پهپاد‌ها تغییردهنده قواعد جنگ اوکراین

به گزارش مجله خبری نگار/الوقت: درحالی که روس‌ها نسبت به هر گونه اقدام نظامی علیه خاک این کشور هشدار داده‌اند، اما با این حال نیرو‌های اوکراین با پشتیبانی غرب ماجراجویی در عمق روسیه را تشدید کرده‌اند. در همین رابطه، روز چهارشنبه دو پهپاد انتحاری اوکراین با نفوذ به مسکو سعی داشت کاخ کرملین را مورد هدف قرار دهد که توسط روس‌ها این حمله خنثی شد. گفته شده که هدف از این حمله پهپادی، ترور ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه بود، اما او در زمان حمله در کرملین حضور نداشت. در همان روز یک انبار نفت در منطقه «کراسنودار» روسیه هم مورد حمله پهپاد‌ها قرار گرفت.

هر چند مقامات کی‌یف هر گونه حمله به کرملین را رد کردند، اما مقامات مسکو انگشت اتهام را به سمت کی‌یف گرفتند و در واکنش به این اقدام، روز پنجشنبه با ۲۴ پهپاد مناطقی از اوکراین از جمله پایتخت این کشور را هدف قرار دادند. از آنجا که مقامات اوکراین هفته گذشته اعلام کردند حمله به مخازن سوخت در شبه جزیره کریمه، مقدمه‌ای برای شروع ضد حملات به مناطق تحت کنترل روسیه است، لذا به نظر می‌رسد حمله به کرملین هم برنامه اوکراینی‌ها بود تا نشان دهند که قدرت نفوذ به عمق روسیه را دارند.

جنگ روسیه و اوکراین در یکسال اول بیشتر از طریق حملات موشکی و توپخانه‌ای انجام می‌شد، اما به مرور زمان استفاده از تسلیحات پیشرفته که هزینه‌های زیادی را روی دوش دو طرف درگیری گذاشته است، کاسته شد و در ماه‌های اخیر پهپاد‌ها به عنوان سلاح پرکاربرد در عرصه میدانی مورد استفاده قرار می‌گیرند. روس‌ها در تابستان گذشته استفاده از پهپاد‌ها را در دستورکار قرار دادند و در این مدت چندین حمله گسترده را به کی‌یف و دیگر شهر‌های اوکراینی انجام داده‌اند. اوکراینی‌ها پس از حملات دقیق روس‌ها با استفاده از پهپادها، به توانمندی این نوع سلاح‌ها پی بردند و در ماه‌های اخیر استفاده از آن‌ها را افزایش داده‌اند.

باتوجه به اینکه جنگ اوکراین فرسایشی شده و در حال حاضر دورنمای روشنی برای پایان آن وجود ندارد، کشور‌های غربی سعی دارند روند تحولات را به گونه‌ای تغییر دهند که کمترین هزینه را برای آن‌ها داشته باشد. بر اساس آمار‌ها تاکنون آمریکا و اروپایی‌ها بیش از ۱۵۰ میلیارد دلار به اوکراین کمک کرده‌اند و همین مسئله سبب شده تا زرادخانه‌های این کشور‌ها با کمبود سلاح مواجه شود. از آنجا که مقامات غربی ادعا می‌کنند جنگ تا سال‌ها طول خواهد کشید و به هر نحوی شده باید سلاح‌های مورد نیاز کی‌یف را تامین کنند، لذا سعی دارند با استفاده از پهپاد‌ها که هزینه کمتری دارد استفاده کنند.

اوکراین در جنگ با روسیه به کمک‌های تسلیحاتی غرب وابسته است و همه تسلیحات این کشور از سوی آمریکا و متحدانش تامین می‌شود و در مورد پهپاد‌ها هم می‌توان رد پای آمریکایی‌ها را در آن مشاهده کرد. اگرچه مقامات واشنگتن هر گونه دست داشتن در حمله پهپادی به کرملین را رد کرده‌اند، اما مسکو گفته که این اقدام با دستور مستقیم کاخ سفید انجام شده است و نسبت به عواقب چنین تحرکاتی هشدار داده‌اند.

توسعه زیرساخت‌های پهپادی در اوکراین

اوکراین که در ماه‌های اول جنگ ناتوان بود و ۱۵ درصد از خاک این کشور به تصرف روسیه درآمد، در ماه‌های اخیر تلاش کرده تا با دستیابی به سلاح‌های پیشرفته غربی موازنه جنگ را تغییر دهد. در این میان تقویت نیروی هوایی یکی از اهداف کیف در خرید سلاح بوده است. به همین ترتیب چند هفته پس از شروع جنگ ده‌ها فروند پهپاد «بیرقدار» را از ترکیه خریداری کرد و با استفاده از آن‌ها چندین حمله را نیز در دریای سیاه و بندر اودسا به کشتی‌های جنگی روسیه انجام داد.

اوکراین به این مسئله واقف است که نمی‌تواند برای همیشه به متحدان غربی اتکا کند به همین منظور طرح توسعه قدرت پهپادی را در پیش گرفته است. ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهور اوکراین در تیرماه گذشته ابتکارعمل اهدای جهانی United ۲۴ تشکیل پروژه «ارتش پهپادی» را اعلام کرد. این پروژه از اهداکنندگان بین‌المللی می‌خواهد تا به تامین مالی برای ارتش اوکراین بپردازند تا پهپاد خریداری کند. میخایلو فدروف، معاون نخست وزیر اوکراین گفته که بیش از ۶.۷ میلیون دلار برای این پروژه اهدا شده و ده‌ها فروند پهپاد نیز به اوکراین داده شده است. این مقام اوکراینی، همچنین اعلام کرد که ارتش اوکراین دو سیستم پهپادی "وارمیت" مجهز به مواد منفجره برای انجام حملات شبیه به "کامیکازه" (انتحاری) خریداری کرده است. پهپاد‌ها و کوادکوپتر‌هایی هم که در شهر باخموت و در حمله کرملین مورد استفاده قرار گرفتند از نوع کامیکازه بودند.

در روز‌های اخیر دولت اوکراین اعلام کرده که به دلیل افزایش تقاضا در خط مقدم به سرعت در حال افزایش تولید پهپاد است و برای تسریع در این زمینه دولت قوانین واردات را راحت‌تر و مالیات قطعات و تجهیزات هواپیما‌های بدون سرنشین را حذف کرده است. بر این اساس، بیش از ۱۰۸ میلیون دلار با کمک چهره‌های سرشناس مانند مارک همیل، بازیگر مجموعه جنگ ستارگان، جمع شده است. این پول علاوه بر خرید و ساخت پهپاد، صرف آموزش خلبان‌ها در خط مقدم جنگ هم می‌شود.

بیشتر پهپاد‌هایی که در خط مقدم اوکراین دیده می‌شوند، پهپاد‌های ماویک دی‌جی‌آی هستند که قیمت آن کم‌تر از دو هزار دلار است. سازمان‌دهندگان کارزار ارتش پهپاد‌ها گفته‌اند که بیش از ۳۳۰۰ پهپاد ساخته یا خریده‌اند و حتی حدود ۴۰۰ نفر پهپاد‌های شخصی خود را که برای سرگرمی از آن استفاده می‌کردند، با پست به کی‌یف فرستاده‌اند تا پس از تجهیز آن‌ها به مواد انفجاری، در نبرد با روس‌ها استفاده کنند. ماه گذشته وزارت تحولات دیجیتال اوکراین در اقدامی که آنرا «قدم مهم برای توسعه بازار پهپاد‌های اوکراین» خواند، اعلام کرد فرآیند واردات قطعات پهپادی را به این کشور آسان‌تر می‌کند. اوکراین همچنین قوانین مالیاتی خود را تغییر داد تا وارد کنندگان عوارض گمرک و مالیات بر ارزش افزوده پهپاد و اجزای آن را پرداخت نکنند. میخایلو فدوروف، وزیر تحولات دیجیتال اوکراین، گفت: «امروزه از نظر اهمیت پهپاد‌ها فناوری بنیادی هستند». پهپاد‌های انتحاری که اوکراینی‌ها روی آن متمرکز هستند با کمترین هزینه می‌توانند ضربات مهلکی را به تاسیسات و انبار مهمات روسیه وارد کنند و سعی دارند از این قابلیت‌ها بیشتر استفاده کنند.

علاوه بر این، بر اساس گزارش‌هایی که به تازگی منتشر شده است، انگلیس هم در حال توسعه و آزمایش تعدادی سامانه هواگرد بدون سرنشین برای پشتیبانی از اوکراین در برابر نیرو‌های نظامی روسیه است. همچنین یک پهپاد انتحاری بال مثلثی چاپ سه بعدی نیز به عنوان بخشی از برنامه توسعه سریع برای مقابله با تهاجم روسیه به اوکراین تولید شده است. هر چند مقامات لندن هیچگونه اظهارنظری در این زمینه نکرده‌اند، اما به نظر می‌رسد که غربی‌ها سعی دارند در عرصه هوایی متحد خود را تقویت کنند. چون غربی‌ها به دلیل هشدار‌های روسیه از تحویل جنگنده به اوکراین خودداری کرده‌اند، سعی دارند با پهپاد‌ها ضعف هوایی اوکراین در برابر روسیه را تا حدی جبران کنند.

با وجود اینکه تاکنون گزارش‌هایی مبنی بر ارسال پهپاد از سوی آمریکا به اوکراین منتشر نشده است، اما به گفته برخی کارشناسان، به احتمال زیاد قطعات ساخت این تسلیحات از سوی واشنگتن و متحدانش تامین می‌شود و مستشاران آمریکایی هم وظیفه آموزش و کار با این تسلیحات را برعهده دارند. برخی منابع غیررسمی پیشتر گفته بودند که با فرسایش جنگ ایالات متحده موافقت کرده که حداقل ۷۰۰ پهپاد یکبار مصرف کمتر پیچیده یا کامیکازه، سوئیچ‌بلید ۳۰۰ و ۶۰۰ را با برد ۶ تا ۲۵ مایل را به کی‌یف تحویل دهد، اما واشنگتن رسما چنین ادعایی را تایید نکرده است.

مقامات کاخ سفید از این نگران هستند که ارسال پهپاد‌های نظامی به اوکراین، تنش بین واشنگتن و مسکو را تشدید کند. همچنین مقامات واشنگتن از این مسئله واهمه دارند که پهپاد‌های پیشرفته به دست روس‌ها بیفتد و آن‌ها از روی آن کپی‌برداری کنند. همانگونه که در ماجرای سقوط پهپاد «ام کیو ۹» آمریکا توسط جنگنده سوخو ۲۷ روسیه در اسفندماه گذشته، مقامات پنتاگون اعلام کردند که تلاش می‌کنند لاشه این پهپاد را قبل از اینکه به دست مسکو بیفتد، پیدا کنند. لذا، کاخ سفید برای جلوگیری از تنش‌های بیشتر با روسیه، مسیر‌های جایگزین را در پیش گرفته تا در داخل اوکراین این سلاح‌ها را مونتاژ کرده و موازنه را به نفع خود برگردانند.

نقش پهپاد‌ها در جنگ مدرن

هواپیما‌های بدون سرنشین در سال‌های اخیر به بخشی از جنگ‌های متعارف تبدیل شده‌اند. هواپیما‌های بدون سرنشین که در آسمان مناطق درگیری شناور هستند، با کمک مجموعه وسیعی از سیستم‌های حسگر و دوربین‌های داخلی، اطلاعات را از میادین جنگ جمع‌آوری کرده و این اطلاعات را به سیستم‌های تسلیحاتی روی زمین مخابره می‌کنند تا برای اجرای عملیات در آینده از آن‌ها استفاده کنند.

استفاده از پهپاد‌ها به ارتش این امکان را می‌دهد که عملیات را با دقت و کارایی بیشتری انجام دهند. پهپاد‌ها معمولاً نسبت به هواپیما‌ها بسیار ارزان‌تر هستند و می‌توانند برای مدت طولانی در هوا بمانند و سطح وسیعتری از مناطق شناسایی را تحت پوشش قرار دهند. مزیت اصلی استفاده از پهپاد‌ها در جنگ‌های مدرن، توانایی آن‌ها در انجام عملیات با درجه بالایی از دقت است. پهپاد‌ها قادر به انجام ماموریت‌های شناسایی، تحویل تدارکات و پشتیبانی از نیرو‌های زمینی هستند و این امر امکان عملیات نظامی مؤثرتری را فراهم می‌کند، زیرا فرماندهان می‌توانند بدون به خطر انداختن جان پرسنل خود و غیرنظامیان، مناطق مورد نظر را بهتر ارزیابی کنند. علاوه بر این، می‌توان از آن‌ها برای مکان‌یابی و درگیری نیرو‌های دشمن در مکان‌های صعب‌العبور یا در شرایطی که برای نیروی انسانی بسیار خطرناک است، استفاده کرد.

اولین استفاده عمده از هواپیما‌های بدون سرنشین، در جنگ افغانستان انجام شد و نیرو‌های ناتو از این هواپیما‌ها برای مأموریت‌های شناسایی و نظارت و کسب اطلاعات برای هدف قرار دادن مواضع طالبان استفاده می‌کردند و در دو دهه گذشته بار‌ها از پهپاد‌ها در کشور‌های مختلف استفاده شده است و روز به روز قابلیت این تسلیحات در حال ارتقا است. در حال حاضر، در جنگ اوکراین هم دو طرف مناقشه از این نوع سلاح‌های برای هدف قرار دادن دشمن استفاده می‌کنند.

جنگ اوکراین نشان می‌دهد که این تسلیحات کنترل از راه دور یک قابلیت ضروری، اما نه کافی برای دستیابی به پیروزی در درگیری‌های معاصر هستند. استفاده بیشتر اوکراین و روسیه از پهپاد‌ها به طرز چشمگیری بر معادلات میدانی جنگ تأثیر گذاشته است و کی‌یف اخیرا بیش از مسکو از این سیستم‌ها استفاده می‌کند. به گفته ناظران، پهپاد‌ها می‌توانند مواضع و حرکات نیرو‌ها را مشاهده کنند، هدف‌گیری را برای سلاح‌های متعارف بهبود بخشند، نیرو‌های دشمن را تحت فشار قرار دهند، و تصاویر ویدیویی از صحنه‌های نبرد برای تضعیف روحیه دشمن و تقویت روحیه داخلی به اطلاع عموم برسانند. همچنین، توانایی اوکراین در ترکیب پهپاد‌های تجاری در زرادخانه هوایی خود و ترکیب آن با سلاح‌های سنتی و نیرو‌های زمینی، می‌تواند بخشی از ضعف هوایی این کشور در برابر روس‌ها را جبران کند.