شوک بورسی شورای رقابت؛ عرضه خودرو مجددا با سازوکار‌های «منسوخ»؟

به گزارش مجله خبری نگار/اسکناس: نخستین ماه‌های سال ۱۴۰۰ که عرضه خودرو در بورس کالا شروع شد و تا به امروز این عرضه موانع زیادی را پشت سر گذاشته است. اما اکنون شرایط متفاوت شده و شورای رقابت اجازه عرضه خودرو در بورس کالا را نمی‌دهد. عرضه خودرو در بورس کالا با ابهامات وزارت اقتصاد، مخالفت‌های وزارت صمت و دیگر مسئولان کشوری شروع شد و به واسطه شفافیت و پافشاری بورسی‌ها این عرضه تا به امروز ادامه داشته است تا بیش از ۱۵۲ خودرو در رنگ‌ها و مدل‌های مختلف روی تابلوی معاملات برود. تمامی خودرو‌های عرضه‌شده در بورس کالا با قیمتی پایین‌تر از بازار آزاد و نزدیک به قیمت کارخانه معامله شدند؛ از طرفی مردم خودرو را با قیمتی پایین‌تر خریدند و از سوی دیگر کارخانجات محصول خود را با قیمت بیش از درب کارخانه فروختند تا به این وسیله زیان انباشته خود را جبران کنند.

شوک شورای رقابت به بورس کالا

اما روز گذشته شورای رقابت در دستورالعمل جدید خود، بورس کالا را از روش‌های عرضه خودرو حذف کرد. در این دستورالعمل هیچ نامی از بورس نیست و تنها نام قرعه‌کشی به چشم می‌خورد. البته این درحالی است که برخی از منابع نزدیک به شورای رقابت می‌گفتند که عرضه خودرو در بورس کالا با تبصره‌های خاص ادامه خواهد داشت. در این دستور العمل آمده است بازار تمامی خودرو‌های سواری، خودرو‌های تولیدی، مونتاژ و وارداتی، انحصاری تشخیص داده شده است و از این پس مشمول این دستورالعمل هستند.

این در حالی است که ماهیت شورای رقابت حذف انحصار است و اکنون با ایجاد دستور العمل انحصار را تحکیم می‌کند. در بند ۵ ماده ۵ این دستور العمل نوشته شده است که خودروسازان موظفند محصولات خود را از طریق سامانه یکپارچه فروش خودرو به فروش برسانند؛ بنابراین می‌توان گفت که عرضه خودرو در بورس کالا متوقف شده است. همزمان با انتشار دستورالعمل جدید شورای رقابت درباره تنظیم بازار خودرو، بازار سهام فرو ریخت؛ شاخص کل بورس ۱۷ هزار پله پایین رفت و شاخص هم‌وزن نیز بیش از هفت هزار واحد عقب‌نشینی کرد. این در حالی بود که ارزش معاملات خرد اندکی افزایش یافت، اما در مقابل، خروج پول تشدید شد.

تناقض در اطلاعیه شورای رقابت

نخستین روز‌هایی که مجلس به احسان خاندوزی به عنوان وزیر اقتصاد رای داده بود، بسیاری از فعالان اقتصادی و بازار سرمایه، او را وزیری ضد بورس می‌دانستند، زیرا مواضع روشنی درخصوص بازار سهام نداشت و تقریبا ضد بورس سخن گفته بود. اکنون نیز وزیر اقتصاد نتوانست از شفافیت بازار خودرو و بورس دفاع کند و تنها چند بار در سایه از عرضه خودرو در بورس کالا دفاع کرد و پس از آن صحبتی درخصوص عرضه خودرو در بورس کالا نکرد و همچنان وزیر اقتصاد واکنشی نسبت به لغو عرضه خودرو در بورس کالا نشان نداده است.

در بخشی از اطلاعیه شورای رقابت آمده است: تعادل در بازار خودرو از طریق ایجاد فضای رقابتی شکل می‌گیرد؛ لذا مسلم است که باید از قیمت‌گذاری دستوری خصوصا در شرایط تورمی و افزایش هزینه‌های تولید پرهیز شود تا آسیبی به تولید کنندگان نرسد. این در حالی است که بهترین روش تعادل بازار، عرضه خودرو در بورس کالاست و با قیمت‌گذاری دستوری و فروش خودرو به واسطه قرعه‎‌کشی مجددا شاهد رانت و دلال بازی در فضای اقتصادی کشور خواهیم بود.

موضع شورای عالی بورس در مورد دستورالعمل شورای رقابت

در پی دستورالعمل شورای عالی رقابت در مورد تنظیم بازار خودرو و اینکه در هیچ بندی از این دستورالعمل اشاره‌ای به عرضه خودرو در بورس کالا نشده یک عضو شورای عالی بورس عنوان کرد که این شورا بر عرضه خودرو در بورس کالا تاکید دارد. حمیدرضا دانش کاظمی در گفتگو با ایسنا، با اشاره به دستورالعمل شورای عالی رقابت در مورد تنظیم بازار خودرو اظهار کرد: قرار است شورای عالی بورس روز سه‌شنبه ساعت ۱۴ جلسه‌ای داشته باشد و احتمالا این موضوع در این جلسه مطرح خواهد شد. البته موضع شورای عالی بورس مانند قبل مشخص و شفاف است، این شورا بر این باور است که نه تنها عرضه خودرو در بورس کالا باید ادامه یابد بلکه همه محصولات و نه فقط هفت درصد محصولات باید در بورس عرضه شود.

وی ادامه داد: شورای عالی رقابت بر اساس قانون اختیاراتی دارد که این اختیارات سلب نشده و مورد نظر دادستان کل کشور هم بوده است؛ بنابراین اگر به این نتیجه برسند که محصول انحصاری است، در این صورت شورای رقابت می‌تواند در قمیت گذاری دخالت کند. بر این اساس در سال قبل وزارت صمت اختیاری را از سران سه قوه گرفته بود مبنی بر اینکه قیمت‌گذاری خودرو به مدت یک سال از شورای رقابت به وزارت صمت واگذار شود و وزارت صمت این اختیار را در خرداد یا تیرماه به بورس داده بود. با توجه به اینکه حدود یک سال از این موضوع گذشته است، این اختیار دوباره به شورای رقابت داده می‌شود. البته وزارت صمت در نظر داشت موضوع مذکور را توسط سران قوا تمدید کند، اما احتمالا معذوریت‌هایی وجود داشته است.

این عضو شورای عالی بورس با بیان اینکه در مورد خودرو دو قانون مطرح است توضیح داد: قانون نخست این است که اگر کالا انحصاری تشخیص داده شود، قیمت گذاری با شورای رقابت است. درحالی که طبق قانون دوم کالایی که در بورس پذیرفته شود از قیمت گذاری معاف است. دانش کاظمی با اشاره به سرنوشت سایر کالا‌هایی که در بورس کالا عرضه شدند اظهار کرد: در مورد عرضه سیمان یا محصولات پتروشیمی و فولاد در بورس نیز مخالفت‌هایی در بدنه برخی نهاد‌های تصمیم گذار بوده است، اما ادله بورس قوی بود و باعث شد این محصولات در بورس کالا عرضه شود که نتیجه خوبی هم در پی داشت. این فضا در صنعت خودرو هم رخ داد. عرضه خودرو در بورس هم به نفع مصرف کننده شد هم تولیدکننده و هم به نفع دولت. وی در پایان تاکید کرد:اعضای شورای عالی بورس که وزیر صمت نیز جزو این اعضا است، مصر هستند که خودرو در بورس کالا عرضه شود.