راهکار جبران عقب‌ماندگی پژوهش‌های ملی

استادیار پژوهشکده فناوری اطلاعات پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک) معتقد است: با رشد سرمایه‌گذاری شرکت‌های پیشرو در زمینه فناوری اطلاعات در کشور و بهبود مشارکت آنها با دانشگاه‌های کشور می توان فاصله زمانی عقب‌افتادگی پژوهش‌های ملی را در آینده جبران کرد.

به گزارش مجله خبری نگار،آرمان ساجدی نژاد در مقاله ای با موضوع مقایسه روند پژوهش‌ها در حوزه فناوری اطلاعات میان ایران و جهان، که یک نسخه از آن روز چهارشنبه قرار گرفت، با طرح این سوال که آیا روند توسعه پژوهش‌ها در یک زمینه خاص علمی در کشور با روندهای جهانی آن زمینه علمی تطابق دارد، نوشته است: در پاسخ به این سوال در ابتدا باید یافت که حوزه‌های مفهومی یک زمینه علمی مانند فناوری اطلاعات کجاست و مرزهای آن در دنیا کدام است. پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک) در یکی از ماموریت‌های ملی خود با عنوان پشتیبانی از سیاست‌گذاری علم و فناوری در کشور، با تعریف یک طرح پژوهشی در سال گذشته به بررسی این سوال مهم پرداخته است.

در بخش دیگری از این مقاله آمده است: گسترش علم و فناوری و امکان تعامل و ارتباط بین پژوهشگران و دانشمندان موجب شده است از یکسو شاهد تعدد و گوناگونی پژوهش‌های صورت پذیرفته در حوزه‌های مختلف علوم باشیم و از سوی دیگر مرزهای در هم تنیده‌ای از علوم را شاهد باشیم. در این گزارش چمجموعه‌ای از مجلات مهم و پیشرو در زمینه فناوری اطلاعات در پایگاه‌‎های بین‌المللی را انتخاب و ارتباطات بین واژگان پرکاربرد و تکامل زمانی آنها را تجزیه و تحلیل و نهایتا با روندهای ملی مقایسه کردیم. لازم به ذکر است پژوهش‌های انجام شده در زمینه فناوری اطلاعات کشور، محدود به پارسا(پایان نامه و رساله)های ثبت شده در پایگاه گنج بوده و هم راستایی آنها با روندهای بین‌المللی مورد تحلیل قرار می‌گیرد. کاربرد داده‌کاوی و متن‌کاوی به‌منظور کشف دانش از منابع موجود و ابزاری برای به دست آوردن الگوهای جدیدی از اطلاعات روزبه‌روز گسترده‌تر شده است.

وی درباره کلیدواژه های پرتکرار در زمینه فناوری اطلاعات خاطرنشان کرده است: در شکل‌های زیر می‌توان کلیدواژه‌های پرتکرار در زمینه فناوری اطلاعات در ۱۰ سال اخیر را مشاهده کرد. در این بازه زمانی، تمرکز مطالعات بر کلیدواژه‌های مختلف، متفاوت شده و از شبکه‌های بی‌سیم به سمت اینترنت اشیا سوق پیدا کرده است.

وی در توضیح جدول آورده است: اعداد افقی در نمودار میانی، نشان‌دهنده درصد مطالعات در ۹ کلیدواژه برتر در ۱۰ سال اخیر نسبت به یکدیگر بوده است. بطور مثال همانگونه که مشاهده می‌شود در بین پژوهش‌های شامل این ۹ کلیدواژه در سال‌های اخیر، بیش از ۲۰ درصد پژوهش‌ها به اینترنت اشیا معطوف و این میزان در سال‌های گذشته متعلق به حوزه شبکه‌های بیسیم با حدود ۱۲ درصد بوده است.

بر اساس گزارش استادیار ایرانداک، می‌توان دریافت که در زمینه فناوری اطلاعات موضوعات در حال ترکیب و در بین دسته‌های مختلف فناوری اطلاعات در حال تغییر است. همچنین کلیدواژه‌های داغ به صورت پیوسته و با سرعت درحال تغییر هستند (در زمینه فناوری اطلاعات). مقایسه میان روند توسعه کلیدواژه‌ها در سطح ملی با سطح بین‌المللی نیز در این گزارش مورد بررسی قرار گرفته است. سیاست‌گذاران پژوهش پس از اطلاع از خلأ پژوهشی و پژوهش‌هایی که تقاضای قابل‌توجهی در جامعه پژوهشی برای آن‌ها وجود ندارد و با بهره‌گیری از دانش و اطلاعات دیگری که در اختیار دارند همچنین در نظر گرفتن سیاست‌های کلان پژوهشی، نیازهای پژوهشی را شناسایی و تعیین می‌کنند. با توجه به نتایج بررسی شده،، تاخیر زمانی چندساله در پرداختن به موضوعات داغ پژوهشی میان تخقیقات ملی و بومی به چشم می‌خورد.

بررسی علل و عوامل تاخیرهای چندساله

ساجدی نژاد در تشریح این عوامل نوشته است: این تاخیرها از دیدگاه خبرگان به چند دلیل صورت می‌پذیرد: وابسته بودن بخش بزرگی از پژوهش‌های ملی به پژوهش‌های بین‌المللی در زمینه فناوری اطلاعات و شروع تحقیقات ملی پس از انتشار تحقیقات بین‌المللی، وابستگی برخی از پژوهش‌های بین‌المللی بر آزمایشگاه‌های تجاری شرکت‌های فناوری اطلاعات و اپراتورهای همراه و جهت‌گیری پژوهش‌ها در راستای نیاز تجاری(کمبود تجهیزات آزمایشگاهی مدرن و پیشرفته در کشور )؛ در حقیقت محرک اصلی پژوهش‌های بین‌المللی را می‌توان نیاز تجاری به توسعه فناوری اشاره نمود ولی این محرک در کشور بیشتر پیروی از پژوهش‌های بین‌المللی بوده است.

این پژوهشگر می افزاید: این تاخیر زمان چندساله در مطالعات ملی در بعد افول یه زمینه علمی هم به چشم می‌خورد. افول یک زمینه علمی در فناوری اطلاعات به‌دلیل سرعت رشد و توسعه بالای فناوری اطلاعات در دنیا اتفاق می‌افتد. در حقیقت ظهور حوزه‌های نوظهوری مانند اینترنت اشیا، باعث کاهش رشد یا افول حجم مطالعاتی مانند شبکه‌های ارتباطی شده است. پس در این زمینه نیز سیاست‌گذاری بلند مدت برای رفع این تاخیر در کشور احساس می‌شود. بدین‌منظور به نظر می‌رسد در دوران اوج ظهور یک روند ملی یا بین‌المللی در زمینه فناوری اطلاعات، تجاری‌سازی نتایج آن به سرعت باید در دستور کار شرکت‌های مبتنی بر فناوری قرار گیرد. برای مثال در مقطع کنونی، استفاده از فناوری بلاک‌چین می‌تواند در کشف تقلب در صنعت بانکداری مورد توجه ویژه قرار گیرد یا توسعه محصولات ملی در زمینه اینترنت اشیا می‌تواند بهره‌برداری به موقع از مطالعات ملی را در این زمینه بهره‌ور سازد.

لزوم شناخت از تقاضاهای پژوهشی کشور

وی درباره ضرورت دستیابی به این هدف، تاکید کرده است: برای دستیابی به این هدف لازم است از یک‌سو شناخت کاملی از تقاضاهای پژوهشی کشور داشته و از سوی دیگر پژوهش‌های موجود در کشور را به‌درستی ارزیابی و تحلیل کرد تا با مقایسه این دو، در کنار روندهای بین‌المللی مطالعات، کاستی‌های پژوهشی کشور مشخص شده و پژوهشگران را برای پوشش آن راهبری کرد. بنابراین با توجه به سوال مطرح شده که آیا روند توسعه پژوهش‌ها در یک زمینه خاص علمی در کشور با روندهای جهانی آن زمینه علمی تطابق دارد، می‌توان اشاره کرد که در زمینه فناوری اطلاعات، رشد میزان تحقیقات و توسعه علمی و نوآوری مطالعات بین‌المللی با محرک اصلی رقابت‌های تجاری میان شرکت‌های توسعه دهنده خدمات یا زیرساخت‌های فناوری اطلاعات در دنیا صورت می‌پذیرد.

ساجدی نژاد در بخش پایانی گزارش خود آورده است: در این رقابت و پرداخت هزینه‌ بالای تحقیق و توسعه، پژوهش‌های علمی در زمینه فناوری اطلاعات با توجه به نیاز فناورانه (مثلا افزایش سرعت یک چیپست) یا نیاز تجاری (مانند استفاده از ابزارهای پوشیدنی رصد وضعیت بیمار از راه دور ) توسعه می‌یابد. به‌نظر می‌رسد با رشد سرمایه‌گذاری شرکت‌های پیشرو در زمینه فناوری اطلاعات در کشور و بهبود مشارکت آنها با دانشگاه‌های کشور، بتوان این فاصله زمانی عقب‌افتادگی پژوهش‌های ملی را در آینده جبران کرد. نیازمندی سیاست‌گذاران برای انگیزه بخشی به بخش خصوصی برای سرمایه‌گذاری در دانش و دانشگاه‌ها در این مساله می‌تواند کارساز باشد (مانند امکانات معافیت‌های مالیاتی به شرکت‌ها در برخی کشورها درصورت تعریف پروژه‌های تحقیقاتی مشترک با دانشگاه‌ها).

منبع: ایرنا