«کنفرانس امنیتی مسکو»؛ فوندانسیون امنیت بین‌الملل در گذار از جهان تک‌قطبی

به گزارش مجله خبری نگار/الوقت: جنگ اوکراین به دلیل ابعاد گسترده آن، نقطه عطفی در امنیت جهانی به شمار می‌رود و به دلیل تقابل شرق و غرب گذر زمان تعیین خواهد کرد که کدام طرف دست برتر را در عرصه بین‌المللی دارد. روسیه که دیگر امیدی به بازگشت روابط سابق با آمریکا و اروپا ندارد، سعی دارد با یارگیری جدید متحدان خود را افزایش داده و نظم نوین با محوریت شرق را تاسیس کند. در این رابطه، برگزاری کنفرانس امنیتی مسکو تریبون خوبی برای ارائه دیدگاه‌های روسیه و کشور‌های دوست آن است تا مسیر را برای ورود به نظم چند قطبی هموار کنند.

یازدهمین کنفرانس امنیت بین‌الملل مسکو روز سه‌شنبه با حضور مقام‎های کشور‌های خارجی با سخنرانی ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه برگزار شد. در این کنفرانس بیش از ۸۰۰ نماینده از ۷۶ کشور، از جمله وزرای دفاع، معاونان وزیر دفاع، روسای ستاد کل، نمایندگان سازمان‌های بین‌المللی و کارشناسان نظامی از چین، ایران، سوریه، بلاروس، هند، کره شمالی، هند، آفریقای جنوبی، رژیم صهیونیستی، ترکیه، مکزیک، امارات، عربستان سعودی شرکت کردند.

پوتین در سخنرانی شروع به کار این کنفرانس با اشاره به اینکه آمریکا به دنبال اصلاح دلخواه خود در نظام همکاری بین کشور‌ها در منطقه آسیا و اقیانوسیه است، گفت: «کشور‌های غربی قصد دارند نیرو‌های ناتو را با ائتلاف «آکوس» ادغام کنند». پوتین با بیان اینکه مسکو همچنان خواهان نظم جهانی چندقطبی است، اظهار کرد: «کاهش رویارویی در سطح جهانی و منطقه‌ای و خنثی‌سازی خطرات تنها با اتحاد تلاش‌های جامعه جهانی امکان‎پذیر است».

پوتین تاکید کرد: «در مناطق مختلف جهان، به درگیری‌های قدیمی دامن زده می‌شود و درگیری‌های جدید ایجاد می‌شود و هدف کسانی که این کار را انجام می‌دهند ادامه سود بردن از تراژدی‌های انسانی، به دام انداختن مردم، وادار ساختن دولت‌ها به اطاعت رعیت در داخل سیستم استعمار نو و بهره‌برداری بی‌رحمانه از منابع آن‌ها است».

سرگئی شویگو، وزیر دفاع روسیه نیز در جریان این کنفرانس، گفت: «سلاح‌های غربی، روش‌های ظاهراً پیشرفته برنامه‌ریزی ناتو و روش‌های فرماندهی و کنترل نمی‌توانند برتری را در میدان نبرد ایجاد کنند». شویگو ضمن اشاره به اینکه روسیه آماده است تا ارزیابی‌های ضعف فناوری غربی را با شرکای خود در میان بگذارد، عنوان کرد: «آمریکا، روسیه و چین را دشمنان راهبردی خود اعلام می‌کند با این وجود روسیه و چین روابط را به سطح جدیدی از مشارکت استراتژیک می‌آورند».

سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه هم در سخنرانی خود آمریکا را متهم کرد که برای از بین بردن پیمان عدم گسترش آماده شده و سعی دارد پروژه هسته‌ای خود در چارچوب آکوس را از چارچوب آن خارج سازد و گفت که سازمان ملل باید تلاش‌های خود برای مقابله با تروریسم را بدون استاندارد دوگانه تشدید کند.

لی شانگ فو، وزیر دفاع چین نیز در سخنرانی خود گفت که روابط نظامی روسیه و چین علیه کشور‌های ثالث نیست و پکن آماده تقویت کار امنیتی در سازمان همکاری شانگ‌های و تقویت همکاری نظامی با ایران و بلاروس است.

گفتنی است کنفرانس امنیت بین‌المللی مسکو یک مجمع سالانه است که نمایندگان سازمان‌های دفاعی و بین‌المللی و کارشناسان غیردولتی را برای یافتن پاسخ‌هایی در خصوص مسائل کلیدی امنیت جهانی گردهم می‌آورد.

یازدهمین کنفرانس امنیت بین المللی مسکو همزمان با همایش نظامی- فناوری ارمیا۲۰۲۳ برگزار می‌شود. شرکت کنندگان در خصوص تقویت تعامل سازنده در مسائل روز تبادل نظر می‌کنند، مشکلات ثبات جهانی و منطقه‌ای و نیز جنبه‌های مختلف امنیت در آسیا، آفریقا، خاورمیانه، آمریکای لاتین و اروپا را مورد بحث و بررسی قرار می‌دهند. اهداف این کنفرانس تقویت تعامل بین سازمان‌های نظامی کشور‌های مختلف، جستجوی راه‌های مشترک برای مقابله با چالش‌ها و تهدید‌های جدید اعلام شده است.

کنفرانس امنیتی مسکو برای اولین بار در سال ۲۰۱۲ پس از وقوع بهار عربی در خاورمیانه که جهان را با چالش جدی مواجه کرد، شروع شد تا راهکار‌هایی برای مقابله با این بحران‌های جهانی پیدا کند و از آن زمان تاکنون هر ساله بین نمایندگانی از کشور‌های مختلف برگزار می‌شود.

حضور پررنگ ایران در کنفرانس مسکو

کنفرانس امنیتی مسکو برای ایران هم به عنوان متحد نزدیک روسیه، فرصت خوبی بود تا به ارائه دیدگاه‌های جمهوری اسلامی در عرصه جهانی و پیشبرد دیپلماسی نظامی با دیگر کشور‌ها بپردازد. امیر سرتیپ عزیز نصیرزاده، جانشین ستاد کل نیرو‌های مسلح ایران که در صدر هیات بلندپایه نظامی برای شرکت در رویداد‌های بین‌المللی نظامی و امنیتی روسیه به مسکو سفر کرده است، در سخنرانی خود در این نشست درباره ابعاد جنک اوکراین گفت: «بانیان این جنگ و آن‌هایی که در شعله ور شدن آتش آن نقش دارند، باید در رویکردشان تجدیدنظر کنند و بدانند به خطر انداختن امنیت دیگران، می‌تواند موجب واکنشی شود که شاید پیش‌بینی آن برایشان مشکل باشد».

نصیرزاده گفت: «آنچه امروز در اوکراین شاهد هستیم و روازنه در آن ده‌ها انسان قربانی می‌شود و آثار و تبعات طولانی مدتی را نیز برای منطقه و جهان در پی خواهد داشت، مصداق بارز سلطه جویی و زیاده خواهی‌های غرب برای حفظ و ادامه هژمونی بوده و این تلاش تاکنون فجایع زیادی به بار آورده است».

سرتیپ نصیرزاده با اشاره به جنایات آمریکا در مناطق مختلف جهان از جمله بکارگیری سلاح هسته‌ای، ادعا‌های حقوق بشری ایالات متحده را پوچ خواند و گفت: «آمریکایی‌ها سردار سلیمانی را که رهبری مبارزه با داعش به عنوان خطرناک‌ترین گروه تروریستی تاریخ بشریت را برعهده داشت و آن‌ها را تار و مار کرد و مردم منطقه و جهان را از شر این گروه رها کرد، به شکل ناجوانمردانه‌ای به شهادت رساند».

نصیرزاده در ادامه سخنان خود تاکید کرد: «معتقدیم عامل اصلی شکست یکجانبه گرایی هوشیاری ملت‌ها و انتخاب رویکرد مقاومت و پایداری و همبستگی آن‌ها در مقابل استکبار بوده و در نظم جدید، این رویکرد تقویت خواهد شد و در کنار آن ظهور قدرت‌های جدید و مستقل در مناطق مختلف که با ائتلاف‌های جدید منطقه‌ای و جهانی نیز همراه است؛ همانند پیمان همکاری شانگ‌های و بریکس که موجب تجمیع قدرت و توانمندی کشور‌های مستقل در مقابل هژمونی غرب، عامل مهم دیگر در شکل گیری نظم جدید جهانی خواهد بود». نمایندگان نظامی ایران قرار است با نمایندگان برخی کشور‌های حاضر در مسکو هم دیدار و گفتگو کنند.

از آنجا که کنفرانس امنیتی مسکو با برگزاری نمایشگاه بین‌المللی نظامی ۲۰۲۳ همزمان شده است، جمهوری اسلامی هم با دستاورد‌های نظامی جدید خود در این نمایشگاه شرکت کرده است که با استقبال هیئت‌های نظامی دیگر کشور‌ها برای آشنایی بیشتر با مهمترین پیشرفت‌های صنعت دفاعی ایران رو به رو شد.

صنایع دفاعی و نظامی ایران بخش‌های متنوعی از تولیدات نظامی و دفاعی را در معرض دید شرکت کنندگان قرار داده‌اند. این نمایشگاه از ۲۳ تا ۲۹ مرداد در مسکو برپا است و حدود ۱۵۰۰ شرکت دفاعی روسیه و ۸۵ شرکت خارجی از هفت کشور در آن شرکت کرده‌اند. وزیر دفاع روسیه با حضور در غرفه جمهوری اسلامی در نمایشگاه بین المللی نظامی روسیه از دستاورد‌های دفاعی ایران بازدید کرد.

ایران در سال‌های اخیر در عرصه‌های موشکی و پهپادی به قابلیت‌های زیادی دست پیدا کرده است که به اعتراف غربی‌ها، جزء کشور‌های صاحب تکنولوژی برتر در این حوزه شناخته می‌شود. حتی رسانه‌های غربی معتقدند که ایران می‌تواند در آینده نزدیک به صادر کننده پهپاد‌های نظامی در جهان تبدیل شود و همین مسئله نگرانی غربی‌ها را در پی داشته است.

کنفرانس مسکو جایگزینی ساختار‌های غربی

کنفرانس امنیتی مسکو که امسال در میانه جنگ اوکراین برگزار می‌شود از نکات زیادی قابل توجه است. روسیه که خود را برای ایجاد نظم نوین جهانی خارج از هژمونی غرب آماده می‌کند و روی کشور‌های دوست برای رسیدن به این هدف حساب ویژ‌ه‌ای باز کرده است، با چنین نشست‌هایی سعی دارد شرایط را برای ساختار جدید جهانی فراهم کند و این نشست‌ها فرصت مناسبی برای ارائه تبادل نظر و ارائه دیدگاه‌ها برای همکاری‌های بیشتر است. کنفرانس مسکو با محوریت کشور‌های درحال توسعه آسیا و آفریقا، به نوعی می‌تواند در قالب باشگاه گفتگوی جهانی باشد که هدفش برقراری صلح و ثبات جهانی است.

روسیه تلاش می‌کند ساختار‌های برآمده از دل غرب را که برای هشت دهه در نظام بین‌الملل جولان می‌دادند به چالش بکشد. کنفرانس امنیتی مسکو به عبارتی موازی با کنفرانس امنیتی مونیخ است که از ۶۰ سال پیش به ابزاری در دست آمریکا و متحدانش تبدیل شده است تا امنیت جهان را آنگونه که خودشان می‌خواهند سازماندهی کنند.

نشست امنیتی مونیخ هر ساله برای مقابله با چالش‌های امنیتی جهان برگزار می‌شود، اما تجربه نشان داده که در هر بحران منطقه‌ای و بین‌المللی رد پای غربی‌ها در آن دیده می‌شود و ادعای رهبران آمریکا و اروپا برای حل این چالش‌ها شعاری بیش نیست و غرب خود بخشی از صورت مسأله بحران‌ها است. دعوت نکردن از ایران و روسیه در نشست سال گذشته مونیخ به بهانه جنگ اوکراین، بیش از پیش روس‌ها را به سمت تشکیل ساختار‌های غیرغربی در جهان سوق داده است. برای پیشبرد این هدف کنفرانس امنیتی مسکو به دنبال آن است تا نشان دهد که برخلاف ساختار‌های غربی، در پی دخالت کردن در اوضاع کشورها، توسعه طلبی و بحران آفرینی در مناطق مختلف جهان نیست بلکه سعی دارد جلوی بی‌ثبات سازی غربی‌ها را بگیرد.

نکته مهم دیگر در کنفرانس امنیتی مسکو حضور مقامات کشور‌های آفریقایی است که این روز‌ها بین شرق و غرب برای کشاندن آن‌ها به اردوگاه خود رقابت شدیدی شکل گرفته است. آفریقا به دلیل داشتن ذخایر عظیم معدنی و زیرزمینی برای روس‌ها اهمیت به سزایی دارد و این کشور‌ها در نظم چند قطبی نقش مهمی خواهند داشت. روسیه در سال‌های اخیر تلاش زیادی کرده با گسترش روابط خود با آفریقایی‌ها نفوذ خود را در این قاره افزایش دهد و پس از جنگ اوکراین توجه مسکو به آفریقا دو چندان شده است و برگزاری نشست اقتصادی با کشور‌های آفریقایی در ماه جولای هم گواه این است.

حضور این کشور‌ها در سازمان‌های همسو با روسیه از جمله فرمت «بریکس و کنفرانس امنیتی مسکو» وزن و جایگاه روس‌ها را در برابر غرب ارتقا خواهد داد و خود آفریقایی‌ها نشان داده‌اند که در رقابت جهانی ابرقدرت‌ها برای توسعه نفوذ در قاره سیاه، آماده پذیرش نقش آفرینی بیشتر مسکو هستند.