ممکن است مصرف ویتامین نتیجه عکس بدهد؟

به گزارش مجله خبری نگار/آنا،مطالعه‌ای از پژوهشگران «دانشگاه ساری» در بریتانیا (University of Surrey)، نشان داده است که «ویتامین دی۲» (Vitamin D₂) نه‌تنها فایده‌ی چشم‌گیری ندارد، بلکه ممکن است سطح «ویتامین دی۳» (Vitamin D₃) همان نوعی که بدن ما از نور خورشید می‌سازد و بیشترین نقش را در حفظ ایمنی دارد، کاهش دهد. این کشف تازه، نگاه تازه‌ای به سیاست‌های سلامت عمومی باز می‌کند که آیا وقت آن رسیده است که نوع دی۳ را جایگزین دی۲ کنیم؟

دو ویتامین هم‌نام، اما نابرابر

ویتامین دی در ظاهر یک ویتامین ساده است؛ اما در واقع دو چهره دارد. نوع اول، «دی۲» (D₂)، از منابع گیاهی و قارچی به‌دست می‌آید و در بسیاری از مکمل‌های «گیاه‌پایه» وجود دارد. نوع دوم، «دی۳» (D₃)، از منابع حیوانی مانند روغن ماهی یا زرده‌ی تخم‌مرغ استخراج می‌شود و مهم‌تر از آن، در پوست انسان زیر نور خورشید ساخته می‌شود.

تا پیش از این، تصور می‌شد هر دو نوع تأثیری مشابه دارند؛ اما پژوهش منتشرشده در سایت «ساینس دیلی» (Science Daily)، نشان می‌دهد که این برابری ظاهری درست نیست. پژوهشگران با تحلیل داده‌های حاصل از کارآزمایی‌های تصادفی کنترل‌شده، دریافتند مصرف دی۲ موجب کاهش سطح دی۳ در خون می‌شود و در بسیاری از موارد، سطح دی۳ حتی از گروه کنترل یعنی افرادی که هیچ مکملی مصرف نکرده بودند پایین‌تر رفت.

چرا دی۳ حیاتی‌تر است؟

برای درک این تفاوت، باید دانست که تنها دی۳ است که بدن می‌تواند از آن به‌طور مؤثر استفاده کند. به‌گفته‌ی دکتر «امیلی براون» (Emily Brown)، پژوهشگر اصلی این مقاله: «ویتامین دی برای بدن حیاتی است، به‌ویژه بین ماه‌های اکتبر تا مارس (اواسط مهر تا اواسط فروردین)، زمانی که بدن نمی‌تواند آن را از نور خورشید بسازد. اما ما کشف کردیم که مکمل‌های دی۲ می‌توانند سطح دی۳ را کاهش دهند و این یعنی کاهش توان ایمنی بدن.»

مطالعه دیگری که در مجله «مکمل‌های غذایی آمریکا» (NIH)، نشان می‌دهد ویتامین دی۳ مسیر‌های ایمنی ذاتی بدن را فعال می‌کند، در حالی‌که دی ۲ چنین اثری ندارد. دی۳ به‌ویژه باعث تحریک «سامانه‌ی سیگنال‌دهی اینترفرون نوع یک» (Type I Interferon Signaling System) می‌شود یعنی نخستین خط دفاعی بدن در برابر ویروس‌ها و باکتری‌ها. به زبان ساده، دی۳ سیستم ایمنی را بیدار می‌کند، اما دی۲ تنها نسخه‌ای خاموش از آن است.

وقتی انتخاب اشتباه، بدن را بی‌دفاع می‌کند

در بریتانیا و بسیاری از کشورها، توصیه می‌شود که همه‌ی بزرگسالان روزانه ۱۰ میکروگرم ویتامین دی مصرف کنند. اما این توصیه معمولاً نوع ویتامین را مشخص نمی‌کند. نتیجه آن است که بسیاری از مردم، ناخواسته مکملی مصرف می‌کنند که به جای تقویت، توان دفاعی بدن را تضعیف می‌کند.

به‌گفته‌ی دکتر «کالین اسمیت» (Colin Smith)، از نویسندگان این پژوهش: «ما نشان داده‌ایم که تنها دی۳ می‌تواند سامانه‌ی ایمنی را فعال کند و دفاع اولیه‌ی بدن را تقویت نماید. دی۲ چنین قابلیتی ندارد. داشتن سطح سالمی از دی۳ ممکن است مانع از نفوذ ویروس‌ها و باکتری‌ها به بدن شود.»

این یافته‌ها در عصر پساکرونا معنایی دوچندان دارد؛ زمانی که بسیاری از مردم برای تقویت ایمنی به مکمل‌ها پناه برده‌اند، اما ممکن است ناخواسته مکملی مصرف کنند که اثر محافظتی را کاهش می‌دهد.

چالش اخلاقی و زیست‌محیطی دی۳ گیاهی

یکی از دلایل محبوبیت دی۲، منشاء گیاهی آن است. بسیاری از گیاه‌خواران و وگان‌ها از مصرف مکمل‌های حیوانی خودداری می‌کنند. اما همان‌طور که دکتر «کَتی مارتین» (Cathie Martin) دیگر پژوهشگر این تحقیق می‌گویند: «این پژوهش اهمیت دسترسی به نسخه‌های گیاهی از ویتامین دی۳ را برجسته می‌کند.»

در سال‌های اخیر، فناوری زیستی پیشرفت بزرگی داشته است. نسخه‌های گیاه‌پایه از دی۳ اکنون از جلبک‌ها یا میکروارگانیسم‌ها تولید می‌شوند و می‌توانند جایگزینی پایدار و مؤثر برای مکمل‌های حیوانی باشند. به این ترتیب، افراد گیاه‌خوار نیز می‌توانند از مزایای واقعی دی۳ بهره‌مند شوند، بدون آنکه از باور‌های اخلاقی خود گذر کنند.

زندگی مدرن، نور کمتر و نیاز بیشتر

در دنیای امروز که بیشتر وقت خود را در فضا‌های بسته می‌گذرانیم، کمبود ویتامین دی به یکی از شایع‌ترین نارسایی‌های تغذیه‌ای قرن بیست‌ویکم تبدیل شده است. اما اکنون می‌دانیم که مسئله فقط «چقدر» ویتامین دریافت می‌کنیم نیست؛ بلکه «کدام نوع» است که اهمیت دارد. پژوهشگران می‌گویند انتخاب درست میان دی۲ و دی۳، شاید ساده‌ترین و ارزان‌ترین راه برای تقویت ایمنی و پیشگیری از بیماری‌های عفونی باشد، بی‌نیاز از دارو یا درمان‌های پیچیده.

بازگشت به نور

بدن انسان میلیون‌ها سال در تعامل با نور تکامل یافته است. «ویتامین دی۳» همان هدیه‌ی طبیعی خورشید است که نه‌تنها استخوان‌ها، بلکه سیستم ایمنی، خلق‌وخو و حتی ریتم خواب را تنظیم می‌کند. اکنون پژوهش‌ها به ما یادآوری می‌کنند که این نظم طبیعی را نباید با نسخه‌های مصنوعی اشتباه گرفت. «دی۲» شاید در بطری‌ها مشابه به‌نظر برسد، اما در بدن، داستان دیگری دارد. در جهانی که نور کمتر و زندگی پشت شیشه بیشتر شده، شاید بهترین توصیه همان ساده‌ترین باشد.