وضعیت پشه آئدس در ایران چگونه است؟

به گزارش مجله خبری نگار/جماران؛ فرشید رضایی، در حاشیه برگزاری اولین کارگاه آموزش کشوری مدیریت واپایش آئدس مهاجم و بیماری‌های قابل انتقال با آن که از روز گذشته ۲۶ آبان ماه آغاز شده و به مدت دو روز در ستاد وزارت بهداشت ادامه خواهد داشت، گفت: این کارگاه آموزشی برای نخستین بار با همکاری مرکز سلامت محیط و کار و اداره کل مدیریت بیماری‌های واگیر و با هدف واپایش پشه آئدس و بیماری منتقله از آن برگزار می‌شود.

وی افزود: برخی اقدامات برای جلوگیری از انتشار پشه آئدس مستقیماً توسط دانشگاه‌های علوم پزشکی انجام می‌شود و در این کارگاه ۳۰ دانشگاه علوم پزشکی اعم از مدیران آموزش و ارتقای سلامت، مدیران سلامت محیط و کار و مدیران مبارزه با بیماری‌های دانشگاه‌های علوم پزشکی فاز یک مبارزه با پشه آئدس حضور دارند که امیدواریم برگزاری این کارگاه باعث تقویت اقدامات محیطی در شهر‌های درگیر با این پشه شده و از انتشار این پشه‌ها به شهر‌های مجاور جلوگیری شود.

رضایی، همچنین هدف از برگزاری این کارگاه را هماهنگ سازی برنامه‌ها برای آمادگی در برابر سناریو‌های احتمالی عنوان کرد و گفت: در این کارگاه مدل‌های ارتباطی و مشارکت اجتماعی مناسب در همراه کردن جامعه با سازمان‌ها در مورد روش‌های جدید بهسازی محیط و نظام‌های مراقبت انسانی و حشره شناسی بحث و تبادل نظر می‌شود.

وی از مشاهده پشه آئدس در چند شهر خبر داد و افزود: آئدس در برخی از شهر‌های سواحل جنوبی و شمالی از جمله گیلان، مازندران، چابهار، کیش، قشم، بندر هرمز، بندرعباس، بوشهر و بندرلنگه مشاهده شده، اما لزوماً در همه این شهر‌ها بیماری وارد نشده و فقط در چابهار و بندرلنگه به صورت مختصر بیماری شناسایی شده است. در استان خوزستان نیز تا به امروز هیچ پشه‌ای مشاهده نشده ولی با این حال دانشگاه علوم پزشکی اهواز در آمادگی کامل قرار دارد.

سرپرست دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت اضافه کرد: از آنجایی که مبارزه با این پشه و جلوگیری از ورود بیماری‌های قابل انتقال با آن نیاز به همکاری درون و برون بخشی دارد، دستورالعملی از پدافند غیرعامل کشور به تمامی سازمان‌های مرتبط ابلاغ شد تا همکاری‌های لازم را با حوزه سلامت داشته باشند و وظایفی نیز بر عهده آنها گذاشته شده که اجرای درست این وظایف باعث جلوگیری از انتشار و تکثیر این پشه خواهد شد.

رضایی اظهار داشت: در این زمینه همکاری بین بخشی ازجمله شهرداری‌ها، سازمان حفاظت محیط‌زیست و وزارت کشور می‌تواند در کنار مردم ابعاد مختلف این بیماری را پوشش داده و با جلوگیری از تکثیر پشه سرعت گسترش آن را کند کند.

وی، نقش مردم را بسیار مهم توصیف کرد و گفت: پشه‌ها تنها در خیابان‌ها و معابر تکثیر ندارند بلکه پشه آئدس در منازل، گلدان‌ها و هر فضایی که شهروند فراهم کند قابلیت رشد دارد.

سرپرست دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت در پایان افزود: کشور ما به دلیل اقدامات بهداشتی مؤثری که در سال‌های اخیر داشته است از جمله آخرین کشور‌هایی است که پشه وارد آن شده و در ۳۰ سال گذشته پشه به اغلب مناطق استوایی و نیمه استوایی و کشور‌های همسایه ایران از جمله ترکیه، گرجستان، امارات و پاکستان وارد شده است.

پشه آئدس یکی از گونه‌های حشرات موجود در طبیعت که می‌تواند بیماری‌هایی نظیر تب دنگ و زیکا را منتقل کند، پشه
آئدس است. گیاه لاکی بامبو یکی از زیستگاه‌های مورد علاقه پشه آئدس است و وجود آن در استان هرمزگان، گزارش شده است.

پشه آئدس نزدیک به هزار گونه دارد، اما همه گونه‌ها ناقل بیماری نیستند. در حال حاضر مهم‌ترین نوع پشه‌های آئدس از نظر پزشکی، «آئدس اجیبتی» و «آئدس آلبوپیکتوس» است. گستردگی آئدس اجیبتی محدود به مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری است. حال آنکه آئدس آلبو‍پیکتوس در مناطق گرمسیری، نیمه گرمسیری و معتدل دیده شده است. 

راه انتقال پشه‌های آئدس در دنیا:

۱- تجارت لاستیک‌های دست دوم

۲- حمل و نقل هوایی، زمینی و دریایی
کالا‌ها

۳- تجارت گیاه لاکی بامبو

راه‌های کنترل پشه‌های آئدس:

۱-مدیریت محیط

از بین بردن لانه‌های لاروی آئدس‌ها در محیط، به ویژه در خانه و در اطراف محل زندگی انسان اهمیت دارد. مدیریت پسماندها، پوشاندن دهانه ظروف ذخیره آب، خالی کردن کاسه زیر گلدان، برگرداندن ظروف بی مصرف آب و جلوگیری از دسترسی پشه به آب در ظروف کوچک و بزرگ اطراف محل زندگی انسان در این زمینه ضرورت دارد.

۲-کنترل لارو پشه آئدس

• از بین بردن محل‌های مناسب برای تخمگذاری و رشد لارو با مدیریت محیط

• استفاده از انواع لاروکش‌های مجاز از طرف سازمان جهانی بهداشت. بعضی از این لاروکش‌ها در آب ذخیره شده برای شرب نیز قابل استفاده است.

۳-کنترل
پشه‌های بالغ

این روش در کاهش فوری جمعیت پشه‌ها و در نتیجه کاهش سریع شدت انتقال بیماری دارای اهمیت ویژه است.

• سمپاشی ابقایی خارجی

• سمپاشی ابقایی داخلی

• سمپاشی فضایی خارجی و سمپاشی فضایی داخلی با استفاده از حشره کش‌های تأیید شده به وسیله سازمان جهانی بهداشت

نکات
مهم در خصوص پشه آئدس:

۱- این پشه به رنگ‌های تیره علاقه دارد، بنابراین توصیه می‌شود در طبیعت برای جلوگیری از گزش این پشه، از لباس‌های رنگ
روشن و گشاد استفاده کرد.

۲- این پشه در طول روز فعالیت می‌کند؛ پس برای محافظت از گزش بایستی از اسپری دورکننده استفاده کرد.

۳- با توجه به علاقه این پشه به تخم ریزی در ظروف دست ساز بشر، از رها کردن ظروف یک بار مصرف در طبیعت خوداری کنیم و ظروف رها شده در اطراف منزل خود را جمع آوری کنیم.

۴- لاستیک‌های رها شده در طبیعت محل مناسب برای تخم ریزی این پشه است. در نتیجه در صورت وجود لاستیک دست دوم رها شده در محیط یا اطراف منزل، آن را جمع آوری کنید.

۵- تخم این پشه به خشکی مقاوم است، یعنی در صورتی که در جایی آب باشد و تخم ریزی کند در صورت خشک شده در آب می‌تواند ماه‌ها مقاومت کند و با دسترسی به آب مرحله رشد خود را تکمیل کند.

۶- ظروف زیر گلدان خود را مرتب خالی کنیم تا در آن آب جمع نشود.

۷- در صورتی که یک پشه آلوده به بیماری وارد یک منطقه شود و تکثیر کند بیماری در آن منطقه بومی می‌شود.

۸- در صورت صید این پشه در یک منطقه، تا شعاع ۲-۵ کیلومتری منطقه عملیات سم پاشی به صورت منظم انجام می‌شود.

۹- مهمترین راه کنترل استقرار پشه‌های آئدس بهسازی محیط زیست است، بنابراین رها نکردن ظروف یک بار مصرف و لاستیک‌های فرسوده در طبیعت، مهمترین راه پیشگیری از انتقال این پشه است.
۱۰- پشه آئدس برای تخم ریزی، به آب کم نیاز دارد. مانند آبی که در زیر گلدان‌ها جمع می‌شود و آب کمی که در ظروف پلاستیکی رها شده در طبیعت وجود دارد، اما در تانکر‌ها و محل‌های ذخیره آب نیز صید شده است.
مهمترین بیماری‌های قابل انتقال از پشه آئدس:
۱- تب دنگ

۲- زیکا

۳- تب زرد

۴- چیکن گونیا

راه‌های پیشگیری از گزش پشه‌های آئدس:

۱- استفاده از اسپری دور کننده یا قلم دافع حشرات در طول روز

۲- پوشیدن لباس‌های رنگ روشن آستین بلند و پاچه بلند و گشاد