مجله خبری-سبک زندگی نگار: امام حسن علیه السلام فرزند امام اول شیعیان و دخت نبی گرامی اسلام است که در نیمه ماه مبارک رمضان سال سوم هجری به دنیا آمد. امام حسن مجتبی (ع) نسبت به دردمندان و تیره بختان جامعه بسیار دلسوز بودند و تمام توان خویش را در راه انجام امور نیک و خداپسندانه به کار میگرفت و اموال فراوانی در راه خدا میبخشید. آن حضرت را به دلیل کرامتها و بخششهای کم نظیر کریم اهل بیت لقب داده اند.
قالَ الإمامُ الْحَسَنُ الْمُجتبی عَلَیْهِ السَّلام
یَا ابْنَ آدْم! عَفِّ عَنِ مَحارِمِ اللّهِ تَکُنْ عابِداً، وَ ارْضِ بِما قَسَّمَ اللّهُ سُبْحانَهُ لَکَ تَکُنْ غَنِیّاً، وَ أحْسِنْ جَوارَ مَنْ جاوَرَکَ تَکُنْ مُسْلِماً، وَ صاحِبِ النّاسَ بِمِثْلِ ما تُحبُّ أنْ یُصاحِبُوکَ بِهِ تَکُنْ عَدْلاً. (نزهه النّاظر و تنبیه الخاطر، ص ۷۹ - بحارالأنوار، ج ۷۸، ص ۱۱۲)
ای فرزند آدم! نسبت به محرّمات الهی عفیف و پاکدامن باش تا عابد و بنده خدا باشی.
راضی باش بر آنچه که خداوند سبحان برایت تقسیم و مقدّر نموده است، تا همیشه غنی و بی نیاز باشی.
نسبت به همسایگان، دوستان و همنشینان خود نیکی و احسان نما تا مسلمان محسوب شوی.
با افراد (مختلف) آنچنان بر خورد کن که انتظار داری دیگران همانگونه با تو بر خورد نمایند.
امام حسن علیه السلام:
مَنَ صَلّی، فَجَلَسَ فی مُصَلاّه إلی طُلُوعِ الشّمسِ کانَ لَهُ سَتْرا مِنَ النّارِ. (وافی ج ۴ ص ۱۵۵۳)
هر که نماز - صبح - را بخواند و در جایگاه خود بنشیند تا خورشید طلوع کند، برایش پوششی از آتش خواهد بود.
امام حسن علیه السلام:
إنَّ اللّه َ جَعَلَ شَهرَ رَمضانَ مِضمارا لِخَلقِهِ فَیستَبِقونَ فیهِ بِطاعَتِهِ إلی مَرضاتِهِ؛ (تحف العقول، ص ۲۳۶.)
امام حسن علیه السلام: خداوند ماه رمضان را میدان مسابقهای برای آفریدگان خود قرار داده تا با طاعتش برای خشنودی او از یکدیگر پیشی گیرند.
امام حسن (ع):
مَنْ أدامَ الاْخْتِلافَ إلَی الْمَسْجِدِ أصابَ إحْدی ثَمانٍ:آیَةً مُحْکَمَةً، أَخاً مُسْتَفادا، وَ عِلْما مُسْتَطْرَفا، وَ رَحْمَةً مُنْتَظِرَةً، وَ کَلِمَةً تَدُلُّهُ عَلَی الْهُدی، اَوْ تَرُدُّهُ عَنْ الرَّدی، وَ تَرْکَ الذُّنُوبِ حَیاءً اَوْ خَشْیَةً. (تحف العقول ص ۲۳۵)
هر کس فرصتهایی از شب و روز خود را در مسجد قرار دهد یکی از هشت فایده شاملش میشود:برهان و نشانهای - برای معرفت - دوست و برادری سودمند، دانش و اطلاعاتی جامع، رحمت و محبّت عمومی، سخن و مطلبی که او را هدایت گر باشد، توفیق اجباری - در ترک گناه به جهت شرم از مردم یا به جهت ترس از عقاب.
امام حسن فرمود:
جَاءَ رَجُلٌ إِلَی الْحَسَنِ ع یَسْتَشِیرُهُ فِی تَزْوِیجِ ابْنَتِهِ فَقَالَ زَوِّجْهَا مِنْ رَجُلٍ تَقِیٍّ فَإِنَّهُ إِنْ أَحَبَّهَا أَکْرَمَهَا وَ إِنْ أَبْغَضَهَا لَمْ یَظْلِمْهَا. (مکارم الأخلاق، ص:۲۰۴.)
مردی خدمت امام حسن علیه السلام آمد تا دربارۀ ازدواج دخترش با ایشان مشورت کند؛ حضرت فرمود:دخترت را به ازدواج مردی با تقوا درآور؛ زیرا اگر دخترت را دوست داشته باشد، گرامی اش میدارد و اگر دوستش نداشته باشد به او ظلم نمیکند.
امام حسن (ع) فرمود:
وَ إنّ حُبَّنا لَیُساقِطُ الذُّنُوبَ مِنْ بَنی آدَم، کَما یُساقِطُ الرّیحُ الْوَرَقَ مِنَ الشَّجَرِ. (کلمه الامام حسن ج ۷ ص ۲۵)
همانا محبّت و دوستی با ما (اهل بیت رسول الله صلی الله علیه وآله) سبب ریزش گناهان - از نامه اعمال - میشود، همان طوری که وزش باد، برگ درختان را میریزد.
امام حسن (ع) پس از شهادت پدرش امیرالمؤمنین علیّ علیه السلام، در جمع اصحاب فرمود:
لَقَدْ فارَقَکُمْ رَجُلٌ بِالاْمْسِ لَمْ یَسبِقْهُ الاْوَّلُونَ، وَلا یُدْرِکُهُ آلاَّْخِرُونَ. (احقاق الحق ج ۱۱ ص ۱۸۳)
شخصی از میان شماها رفت که در گذشته مانند او نیامده است، و کسی در آینده نمیتواند هم تراز او قرار گیرد.
امام حسن (ع) فرمود:
مَنْ قَرَءَ الْقُرْآنَ کانَتْ لَهُ دَعْوَةٌ مُجابَةٌ، إمّا مُعَجَّلةٌ وَإمّا مُؤجَلَّةٌ. (دعوات راوندی ص ۲۴)
کسی که قرآن را - با دقّت - قرائت نماید، در پایان آن - اگر مصلحت باشد - دعایش سریع مستجاب خواهد شد - و اگر مصلحت نباشد - در آینده مستجاب میشود.
امام حسن (ع) فرمود:
إنّ هذَا الْقُرْآنَ فیهِ مَصابیحُ النُّورِ وَشِفاءُ الصُّدُورِ. (بحار ج ۷۵ ص ۱۱)
همانا در این قرآن چراغهای هدایت به سوی نور و سعادت موجود است و این قرآن شفای دلها و سینه هاست.
امام حسن (ع) فرمود:
مَنْ عَرَفَ اللهَ أحَبَّهُ، وَ مَنْ عَرَفَ الدُّنْیا زَهِدَ فیها. (کلمه الامام حسن ج ۷ ص ۱۴۰)
هرکس خدا را بشناسد، (در عمل و گفتار) او را دوست دارد و کسی که دنیا را بشناسد آن را رها خواهد کرد.
امام حسن علیه السلام:
إنَّ أَحسَنَ الحَسَنِ الخُلُقُ الحَسَنِ. (الخصال، ص ۲۹)
نیکوترین نیکو، خُلق نیکو است.
امام حسن مجتبی علیه السلام میفرماید: «جَرَّبْنا وَ جَرَّبَ الْمُجَرِّبُونَ فَلَمْ نَرَ شَیئا اَنْفَعُ وِجْدانا وَ لا اَضَرُّ فِقْدانا مِنَ الصَّبْرِ تُداوی بِهِ الاُْمُورُ. (شرح نهج البلاغه، ج ۱، ص ۳۲۰.)
تجربه ما و دیگران نشان میدهد که چیزی نافعتر از داشتن صبر و زیان بارتر از نداشتن بردباری دیده نشده است، صبری که به وسیله آن تمام امور درمان میشود».
وَ سُئِلَ عَنِ الْمُرُوَّةِ؟ فَقالَ علیه السلام: شُحُّ الرَّجُلِ عَلی دینِهِ، وَ إصْلاحُهُ مالَهُ، وَ قِیامُهُ بِالْحُقُوقِ. (تحف العقول ص ۲۳۵)
از حضرت سلام الله علیه پیرامون مُروّت و جوان مردی سوال شد، فرمود:
جوان مرد کسی است که در نگهداری دین و عمل به آن تلاش نماید، در اصلاح دارایی و ثروت خویش همّت گمارد، و در رعایت حقوق طبقات مختلف پا بر جا باشد.
امام حسن سلام الله علیه: اَلبُخلُ أن یَرَی الرَّجُلُ ما أنفَقَهُ تَلَفاً و ما أمسَکَهُ شَرَفاً. (بحار الانوار (ط- بیروت) ج ۷۱، ص ۴۱۷، ح ۳۸-)
بخل آن است که آدمی آنچه را بخشیده است، تلف و آنچه را نگه داشته شرف بپندارد.
امام حسن (ع):
تَعَلَّمُوا الْعِلْمَ، فَإنْ لَمْ تَسْتَطیعُوا حِفْظَهُ فَاکْتُبُوهُ وَ ضَعُوهُ فی بُیُوتِکُمْ. (احقاق الحق ج ۱۱ ص ۲۳۵)
علم و دانش را - از هر طریقی - فرا گیرید، و چنانچه نتوانستید آن را در حافظه خود نگه دارید، ثبت کنید و بنویسید و در منازل خود - در جای مطمئن - قرار دهید.
امام حسن (ع):
حُسْنُ السُّؤالِ نِصْفُ الْعِلْمِ. (کلمه الامام حسن ج ۷ ص ۱۲۹)
کسی که عادت سؤال و حالت پرس و جو دارد مثل آن است که نصف علمها را فرا گرفته باشد.
امام حسن (ع):
بَیْنَ الْحَقِّ وَالْباطِلِ أرْبَعُ أصابِع، ما رَأَیْتَ بَعَیْنِکَ فَهُوَ الْحَقُّ وَ قَدْ تَسْمَعُ بِأُذُنَیْکَ باطِلاً کَثیرا. (تحف العقول ص ۲۲۹)
بین حقّ و باطل چهار انگشت فاصله است، آنچه که را با چشم خود ببینی حقّ است؛ و آنچه را شنیدی یا آن که برایت نقل کنند چه بسا باطل باشد.
امام حسن علیه السلام:
ما تَشاوَرَ قَومٌ إلاّ هُدُوا إلی رُشدِهِ. (تحف العقول، ص ۲۳۳)
هیچ قومی با یکدیگر مشورت نکردند مگر آن که به راه پیشرفت خود رهنمون شدند.
صاحِبِ النّاسَ مِثلَ ما تُحِبُّ أن یُصاحِبوکَ بِه. (أعلام الدّین، ص ۲۹۷)
با مردم به گونهای رفتار کن که دوست داری با تو آن گونه رفتار کنند.
امام حسن (ع) میفرماید:
هَلاک الْمَرْءِ فی ثَلاث:اَلْکبْرُ، وَ الْحِرْصُ، وَ الْحَسَدُ; فَالْکبْرُ هَلاک الدّینِ، وَ بِهِ لُعِن إبْلیسُ. وَ الْحِرْص عَدُوّ النَّفْسِ، وَ بِهِ خَرَجَ آدَمُ مِنَ الْجَنَّهِ. وَ الْحَسَدُ رائِدُ السُّوءِ، وَ مِنْهُ قَتَلَ قابیلُ هابیلَ. (اعیان الشیعه، ج ۱، ص ۵۷۷)
هلاکت و نابودی دین و ایمان هر شخص در سه چیز است:تکبر، حرص و حسد. تکبر سبب نابودی دین و ایمان شخص است و به وسیله تکبر شیطان با آن همه عبادت، ملعون گردید. حرص و طمع، دشمن شخصیت انسان است، همان طوری که حضرت آدم (ع) به وسیله آن از بهشت خارج شد. حسد سبب همه خلافها و زشتی هاست و به همان جهت، قابیل برادر خود هابیل را به قتل رساند.
امام حسن (ع) میفرماید:
الْمِزاحُ یأْکلُ الْهَیبَهَ، وَ قَدْ أکثَرَ مِنَ الْهَیبَهِ الصّامت (بحارالانوار، ج ۷۵، ص ۱۱۳، ح ۷.)
مزاح و شوخیهای زیاد و بی جا، شخصیت و وقار انسان را از بین میبرد، و چه بسا افراد ساکت دارای شخصیت و وقار عظیمی میباشند.
امام حسن (ع) میفرماید:
لَقَضاءُ حاجَهِ أخ لی فِی اللهِ أحَبُّ مِنْ إِعْتِکاف شَهْر (کلمه الامام الحسن (ع)، ص ۱۳۹)
هر آینه برآوردن حاجت و رفع مشکل دوست و برادرم، از یک ماه اعتکاف، در مسجد ـ و عبادت مستحبی، نزد من ـ بهتر و محبوبتر است.
امام حسن (ع) فرمود:
اءکْیَسُ الْکَیِّسِ التُّقی، وَ اءحْمَقُ الْحُمْقِ الْفُجُورَ، الْکَریمُ هُوَ التَّبَرُّعُ قَبْلَ السُّؤالِ. (بحارالا نوار:ج ۴۴، ص ۳۰.)
زیرکترین و هوشیارترین افراد، شخص باتقوا و پرهیزکار میباشد؛ احمق و نادانترین افراد، کسی است که تبه کار و اهل معصیت باشد؛ گرامیترین و باشخصیّتترین افراد، آن کسی است که به نیازمندان پیش از اظهار نیازشان، کمک نماید.
امام حسن میفرماید:
وَاعْمَلْ لِدُنْیاکَ کَاءنَّکَ تَعیشُ اءبَدا، وَاعمَلْ لاَِّخِرَتِکَ کَاءنّکَ تَمُوتُ غدَا. (بحارالا نوار:ج ۴۴، ص ۱۳۸، ح ۶)
فرمود: در دنیا چنان برنامه ریزی کن - از نظر اقتصاد و صرفه جوئی و... - مثل آن که میخواهی همیشه دوام داشته باشی، و نسبت به آخرت به نوعی حرکت و کار کن مثل این که فردا خواهی مُرد.
امام حسن میفرماید:
القَریبُ مَنْ قَرَّبَتْهُ الْمَوَدَّةُ وَ إنْ بَعُدَ نَسَبُهُ، وَالْبَعیدُ مَنْ باعَدَتْهُ الْمَوَدَّةُ وَ إنْ قَرُبُ نَسَبُهُ. (تحف العقول ص ۲۳۴)
بهترین دوست نزدیک به انسان آن کسی است که در تمام حالات دلسوز و با محبّت باشد گرچه خویشاوندی نزدیک نداشته باشد؛ و بیگانهترین افراد کسی است که از محبّت و دلسوزی بعید باشد گرچه از نزدیکترین خویشاوندان باشد.
منبع: نمناک