بایدن به دنبال توافق گام به گام؟

به گزارش مجله خبری نگار، در ماه‌های اخیر بار‌ها آلترناتیو احیای برجام به مبحثی داغ میان مقامات آمریکایی و صهیونیستی تبدیل شده است. مقامات دولت بایدن معتقدند در عین توقف نسبی مذاکرات برجام (حداقل در ابعاد آشکار) نمی‌توان پلن B در قبال برجام را مترادف با حمله به تاسیسات هسته‌ای ایران دانست، زیرا در این صورت، آمریکا و رژیم صهیونیستی وارد نوعی تنش کنترل نشده خواهند شد که آثار و تبعات آن برای واشنگتن قابل محاسبه و پیش بینی نیست.

حتی طرح موضوعاتی مانند انعقاد توافق موقت نیز نتوانسته است جایی نزد دیپلمات‌ها باز کند هر چند برخی مقامات غربی مایل به طرح رسمی آن در مذاکرات پنهان و حوزه دیپلماسی غیر رسمی هستند. در این میان، روزنامه نزاویسیما گازتای روسیه از علاقه کاخ سفید به از سرگیری مذاکرات و رسیدن به توافق حداقلی در گام نخست درباره فعالیت‌های هسته‌ای ایران خبر می‌دهد. در این گزارش آمده است: «دولت بایدن در حال بررسی راه حل مناسبی است که ایالات متحده را به ازسرگیری مذاکرات درباره توافق هسته‌ای ایران بازگرداند.

هدف آمریکا در این مقطع دستیابی به توافقی جزئی و حداقلی درباره فعالیت‌های هسته‌ای ایران است که محدودیت‌های مد نظر آمریکا و غرب را محقق سازد. پیگیری موضوع توافق هسته‌ای با تهران همزمان با افزایش نگرانی‌ها درباره پیشرفت برنامه‌های هسته‌ای ایران دنبال می‌شود در حالی که بر مبنای گزارش آژانس بین المللی انرژی هسته ای، ایران بیش از ۸۷ کیلوگرم اورانیوم غنی شده به میزان ۶۰ درصد در اختیار دارد. این در حالی است که دستیابی به غنی سازی ۹۰ درصد می‌تواند هر کشوری را به تولید بمب هسته‌ای برساند.

موضوع دستیابی به یک توافق گام به گام و جزئی در مرحله اول با ایران مسئله تازه‌ای نیست و از مدت‌ها پیش در دستور کار قرار گرفته است و دولت بایدن تلاش می‌کند با وساطت کشور‌های اروپایی این هدف را محقق سازد. آمریکایی‌ها بر این باور هستند که در توافق جدید لازم است دو طرف به مفاد برنامه اقدام جامع مشترک که در سال ۲۰۱۵ به امضا رسیده بود، بازگردند.

با این حال مذاکرات در باره اجرای دوباره این برنامه با توجه به شرایط جدید و تحولات منطقه‌ای در موقعیت متفاوتی صورت می‌گیرد، به ویژه پس از توافق ایران و عربستان با وساطت چین که موجب کاهش التهابات در منطقه و از سرگیری روابط دو طرف شده است. در این شرایط باید گفت تردید‌هایی وجود دارد که آیا ایران هم برای بازگشت به مذاکرات و اجرای برنامه جامع در این موقعیت آمادگی و تمایل دارد؟ آن هم در شرایطی که تهران در سال ۲۰۲۱ مایل به ازسرگیری مذاکرات برای عبور از شرایط تحریم بود، اما آیا هنوز به دنبال بازگشت به توافق هسته‌ای است؟»

در این باره باید گفت که یکی از اصلی‌ترین دلایل عدم پیشبرد طرح‌های جایگزین احیای برجام درمیزمذاکرات بوده است. در این زمینه، طرف غربی میان دو گزینه بازگشت واقعی به توافق هسته‌ای یا بازنگشتن به برجام مخیر شده و گزاره‌های جایگزین که از آن‌ها با عنوان آلترناتیو‌های احیای برجام یاد می‌شود، دیگر اصالتی ندارند. مقامات آمریکایی و تروییکای اروپایی در مواضع پنهان و حتی آشکار خود اذعان کرده اند که گزینه‌های غیر دیپلماتیک مانند تهدیدات نظامی و حتی تشدید تحریم‌ها نیز تنها معادلات جاری در مذاکرات احیای برجام را پیچیده‌تر خواهد کرد و فایده دیگری برای واشنگتن و بازیگران اروپایی نخواهد داشت.

تکذیب یک خط قرمز هسته‌ای

در یک ماه اخیر تحولاتی از جمله تفاهم ایران و آژانس و توافق ایران و عربستان در عرصه سیاست خارجی رخ داده است. این تحولات موجب شده بعد از مدتی، فضای تحلیل‌ها و گمانه زنی‌ها درباره روند دیپلماسی مجدد گرم شود. در این بین رئیس سازمان انرژی اتمی با رد گمانه زنی‌ها درباره موافقت ایران با مصاحبه با دانشمندان هسته‌ای کشورمان، گفت که ایران در تلاش است طی یک الگوی خاص خلأ دانش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای ایران را رفع کند.

محمد اسلامی در پاسخ به این که ایران مجوز مصاحبه با دانشمندان هسته‌ای را صادر کرده است؟ گفت: این مسئله صحت ندارد و کذب است و اصلا مطرح نبوده است. یکی از خبرنگاران رسانه‌های صهیونیستی این سوال را مطرح کرد و آقای گروسی هم وقتی پاسخ داد، پاسخ او منتشر نشد بلکه سوال خبرنگار در رسانه‌ها منتشر شد. وی ادامه داد: آن چه ما با آژانس تفاهم کردیم این است که آژانس ایران را بر اساس ضوابط برجام اندازه‌گیری نکند. ما متعهد به پادمان و ان پی تی هستیم و برای ما مهم است که اعتماد و تعامل آژانس با ما برقرار باشد و دانش آژانس از روند فعالیت‌های ایران تداوم داشته باشد.

بر اساس بیانیه تهران تفاهم کردیم یک الگوی نظارتی را برای خلأ‌هایی که آژانس احساس می‌کند، با اعتبار ان پی تی ترسیم کنیم. اسلامی افزود: ما یک نیروگاه هزار مگاواتی داریم که تا الان بیش از حدود ۵۸ میلیارد کیلووات ساعت به شبکه برق تزریق کرده است و این موضوع موجب شده خودمان صاحب یک نیروگاه اتمی باشیم که به دست ایرانی‌ها بهره‌برداری و نگهداری می‌شود و تعمیرات آن هم در حال انجام است. وی ادامه داد: نیروگاه‌هایی که در دست ساخت داریم در بوشهر، خوزستان و سیستان و بلوچستان در سواحل مکران یا در هرمزگان در سواحل دریای عمان هستند که گام مهم توسعه‌ای ما محسوب می‌شوند. ما تلاش داریم نیروگاه‌های اتمی را به جایی برسانیم که حداقل ۱۵ درصد از انرژی کشور از مسیر هسته‌ای تامین شود. این گام به یک نقشه راه نیاز داشته است تا بدون همکاری خارجی‌ها با ظرفیت ملی انجام دهیم و اگر هم خارجی‌ها همکاری کردند که چه بهتر.