مجله خبری-سبک زندگی نگار: استخاره در لغت به معنی طلب خیر از خداوند کردن است؛ خداوندی که جهان آفرینش در قبضة قدرت اوست، آفریدگاری که سرنوشت تمام موجودات جهان از او سرچشمه میگیرد و میتواند بندة خود را به نیکیها رهبری نماید.
حجت الاسلام والمسلمین مهدی شهرباف سخنران و کارشناس مسائل مذهبی؛ درخصوص چگونگی استخاره و صحت استخارههای اینترنتی گفت: در باب استخاره ابتدا باید معنی آن واژه را جستجو کرد، استخاره از باب استفعال در کلام عرب از ریشه «خَیر» و طلب کردن میکردن میآید، به همین سبب کلمه استخاره به معنی طلب خیر است.
نحوه صحیح استخاره گرفتن
وی در ادامه با اشاره به روایات مختلف در زمینه استخاره بیان کرد:از امام صادق (ع) درباره استخاره روایات متفاوتی داریم که یکی از آنها در طلب خیر آمده است «دو رکعت نماز بخوان و بعد از آن در پیشگاه خداوند طلب خیر کنید، بگویید تا آنچه که خیر است برای شما واقع شود.»
و در مطلبی دیگر همان حضرت (ع) میفرمایند: «کسی که با طیب خاطر (از تَه دل) یک بار، از خدا طلب خیر کند، خداوند حتماً به او خیر عنایت خواهد کرد.»، همچنین درباب استخاره امام صادق (ع) بیان کردند: «کُنَّا نَتَعَلَّمُ الِاسْتِخَارَهَ کَمَا نَتَعَلَّمُ السُّورَهَ مِنْ کِتَابِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ؛ ما استخاره را آنچنان میآموختیم (و به آموزش آن اهتمام میورزیدیم) که سورههای قرآن را میآموختیم.»
حجت السلام والمسلمین شهرباف درخصوص استخاره گرفتن با قرآن افزود:استخاره با قرآن به نوعی مشاوره و مشورت کردن است. استخاره کردن با قرآن زمانی صورت میگیرد که ما دو مرحله تفکر و مشورت با بزرگان پشت سرگذاشته باشیم و به نقطه نهایی نرسیده باشیم.
این سخنران و کارشناس مسائل مذهبی در ادامه درباره اموری که استخاره کردن معنا پیدا نمیکند، اظهار کرد:از شیخ مفید نقل شده، در اموری که عمل کردن به آنها نهی شده است و مکروه و یا حرام شمرده میشود، استخاره پذیر نیست. حتی اگر کسی استخاره بگیرد و جواب آن خوب باشد، باز فعل حرام است و جایز نیست.
وی با اشاره به اینکه در کارهای واجب هم استخاره کردن، لزومی ندارد، توضیح داد:برای اموری که واجب است استخاره معنی ندارد، مثلا اگر کسی نسبت به اصل ازدواج و یا کار مردد باشد، استخاره کردن لزومی ندارد، چرا که هر دو امری واجب است و نمیتواند استخاره کند. برای اصل ازدواج کردن استخاره کردن نمیخواهد، اما بعد از مراحل فکر کردن و مشورت کردن، برای انتخاب میتوان استخاره کرد.
حجت الاسلام والمسلمین شهرباف ادامه داد: سومین امری که استخاره کردن در آن جایز نیست، مسائل پزشکی است. مثلا اگر پزشک دارو و یا عمل جراحی برای شما تجویز کرده، استخاره کردن، معنی پیدا نمیکند.
کارشناس امور مذهبی درخصوص صِحت استخارههای آنلاین گفت:در باب استخارههای آنلاین و به تعبیری اینترنتی خیلی نمیشود در جوابهای خوب و یا بَد آن اعتماد کرد، چرا که استخاره نوعی علم اکتسابی برای انسان است و باید با نیت فرد تطبیق داده شود. به همین منظور استخارههای آنلاین صحتی ندارند.
حجت الاسلام والمسلمین شهرباف در پایان خاطرنشان کرد:یکی از استخارههای مهمی که میتوانیم در هنگامی که واقعا گرفتار شدیم، انجام بدهیم، آن است که دو رکعت نماز «ذات الرقعه» بخوانیم. نخست شش قطعه کاغذ تهیه میکنی و در سه قطعه آن مینویسیم: «بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ، خِیَرَةً مِنَ اللّهِ الْعَزیزِ الحَکیمِ، لِفُلانِ بنِ فُلانَة اِفْعَل؛ به نام خداوند بخشنده مهربان. اختیار و گزینشی است از جانب خداوند عزیز و حکیم برای فلانی فرزند فلانی» (و به جای این دو کلمه نام شخصی را که برای او استخاره میکنی و اسم مادرش را مینویسیم) ; در سه ورقه دیگر همین را مینویسیم، ولی به جای «إفعل» مینویسیم «لاتفعل»، آنگاه آن کاغذها را زیر جانماز و سجّاده خود میگذاریم و دو رکعت نماز میخوانیم؛ پس از نماز به سجده میرویم و در سجده، صد مرتبه میگوییم «أَستَخیرُ اللّهَ برَحْمَتِهِ، خِیَرَةً فی عافِیَة؛ از رحمت الهی طلب خیر و سعادت همراه با عافیت میکنم» سپس مینشینیم و میگویم: «أللّهُمَّ خِرْ لی، وَاخْتَر لی فی جَمیعِ اُمُوری فی یُسْر وَ عافِیَة؛ خدایا در همه امور به آسانی و عافیت خودت (آنچه را که صلاح است) برایم اختیار کن». آن وقت دست میبریم و آن کاغذها را به هم مخلوط میکنیم و یکی یکی بیرون میآوریم؛ اگر سه تا از ورقهها که در آنها «إفعل» نوشته شده، پشت سر هم بیرون آید، کاری را که نیّت کرده ایم انجام میدهیم (و بسیار خوب است) ; و اگر سه تا «لا تفعل» خارج شد آن کار را انجام نمیدهیم؛ ولی اگر یک بار «إفعل» و دفعه بعد «لا تفعل» بدست آمد، در این صورت سه ورقه دیگر را بیرون بیاور که در مجموع پنج ورقه خارج شود، در این صورت اگر سه تا «إفعل» بود و دو تا «لا تفعل» آن کار را انجام بده؛ ولی اگر بر عکس شد، انجام ندهید.
معنی این نوع استخاره این است: هنگامی که انسان میخواهد کاری را انجام دهد لازم است با نهایت دقّت و توجّه، تمام مقدّمات کار را تا آنجا که ممکن است فراهم سازد و از آنچه موجب ضرر و زیان است بپرهیزد، سپس از صمیم قلب از خداوند بخواهد او را در این راه موفّق کند و نفع و خیر نصیب او سازد. خلاصه این که، وقتی انسان دست به یک کار بزرگ میزند و سرانجام کار روشن نیست، پس از انجام کارهای لازم که در پیشرفت او دخالت دارد، باید در این حال خدا را بخواند و از او بطلبد که وی را در این کار از هر نظر پیروز گرداند و او را در رسیدن به مقصود رهنمون گردد.
این همان استخاره به معنی «طلب خیر از خدا کردن» است که روایات صحیح و معتبری دارد. این نوع استخاره نه احتیاج به قرآن دارد و نه تسبیح، بلکه یک توجّه باطنی است که انسان میتواند هر روز دهها مرتبه آن را انجام دهد.
در روایات میخوانیم: «مَا إسْتَخَاراللّهَ عَبْد مُؤمِنُ الإخَار اللّهُ لَهُ؛ هیچ بنده باایمانی از خداوند طلب خیر نکرد، مگر این که خداوند خیر را برای او فراهم ساخت!».
نتیجه این گونه استخاره این نیست که انسان تردید خود را به وسیلة استخاره رفع کند، بلکه غرض از آن این است که پس از انجام تدابیر صحیح، از خداوند خیر و نفع بخواهد و ناگفته پیداست هیچ موحّدی نمیتواند تأثیر خواست و کمک خداوند را در هیچ امری انکار کند و در وسعت قدرت او شکّ و تردید نماید. این توجّه، به انسان باایمان نیرو و توان میبخشد که در برابر مشکلات کارها ایستادگی کند و با تکیه کردن به نیروی لایزال الهی پیش رود.
نخستین فایده استخاره با قرآن یا تسبیح در این موقع این است که آن حالت تحیّر را از بین میبرد و انسان را از تردید و دودلی رنج دهندهای راحت میکند دیگر این که، معنای استخاره در این هنگام این است که از خداوند میخواهد خیر و صلاح او را از این راه نشان دهد. اکنون که بنده اش تمام درها را به روی خود بسته دیده است از صمیم قلب و با خلوص تمام از پروردگار خود میخواهد او را از این راه به آنچه صلاح در آن است -اعم از فعل و ترک- راهنمایی بفرماید.
درباره استخارههایی که امروز مرسوم است هرگز مطلب آن طور نیست که در سؤال تصوّر شده است -انسان مقدّرات خود را به دست تسبیح بسپارد- بلکه لازم است پیش از استخاره جهات زیر در نظر گرفته شود:
۱- استمداد از عقل و فکر: خداوند بر بندگان منّت گذارده و آنها را با نیروی عقل مجهّز ساخته است. عقل میتواند در بسیاری از موارد سرانجام کار را از نظر سود و زیان روشن سازد و تشخیص دهد کدام یک از انجام و ترک، مصلحت است؛ در این موارد هرگز استخاره به تسبیح و قرآن مورد ندارد.
۲- مشورت با افراد مطّلع: اسلام بقدری به مسئلةن مشورت اهمّیّت داده که آن را از علائم ایمان دانسته است. قرآن مجید میفرماید: «وَاَمْرُهُمْ شُوری بَیْنَهُمْ؛ و کارهایشان به صورت مشورت در میان آنهاست». (سورة شوری، آیة ۳۸) و نیز خداوند به پیامبر خود دستور میدهد که در کارهای مهم با یاران خود مشورت کند: «وَشاوِرْهُمْ فِی الاَمْرِ؛ با آنان مشورت کن!». (سوره آل عمران، آیة ۱۵۹) در این صورت هرگاه نظر قاطعی از افراد باتجربه در کاری ابراز گردید، دیگر موردی برای استخاره باقی نمیماند.
امّا در صورتی که ابهام کار از طریق عقل خود انسان و از راه مشورت گشوده نشد و مطلب ابهام و پیچیدگی پیدا کرد، در این موقع انسان در حالت تحیّر و تردید فرو میرود و یک حال بلاتکلیفی، توأم با ناراحتی برای او پدید میآید.
مسلّماً توجّه به خدا توأم با خلوص نیّت در این حالت مؤثّر است. چه مانعی دارد که خداوند از این راه خیر و صلاح او را نشان دهد؟
فرض کنیم این شخص متحیّر استخاره نکند آیا میتواند خود را از یکی از فعل و ترک بازدارد؟ بطور مسلّم نه، بالاخره در این موقع یا آن کار مورد نظر را انجام میدهد، یا انجام نمیدهد. چه بهتر که در این حالت، در انتخاب یکی از دو طرف، توجّهی قلبی به خدا پیدا نکد و از او بخواهد که آنچه مصلحت است برای او از طریق استخاره معیّن فرماید. مسلّماً به هنگام انتخاب آن -از این راه- با قاطعیّت و اطمینان بیشتری به راه خود ادامه میدهد و آن نیز در پیروزی او مؤثّر است.