چگونه ارتش شاهنشاهی، مکتبی شد؟

به گزارش مجله خبری نگار/ایران: هم‌راستایی مأموریت ارگان‌های سیاسی، نظامی، اجتماعی و فرهنگی با انتظارات مردم یکی از شاخصه‌های قدرت محسوب می‌شود. به عبارت دقیق‌تر اقتدار حاکمیت و جامعه متعالی در پرتو هم‌راستایی انتظارات مردمی با مأموریت ارگان‌های مختلف ممکن می‌شود. شرح وظایف ارتش و کیفیت برنامه‌ریزی این نیرو برای عملی کردن تکالیف محول شده تأثیر بسزایی در اقتدار حکومت دارد و طبیعتاً این اقتدار موجب حفظ امنیت شده و از این طریق بر زندگی افراد جامعه تأثیر مستقیم دارد.

علاوه بر حفظ امنیت، همراهی و همدلی دوجانبه میان افراد جامعه و ارتش روحیه فعالیت در نیرو‌های نظامی را افزون کرده و راه جانبازی و جانفشانی در شرایط سخت و دشوار را آسان می‌کند؛ بررسی عملکرد ارتش در طول ۸ سال دفاع مقدس شاهدی بر این ادعاست. همانگونه که همپوشانی و هم‌راستایی مأموریت ارتش و انتظارات مردم موجب قدرت حکومت و روحیه این نیروی نظامی در مواجهه با تهدید‌های احتمالی می‌شود، تعارض و تقابل انتظارات مردمی با عملکرد و مأموریت ارتش موجب ضعف حاکمیت در امر مدیریت و نقصان در پیاده‌سازی مأموریت محول شده به این نیرو خواهد شد.

تقابل انتظارات مردم با مأموریت ارتش در دوران پهلوی موجب عدم اعتماد جامعه به این نیرو پس از پیروزی انقلاب شد. با پیروزی انقلاب اسلامی موجودیت و عدم موجودیت ارتش مورد بازنگری مسئولان وقت قرار گرفت و این بازنگری ناشی از دخالت ارتش در تمامی شئون سیاسی، فرهنگی و اجتماعی پیش از انقلاب و ایستادگی این نیرو در برابر نهضت مردمی بود؛ لذا اعتماد به این نیرو در دوره نوپایی انقلاب سخت می‌نمود.

با وجود این دیدگاه امام نسبت به فعالیت‌های ارتش پیش از انقلاب و باطن این نیرو پس از انقلاب متفاوت از دیگران بود و همین تفاوت دیدگاه موجب شد تا امام طی یک نامه در تاریخ ۲۶ فروردین ۱۳۵۸ مردم را دعوت به رفتار برادرانه با ارتش کرده و از این طریق نگاه جامعه را به این نیرو تلطیف کنند.

در این نامه، امام روز ۲۹ فروردین را روز ارتش خواندند و ضمن دستور رژه در این روز، مأموریت جدید ارتش را تعریف کردند؛ مأموریتی که علاوه بر حفظ و حراست مرز‌ها شامل حفظ نظام جمهوری اسلامی از توطئه‌های داخلی نیز می‌شد. بدین نحو، امام تقابل با دشمن خارجی و داخلی را از مأموریت‌های ارتش تعیین کرد؛ مأموریتی که بخشی از آن بر عهده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی هم هست. به عبارت دیگر سپاه پاسداران در حفظ و حراست مرز‌ها (مقابله با دشمن خارجی) و جلوگیری از توطئه‌های داخلی (مبارزه با دشمنان داخلی) همگام با ارتش است.

با توجه به طرح موضوع فوق همراهی ارتش با مردم و همگامی این نیرو با سپاه کاملاً عیان است. به عنوان نمونه می‌توان به چند شعار انقلابی در رابطه با عمق ارتباط ارتش و مردم اشاره کرد؛ شعار‌هایی که در سال‌های اخیر بدون توجه به منشأ و چرایی طرح آنان دهان به دهان می‌شود. شعار‌هایی که برخلاف تصور بسیاری از افراد مختص به امروز نیست و ریشه تاریخی دارد؛ شعار‌هایی که در پشت ادبیات صحیح آن‌ها که رنگ مردمی و ملی دارد، ایده‌های شوم و خطرناکی است که نه تنها مردمی و ملی نبوده بلکه ضدیت با مردم، ملت، استقلال و آزادی دارد. این شعار‌ها از جانب گروه‌هایی پیشنهاد می‌شود که اعتقادی به آزادی ندارند و ایران را یکپارچه نمی‌خواهند. این گروه‌ها قصد دارند با ایجاد هیجان و تحریک مردم، آن‌ها را در مقابل حکومت قرار داده و ارتش را به کمک بطلبند تا از این طریق با ایجاد هرج و مرج و جنگ داخلی به برداشت آنچه کاشته‌اند بپردازند.

به طور کلی خوانش، تعبیر و تفسیر متفاوت و همراه با جناح‌بندی از عبارات و جملات مشهور تاریخی در بزنگاه‌های سیاسی رایج است؛ عبارت «ارتش فدای ملت» عبارتی است که در وهله اول معاندان و در درجه بعد، برخی افراد بدون آگاهی از ظرف زمانی و مکانی عبارت، برای رسیدن به مقصود سیاسی خود به کار می‌برند.

این عبارت یکی از همین خوانش‌ها است که در یاری جستن و تحریک ارتش برای مداخله در مسائل سیاسی به نفع معاندان در سال‌های متفاوت از جمله سال گذشته (۱۴۰۱) تهیه و تنظیم شد، غافل از اینکه این عبارت اظهار برائت از عملکرد و مأموریت ارتش در دوران پهلوی بوده است که در تاریخ ۲۹ فروردین ۱۳۵۸ هنگام رژه، ارتشی‌ها سر داده‌اند و مردم با سر دادن شعار «ملت فدای ارتش» این اظهار ندامت را پذیرفته و متقابلاً اظهار لطف کردند.

با وجود این به زعم نویسنده این قلم، شعار ارتش فدای ملت در مأموریت این نیرو، برای افراد بصیر بارز و عیان است. علاوه بر این شعار که مدت‌هاست دهان به دهان چرخیده و تفسیر می‌شود، شعار «ارتش تو یار ما باش» نیز ریشه تاریخی داشته و مربوط به قبل از انقلاب است که برخی افراد بدون آگاهی از ریشه‌های آن و چرایی طرح این شعار، آن را فریاد می‌زنند.

در اصل بخشی از این شعار حذف شده و اصل این شعار این‌گونه بوده است: «برای حفظ قرآن، ارتش تو یار ما باش». نکته جالب توجه درخصوص به کار بردن این شعار‌ها این است که معاندان بدون آگاهی از پیشینه شعار و بدون اطلاع از قسمت محذوف، شعاری را که دعوت به قرآن کرده است، در راستای مخالفت با شعائر دینی به کار می‌برند!

یکی دیگر از مسائل جالب توجه، دعوت ارتش به کاری است که بر خلاف مأموریت تعریف شده هر ارتشی در دنیا است. قبل از هر مأموریتی، حفظ تمامیت ارضی یکی از تکالیف و وظایف ارتش در همه کشور‌های دنیاست و این مسأله فقط شامل ارتش ایران نمی‌شود؛ با وجود این، معاندان به ظاهر مردمی که با لباس مردم ظاهر می‌شوند، اما از جنس مردم نیستند در صف تجزیه طلبان ایستاده و ارتش را دعوت به مقابله با نظام و پیوستن به دشمنان می‌کنند!

نکته قابل تأمل آن است که این‌گونه مطالبات، نه از جنس انتظارات مردمی است نه توسط مردم مطرح می‌شود. به عبارت دیگر شعار «ارتش تو یار ما باش» شعاری است که برای سوء استفاده در مقطعی و با هدف تجزیه طلبی و پاره پاره شدن ایران طرح شده و متأسفانه بر زبان ناآگاهان به مسائل سیاسی نیز جاری و ساری است. با وجود این آگاه‌سازی و صبر و حوصله تا فروکش کردن هیجانات ناشی از اغتشاش‌ها آبی است بر آتش دشمنان و راهی است برای شناخت دوست از دشمن، آگاه از ناآگاه و فریب خورده از معاند که با توجه به توصیه رهبری توسط دستگاه‌های ذیربط به‌کار گرفته شده است.

بهنام علی‌پور، پژوهشگر