه عباس یکم سامان یافت. سران قزلباش که از نفوذ و نقشه‌های تاجلی‌بیگم به شدت نگران بودند، کوشیدند تا میان وی و فرزندش شاه تهماسب یکم خصومت ایجاد کنند.

به همین دلیل، چنین شایع کردند که تاجلی‌بیگم قصد کنار زدن شاه تهماسب یکم و به قدرت رساندن پسر دیگرش، بهرام را دارد. این شایعه باعث بدبینی پسر به مادرش شد و مدتی بعد، اسباب کدورت وحشتناکی را پدید آورد که در نهایت به تبعید تاجلی‌بیگم به شیراز انجامید؛ اما او که تحمل چنین بی‌حرمتی آشکاری را از سوی فرزند نداشت، در مسیر حرکت به سوی شیراز، سخت بیمار شد و پیش از رسیدن به این شهر، در سال ۹۱۹ خورشیدی، در ۵۲ سالگی، دارفانی را وداع گفت.

پیکر تاجلی‌بیگم را با احترام فراوان، در قطعه بی‌بی دختران شاهچراغ شیراز دفن کردند. وی در دوران حیاتش، فرمان بازسازی حرم حضرت معصومه (س) را صادر کرد و هزینه آن را از مال خود پرداخت. از تاجلی‌بیگم، بنا‌های خیریه‌ای در سطح ایران به یادگار مانده‌است.

منبع: خراسان