آقای داماد و پاشنه آشیل «بیرقدار»

به گزارش مجله خبری نگار، درباره پهپاد‌های موسوم به بیرقدار طی سال‌های گذشته در جنگ لیبی یا حملات ترکیه به شمال عراق شنیده بودیم. این هواپیمای بدون سرنشین در پی جنگ قره باغ میان ارمنستان و آذربایجان بیش از پیش شناخته شد و در جنگ روسیه علیه اوکراین به اوج شهرت رسید. بیرقدار، پهپادی شکست ناپذیر نیست چراکه تاکنون چندین فروند از آن‌ها توسط نیرو‌های رقیب سرنگون شده، اما موفقیت‌های چشمگیری هم داشته است، اما آن‌چه ماجرای «بیرقدار» را جالب توجه می‌کند وجود یک پاشنه آشیل نسبتا جدی در این پهپاد است که نمی‌توان به راحتی از کنارش گذشت. درباره تولد این پهپاد چه می‌دانیم و چه چالش‌هایی پیش روی این صنعت نوظهور ترکیه وجود دارد؟

داماد اردوغان و پرچمدار ترکیه

پهپاد «بیرقدار تی‌بی۲» به معنی «پرچمدار» ساخت کارخانه بایکار ماکینا است. این کارخانه به خانواده بیرقدار یا آن‌طور که در ترکی استانبولی تلفظ می‌شود «بایراکتار» تعلق دارد. «اوزدمیر بیرقدار» مؤسس و صاحب این شرکت بود که در زمینه‌های صنایع هوافضایی، سیستم‌های هدایت روباتیک و هواپیما‌های بدون سرنشین تخصص یافته است. او در سال ۲۰۲۱ درگذشت و هدایت شرکت را پسرانش برعهده گرفتند. با مرگ پدر مسئولیت فنی و تحقیقاتی این مجموعه به فرزند کوچک او یعنی سلجوق بیرقدار، داماد اردوغان (همسر سمیه اردوغان) سپرده شد. او متولد سال ۱۹۷۹ در ساری‌یر استانبول و تحصیل‌کرده و مهندس صنایع نظامی در ترکیه و آمریکاست. سلجوق در پنسیلوانیا در رشته کارشناسی ارشد هواپیما‌های بدون سرنشین تحصیل کرده و در موسسه فناوری ماساچوست نیز در رشته کنترل پهپاد مدرک دارد.

تولد بیرقدار چگونه رقم خورد؟

ساخت این سری از پهپاد‌ها در سال ۲۰۱۱ زمانی که ترکیه به دنبال خرید پهپاد مسلح از آمریکا بود، اما واشنگتن با فروش آن به دلیل نگرانی استفاده از هواپیما‌های بدون سرنشین علیه کرد‌ها موافقت نکرد، آغاز شد. در پی این رویداد دولت آنکارا خود رأسا برنامه ساخت پهپاد را آغاز کرد. البته همه بخش‌های این هواپیمای بدون سرنشین در ترکیه ساخته نشده و برخی از قطعات اصلی آن وارداتی است. شاید بتوان گفت ترکیه تنها کشوری است که برخلاف کشور‌های صاحب سبکی، چون آمریکا و روسیه که طی ده‌ها سال گذشته در همه نسل‌ها و رده‌ها هواپیما تولید کرده‌اند، با کمک شرکای غربی اش، راه صدساله را یک شبه پیموده است. هر چند این کمک و نیاز ترکیه به قطعات حساس می‌تواند به پاشنه آشیل دولت آنکارا بدل شود.

شرکت بایراکتار از سال ۲۰۱۲ کار روی پهپاد جدید را آغاز کرد. ترکیه از سال ۲۰۱۲ طی تصمیم کمیته دفاعی ارتش به دنبال چندین پهپاد برای انجام عملیات‌های مختلف رفت و بر اساس پیش بینی این کمیته ترکیه باید تا سال ۲۰۲۰ یکی از قطب‌های پهپاد سازی می‌شد. قیمت هر فروند پهپاد «بیرقدار تی‌بی‌۲» حدود ۲ میلیون یورو و با سیستم کامل حدود ۵ میلیون یورو است. در مقایسه قیمت هر فروند پهپاد آمریکایی «جنرال اتمیکس‌ام کیو ۹ ریپر» حدود ۱۸ میلیون یورو است. بیرقدار، شاید از بسیاری از پهپاد‌های مسلح موجود در جهان چیزی برتر نباشد، ولی نبود کارایی لازم سامانه پانتسیر در لیبی و سوریه و اوکراین و نبود یک شبکه منسجم پدافندی در ارمنستان در کنار جنگ الکترونیک ترک‌ها باعث شد، بتواند برای خودش پیروزی زیادی کسب کند. بدون شک بیرقدار پهپاد پیشرفته و موثری است، ولی باید قبول کرد کمی شانس هم همراهش بوده است.

بزرگ‌ترین چالش پیش روی «پرچمدار» ترکیه چیست؟

همان طور که پیشتر گفته شد، ترکیه با کمک و همراهی دولت‌های غربی در تامین قطعات حساس توانسته به این موفقیت دست یابد. برای نمونه شرکت آلمانی "TDW" در ساخت راکت‌های هوشمند این پهپاد که با لیزر هدایت می‌شوند سهیم بوده است. همچنین، سامانه اپتیکی که زیر دماغه «بیرقدار» است یک سامانه اپتیکی با دوربین مدار بسته و دارای دید حرارتی است که دارای یک مسافت یاب لیزری با توان نشان گذاری لیزری است و با نام CATS شناخته می‌شود و ساخت کشور کاناداست. گرچه بر موتور‌های این پهپاد رسما نام «TEI PD۱۷۰» گذاشته شده، اما این موتور‌ها ساخت شرکت «روتاکس» اتریش است که در عرصه تولید موتور‌های سبک برای هوانوردی فعال است.

این پهپاد دارای طول کامل شش و نیم متر است، ولی طول بال‌های آن به ۱۲ متر می‌رسد. بیشترین سرعت پهپاد ۲۲۰ کیلومتر بر ساعت است اگرچه سرعت اقتصادی آن برای مداومت پرواز بالای ۱۷۰ کیلومتر در ساعت است. بر اساس گزارش‌ها «بیرقدار تی‌بی۲» در یک گشت پروازی بدون سلاح تنها برای مصارف شناسایی با ۷۰ درصد قدرت موتور دارای مداومت پرواز ۲۷ ساعت است. با همه آن چه گفته شد، اگر بر اثر بازی‌های پر سر و صدای رجب طیب اردوغان در زمین سیاست، این کشور‌ها دست از تامین قطعات بکشند، دولت آنکارا برای عرض‌اندام با «بیرقدار» با چالشی جدی مواجه خواهد شد.

نمونه‌ای از این تحریم‌ها در دوره ریاست جمهوری دونالد ترامپ بر آمریکا رقم خورد که طی آن ترکیه به دلیل خرید سامانه‌های پدافندی اس ۴۰۰ روسیه، از فرایند تولید جنگنده اف-۳۵ کنار گذاشته شد. همچنین، در پی تصمیم آنکارا برای خرید نظامی از روسیه، ترکیه با وجود عضویت در پیمان ناتو تا اطلاع ثانوی از فهرست دریافت کنندگان جنگنده‌های پیشروی آمریکایی خط خورد.

منبع: خراسان