نشان استاندارد به شرط پاسداشت زبان فارسی

به گزارش مجله خبری نگار/خراسان: سازمان ملی استاندارد ایران که یکی از وظایف اصلی‌اش، بررسی کیفیت کالا‌ها و سنجش آن‌ها بر اساس معیار‌های روزِ دنیاست، این روز‌ها دست به کار شده و تصمیم گرفته در کاربرد واژه‌ها و اصطلاحات حوزه تخصصی‌اش که بیشترشان بیگانه هستند و معادل فارسی ندارند، تجدید نظر و کیفیت زبانی خودش را تقویت کند. البته این سازمان از سال ۹۸ تصمیم به این کار گرفت، اما حالا تصمیمش جدی‌تر شده و عزمش را برای استفاده از معادل‌های فارسیِ واژه‌ها و اصطلاحات تخصصی جزم و دومین تفاهم‌نامه‌اش را با فرهنگستان زبان و ادب فارسی امضا کرده است.

این یک اقدام مؤثر برای سازمان استاندارد و بخش‌های مرتبط با آن است که می‌تواند الگوی دیگر سازمان‌ها و نهاد‌ها در کاربرد واژه‌ها و اصطلاحات فارسی و نیز رعایت دستورخط مصوب فرهنگستان باشد و انتظار می‌رود بعد از این، در صدور گواهی ثبت کالا و خدمات، مجوز‌های دریافت استاندارد، پژوهش‌ها و تحقیقات درباره ارتقای کیفیت کالاها، متن مشخصات و اطلاعات مربوط به استاندارد‌های کالا و خدمات و... شاهد پریشانی زبان و خط فارسی نباشیم. برای اطلاع بیشتر از جزئیات تفاهم‌نامه فرهنگستان زبان و ادب فارسی و سازمان ملی استاندارد و نیز تأثیرگذاری این اقدام در آینده، با شیما شریفی، پژوهشگر ارشد گروه واژه‌گزینی فرهنگستان گفتگو کرده‌ایم.

تفاهم‌نامه فرهنگستان زبان و ادب فارسی و سازمان ملی استاندارد درباره چیست؟

تفاهم‌نامه اخیر که بین فرهنگستان و سازمان استاندارد منعقد شد، دومین تفاهم‌نامه است. اولین تفاهم‌نامه در سال ۹۸ امضا شد. نسخه ۱۴۰۱ که در دو ماده و ۲۵ بند تنظیم شد، چند موضوع اصلی دارد؛ از جمله تقویت رابطه فرهنگستان و سازمان ملی استاندارد در ترویج و کاربرد واژه‌ها و دستور خط مصوب فرهنگستان و دیگر، استفاده از این واژه‌ها و دستور خط در استاندارد‌های ملی و واگذاری مسئولیت و راهبری علمی استاندارد علمی و بین‌المللی زبان و خط فارسی به فرهنگستان زبان و ادب فارسی.

مهم‌ترین بند‌های این تفاهم‌نامه چیست؟

فرهنگستان از سال ۹۸ مسئولیت اداره دبیرخانه کارگروه فنی متناظر ۳۷ با عنوان زبان و اصطلاح شناسی را بر عهده دارد که به موجب تفاهم‌نامه دوم این مسئولیت تمدید شد. سازمان ملی استاندارد موظف است در تمام استاندارد‌های ملی اعم از واژه‌نامه، فرهنگ‌ها و... واژه‌های مصوب را به کار ببرد و دستور خط مصوب را هم رعایت کند. از آن جا که سازمان ملی استاندارد، مجموعه‌ای از اصطلاحات خاص حوزه کاری‌اش را دارد که بیشترشان بیگانه هستند و معادل فارسی ندارند، بر این اساس قرار شد کارگروه واژه‌گزینی اصطلاحات ویژه سازمان ملی استاندارد تشکیل و افراد ذی‌صلاح برای عضویت در کارگروه به ما معرفی شوند. این اتفاق افتاد و جلسات در حال برگزاری است.

واژه‌گزینی و معادل‌یابی برای اصطلاحات و واژه‌های بیگانه چطور انجام می‌شود؟

روال کار به این شکل است که متخصصان سازمان ملی استاندارد، مجموعه واژه‌های بیگانه را برای بررسی و معادل‌یابی در اختیار فرهنگستان می‌گذارند و ما بررسی و معادل فارسی معرفی می‌کنیم. بنده نماینده فرهنگستان در این جلسه‌ها هستم و تا به حال یک جلسه برگزار شده‌است. در جلسه نخست، درباره روند واژه‌گزینی، یعنی انتخاب منابع، تنظیم پیکره واژگانی و اولویت‌بندی در بررسی اصطلاحات توضیح دادم. وقتی در این جلسه، کارشناسان سازمان استاندارد از دغدغه‌هایشان گفتند، مشخص شد که اشکال کار کجاست و مثلاً چه واژه‌هایی برایشان پرکاربرد و پربسامد و بدون معادل فارسی است. بر همین اساس ما هم اولویت‌بندی‌مان را برای بررسی واژه‌ها و اصطلاحات تعیین کردیم.

فرهنگستان تا به حال برای کارکنان سازمان ملی استاندارد، دوره‌های آموزشی هم برگزار کرده‌است؟

یکی از بند‌های تفاهم‌نامه این بود که فرهنگستان بنا به نیاز سازمان استاندارد، متخصص و ویراستار معرفی و دوره آموزشی برگزار کند. این دوره با عنوان «درس‌گفتار‌هایی در زبان فارسی علمی» در آبان ماه امسال در ۱۸ ساعت و حضور چهار مدرس برگزار شد. در روز اول خانم نسرین پرویزی، معاون گروه‌های واژه‌گزینی و فرهنگ‌نویسی فرهنگستان، مدیریت واژه‌گزینی و اصطلاح‌شناسی را آموزش دادند. در روز دوم دکتر محمدرضا رضوی، عضو هیئت علمی فرهنگستان، درآمدی بر علم اصطلاح‌شناسی را تدریس کردند. بنده در روز سوم، اصطلاح‌شناسی در کاربرد را تدریس کردم و در روز چهارم هم آقای مهدی قنواتی، مدیر آموزش پژوهشگاه مطالعات واژه‌گزینی و اصطلاح‌شناسی فرهنگستان، ویرایش و درست‌نویسی را تدریس کردند. در پایان هر کلاس هم، مدرسان به پرسش‌های مطرح شده پاسخ دادند و برای شرکت‌کننده‌ها گواهی آموزشی فرهنگستان صادر شد.

به نظر شما این تفاهم‌نامه و اقدامات مرتبط با آن، تا چه اندازه تأثیرگذار و نتیجه‌بخش خواهد بود؟

مسلماً تأثیر دارد؛ چون سازمان ملی استاندارد، طبق تفاهم‌نامه باید تمام مصوبه‌های فرهنگستان را در استاندارد ملی و دستور خط رعایت کند. همه معادل‌های فارسی با دستور خط مصوب فرهنگستان زیرنویس می‌شود و واژه‌های بیگانه پایین می‌آید؛ این علاوه بر جنبه کاربردی، جنبه آموزشی هم خواهد داشت. از طرف دیگر، فرهنگستان هم به نوعی متولی امر واژه‌گزینی است و ما تمام تلاشمان را در این باره می‌کنیم.