تیشه سوداگران به ریشه گیاهان دارویی

به گزارش مجله خبری نگار/ایران: استان چهارمحال و بختیاری یکی از مهم‌ترین زیستگاه‌های گیاهان دارویی و خوراکی در کشور به شمار می‌رود؛ اما بازار رها شده خرید و فروش گیاهان دارویی، منابع طبیعی و حفاظت شده این منطقه را تا مرز نابودی و خطر انقراض باارزش‌ترین گونه‌های گیاهی کشانده است. خشکسالی نیز مزید بر علت شده و زنگ خطر انقراض گونه‌های گیاهی در استان را بار دیگر به صدا درآورده است.

«اصغر احمدی» مدیرکل منابع طبیعی چهارمحال و بختیاری در این خصوص می‌گوید: این استان با مساحت ۱۶۴۰ هکتار، یک استان چهارفصل بشمار می‌رود. از تنوع ۸۵۰۰ گونه گیاهی در کشور، ۱۲۵۰ گونه در استان شناسایی شده است که ۲۳۰ گونه آن با خاصیت دارویی معرفی شده که ۲۰ گونه آن خاص استان است. از این تعداد نیز ۲۰ گونه گیاهی خاص در این منطقه و گونه‌های باارزش دیگری نظیر کلوس، تره کوهی، انواع پونه‌های کوهی، مرزه، آویشن و... به وفور یافت می‌شود.

حفاظت از رویشگاه‌های گیاهان دارویی

به گفته احمدی، دامنه فصول رویشی این گیاهان از اواخر بهمن ماه آغاز شده و بهره‌برداری از آن‌ها تا اواخر شهریور ماه ادامه دارد. اما به‌دلیل موقعیت جغرافیایی این استان و کمبود نیرو در عرصه‌های منابع طبیعی، شاهد بهره برداری‌های بی‌رویه به چند دلیل می‌باشیم. ۱. بهره‌برداری توسط جوامع محلی و با هدف مصارف دارویی و ادویه ای؛۲. بهره‌برداری توسط سودجویان و دلالان بواسطه شرایط دشوار اقتصادی و بیلان اقتصادی بالای این کار که سبب تشدید هجمه به منابع طبیعی شده است؛ به طوری که برای مثال شاهد قیمت یک میلیون تومانی گیاه کلوس در ابتدای سال بودیم.

مدیرکل منابع طبیعی چهارمحال و بختیاری ادامه می‌دهد: کنترل افراد سودجو بسیار سخت است، زیرا اغلب مسیر‌های قاچاق این گونه‌های گیاهی، صعب العبور بوده و حمله به وسیله چارپایان انجام می‌شود. همین امر نیز کنترل را سخت‌تر می‌کند. از طرفی بخشی از بازاریان، درآمد خود را بر این مبنا قرار داده و در همین راستا نیز اصلاح قانون مبارزه با قاچاق و بوته کنی و حمل این گیاهان ضروری به نظر می‌رسد.

این مقام مسئول، به کارگیری قرق بانان محلی و بومی برای حفاظت از رویشگاه‌های گیاهان دارویی، افزایش کلاس‌های آموزشی و ترویجی با بهره برداران و تشویق آن‌ها به تهیه طرح‌های مرتع‌داری و تغییر معیشت آن‌ها را در وابستگی کمتر به مرتع و عرصه‌های ملی مؤثر دانسته و مجموعه این اقدامات را در کاهش برداشت بی‌رویه و غیراصولی گیاهان با ارزش دارویی در این استان مؤثر می‌داند.

تخریب بی‌رویه گونه‌های گیاهی

در همین حال «منصور نجفی» رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان کوهرنگ می‌گوید: برداشت گونه‌های دارویی و گیاهی نظیر کلوس، موسیر، تره، بن سرخ و... از قدیم الایام در میان جوامع محلی کوهرنگ مرسوم بوده و هم اکنون نیز این رویه ادامه دارد، اما طی سال‌های گذشته، افزایش قیمت گیاهان دارویی و شرایط سخت اقتصادی، سوداگران و قاچاقچیان، مردم را به بهره‌برداری بی‌رویه از این گونه‌های گیاهی سوق داده است.

نجفی از تبلیغات بی‌رویه عملکرد این گونه‌های دارویی در رفع بیماری‌ها و... طی سال‌های گذشته انتقاد کرده و می‌گوید: همین موضوع مردم را به سمت برداشت غیراصولی و بی‌رویه از این گونه‌های گیاهی ترغیب کرده است. به طور نمونه موسیر در بازار کیلویی بیش از ۵۰ هزار تومان خرید و فروش می‌شود؛ بنابراین اگر فردی در روز ۲۰ کیلو موسیر برداشت کند، درآمدی حدود یک میلیون خواهد داشت. از طرفی تعداد نیرو‌های حفاظت در کشور و بالطبع در منطقه نسبت به نرم استاندارد کمتر بوده و همین امر در جلوگیری از برداشت‌های بی‌رویه مؤثر است. این در حالی است که حفاظت عرصه‌ها بدون مشارکت بهره‌برداران امکان‌پذیر نیست.

رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان کوهرنگ در خصوص تخریب برخی از گونه‌های گیاهی در نتیجه برداشت بی‌رویه و غیراصولی می‌گوید: چنانچه برداشت در زمان مناسب و بر اساس طرح‌های مصوب منابع طبیعی انجام شود، زادآوری انجام شده و تهدیدی متوجه بقای این گونه‌های گیاهی نخواهد شد. اگر این بهره‌برداری‌ها در قالب برنامه‌های مدون طرح‌های مرتع داری به منصه ظهور درآید، علاوه بر حفاظت از این گونه‌ها به تقویت معیشت بهره‌برداران نیز کمک خواهد کرد. به طور نمونه موسیر پیازچه‌اش قابل برداشت است.

به گفته این مقام مسئول، انتظار می‌رود که مردم و بهره‌برداران با توجه به دانش و آگاهی از وضعیت رو به انقراض گیاهان دارویی و خوراکی منطقه، خودشان با حساسیت نسبت به تخریب و نابودی این گیاهان ارزشمند واکنش نشان داده و در راستای حفاظت و پاسداری از این ذخایر ژنتیکی منطقه، با مأموران منابع طبیعی همکاری مسئولانه داشته باشند.

کمین سوداگران در «گِلسُرخ»

«محمد مهدی بارانی» دهیار روستای گِلسُرخ از توابع بخش دوآب صمصامی واقع در شهرستان کوهرنگ نیز می‌گوید: برخی سوداگران و قاچاقچیان در این منطقه اقدام به برداشت غیراصولی کلوس، تَره و سایر گیاهان دارویی در این منطقه کرده و با این اقدام، مشکلات جدی برای منابع طبیعی ایجاد کرده‌اند.

وی با اشاره به ورود روزانه بیش از ۵۰ خودروی باری برای حمل انواع گیاهان دارویی به این منطقه می‌گوید: در گذشته تعدادی محیطبان در منطقه حضور داشته و وظیفه حفاظت و حراست از مراتع و جنگل‌های این منطقه را برعهده داشتند؛ اما این محیطبانان پس از تعطیلی شرکت سابیر در منطقه بیرگان، از کار برکنار شدند. همین امر نیز منطقه را برای افراد سودجو کاملاً ایمن کرده و زمینه را برای برداشت بی‌رویه و غیراصولی این گونه‌های گیاهی فراهم آورده است.

به گفته این مقام مسئول، حضور دوباره محیطبانان، فرصت دوباره برای غارت گیاهان دارویی از سوی سوداگران را گرفته و امنیت منابع طبیعی را بار دیگر تأمین خواهد کرد.