الگوپذیری شدید کودکان از شخصیت‌های کارتونی خارجی

به گزارش مجله خبری نگار، با پیشرفت تکنولوژی، تفریحات کودکان امروز نسبت به تفریحات کودکان چند دهه قبل تغییرات بسیار زیادی داشته اند. اکثر کودکان به جای بازی با دوستانشان، مشغول بازی‌های کامپیوتری و دیدن برنامه کودک و انواع کارتون‌ها هستند. کودکان هنگام تماشای کارتون ها، خود را به جای شخصیت اصلی و قهرمان قصه می‌گذارند و سعی در همانندی با او دارند، بنابراین چنین محصولاتی دارای نقشی مهم در شکل گیری شخصیت، افکار و اعتقادات فردی و حتی جامعه پذیری کودکان هستند و یکی از عوامل موثر در الگو پذیری و شکل گیری شخصیت و تربیت کودکان و نوجوانان به حساب می‌آیند.

به گفته محققان، الگوپذیری، فرایندی است که از طریق مشاهده صورت می‌گیرد و در آن رفتار یک شخص یا گروه به عنوان محرک، بر روی افکار، نگرش‌ها یا رفتار فرد دیگری که شاهد انجام عمل الگوست اثر می‌گذارد. امروزه کودکان به دلیل ارتباط گسترده شان با جهان پیرامون، توانمندی ذهنی بالاتری نسبت به نسل‌های قبل‌تر از خود دارند. این کودکان وقتی بخشی از ساعات روز را به تماشای برنامه‌های تلویزیونی و همراه با آن شخصیت‌های کارتونی می‌پردازند، علاوه بر این که شیوه ارتباطات اجتماعی را فرامی‌گیرند، یاد می‌گیرند که چگونه به خلق جهان پیرامونشان بپردازند و چگونه از دنیای تخیلی کارتون برای خود دنیای واقعی ساخته و تجربیات موجود در آن را در زندگیشان به کار گیرند.

با توجه به این اثرات شگفت آور، به نظر می‌رسد دست اندر کاران فرهنگ و تربیت در هر کشوری به منظور حفظ جایگاه فرهنگ خودی در ذهن کودکان، باید تدابیری را بیندیشند. در همین زمینه، محققینی از دانشگاه پیام نور به انجام یک مطالعه پژوهشی پرداخته اند که در آن، نقش شخصیت‌های کارتونی غیر ایرانی در الگوپذیری فرهنگی کودکان از دیدگاه والدین مورد بررسی و تحلیل علمی واقع شده است.

در این تحقیق که چهارچوب نظری آن، شامل تلفیقی از نظریه‌های حوزه رسانه و ارتباطات، نظریات مربوط به یادگیری اجتماعی و نظریه‏های فرهنگی بوده است،۳۳۰ نفر از والدین دارای کودک ۶ تا ۱۲ ساله شهر صومعه‌سرا مشارکت داشته اند.

یافته‌های این تحقیق که فصل نامه «جامعه پژوهی فرهنگی» وابسته به پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی به انتشار آن‌ها پرداخته است، نشان می‌دهند که کودکان به طور متوسط بین ۳ تا ۴ ساعت در روز به تماشای کارتون می‌نشینند.

همچنین بر اساس این یافته ها، بین میزان تماشای کارتون‌های غیر ایرانی و الگوپذیری فرهنگی در کودکان رابطه معنادار و قابل توجهی وجود دارد که بایستی به آن توجه ویژه‌ای کرد.

در این رابطه، مجریان این طرح تحقیقاتی فوق یعنی حسینعلی قجری، استادیار گروه جامعه شناسی دانشگاه پیام نور و همکارش می‌گویند: از آنجایی که ارتباط بین تماشای شخصیت‌های کارتونی غیر ایرانی و ساختن الگو‌های فرهنگی در کودکان از منظر والدین مورد تایید قرار گرفته است و با توجه به نتایج و ارتباط بین ساختن الگو‌های فرهنگی در کودکان با تماشای کارتون‌های غیر ایرانی، پیشنهاد می‌شود والدین بر تماشای این گونه کارتون‌ها توسط فرزندشان نظارت داشته و با هدایت کودک به سمت کارتون‌های ایرانی زمینه‌سازی این شخصیت پذیری را تسهیل کنند.

آن‌ها افزوده اند: در این زمینه لازم است تا جایی که ممکن باشد، شخصیت‌های ایرانی، جایگزین شخصیت‌های خارجی شوند تا فرزندان این سرزمین با فرهنگ و اصالت ایرانی رشد کرده و نمو بیابند. آن گاه که بزرگ شده و به قوه تشخیص رسیدند خودشان در انتخاب خوراک فرهنگی‌شان آزادانه عمل کرده و دست به گزینش بزنند.

همچنین ارتباط بین تماشای شخصیت‌های کارتونی غیر ایرانی و ساختن الگو‌های اخلاقی، رفتاری و سبک زندگی از جمله دیگر نتایج به دست آمده در این پژوهش بوده است. محققان فوق در این راستا پیشنهاد داده اند با توجه به این سه حوزه مهم و حساس در جامعه ایرانی، والدین، مسئولان مدرسه و همه آنانی که دستی در حیطه تعلیم و تربیت کودک دارند با استفاده از ابزار‌های نظارتی و به صورت داوطلبانه با افزودن کیفیت کارتون‌های ایرانی و تولید شخصیت‌های خارق العاده وطنی، آرام آرام محصول و کارتون ایرانی را جایگزین کارتون‌های غیر ایرانی کنند.

قجری و همکارش در پایان اشاره دارند: خلق شخصیت‌های کارتونی وطنی با ویژگی‌های مثبتی که کودکان آن‌ها را پذیرا باشند، می‌تواند راهکار مهمی برای فعالان عرصه فرهنگی به خصوص در حیطه کودک به حساب آید. اگر بتوان شخصیتی کارتونی خلق نمود که زیبا، جذاب، توانا و همراه با علم و آگاهی باشد، مثلاً شخصیت کارتونی که مسلط به زبان خارجی است و از سویی، واجد ارزش‌های جامعه ما باشد، می‌تواند علاوه بر کودکان با اقبال والدین نیز همراه گردد.