مردم در فاز دوم نجات دریاچه ارومیه چه نقشی دارند؟

به گزارش مجله خبری نگار، مردم و سازمان‌های مردم‌نهاد، حلقه‌های گمشده فرآیند احیای دریاچه ارومیه هستند، بر اساس داده‌های موجود، در صورت عدم نقش‌آفرینی مردم و سازمان‌های مردم‌نهاد در روند احیای این اکوسیستم بی نظیر، دیگر نمی‌توان روز‌های خاطره انگیز و پرآب نگین فیروزه‌ای ایران را به تماشا نشست، محمدصادق معتمدیان، استاندار آذربایجان‌غربی و دبیر کارگروه ملی نجات دریاچه ارومیه چندی پیش اظهار داشت: با مردمی‌سازی احیای دریاچه، از ظرفیت سازمان‌های مردم نهاد و تشکل‌ها استفاده خواهد شد.

محمد کوهانی، دبیر شبکه ملی تشکل‌های محیط زیستی جوانان کشور اظهار کرد: طبق استاندارد‌های بین‌المللی از آب‌های تجدید‌پذیر یک حوضه آبریز، نهایتاً ۴۰ درصد را مجاز به استفاده هستیم، با استفاده بیش از حد، به طبیعت خود ضربه خواهیم زد و سرزمینمان را به سمت ناپایداری سوق خواهیم داد.

حدود ۸۰ درصد منابع آب تجدیدپذیرِ حوضه آبریز دریاچه ارومیه مصرف می‌شود

وی اضافه کرد: در حال حاضر، ما در حوضه آبریز دریاچه ارومیه، حدوداً استفاده بالای ۸۰ درصد آب تجدید‌پذیر را داشته و به همین خاطر تامین حقآبه دریاچه ارومیه که حدود ۳ میلیارد متر مکعب است، میسر نمی‌شود، نتیجتاً هر ساله آب دریاچه کم شده و یا حتی اگر کم هم نشود زیاد نمی‌شود و در کم‌ترین مقدار ممکن خود باقی می‌ماند، با این شرایط می‌توان تنها به گفتن جمله «دریاچه ارومیه هنوز زنده است» اکتفا کرد.

محمد کوهانی تصریح کرد: برای رفتن به سمت احیا، باید در مصرف آب‌های تجدیدپذیر از میزان ۸۰ درصد به بالا، به زیر ۴۰ درصد یا حداقل نزدیک به ۵۰ درصد برسیم تا بتوانیم بگوییم که منطقه پایداری داشته و دریاچه ارومیه را می‌توانیم زنده نگه داریم و حتی احیا کنیم. 

دبیر شبکه ملی تشکل‌های محیط زیستی جوانان کشور ادامه داد: در این شرایط حتی با وجود تلاش‌های استاندار محترم که دبیر کارگروه ملی نجات دریاچه ارومیه نیز هستند، مبنی بر دادن حقآبه دریاچه ارومیه از اکثر رودخانه‌ها، شاهد هستیم که علی رغم بالا بودن تراز آب دریاچه نسبت به سال گذشته و داشتن سال آبی پر بارش نسبت به میانگین بلندمدت، هنوز هم شاهد افزایش اساسی و چشمگیر در آب دریاچه ارومیه نیستیم.

سهم آب کشاورزی بیشترین تاثیر را در احیای دریاچه ارومیه دارد

وی تاکید کرد: تمامی مسأله‌های یاد شده حکایت از این دارد که علاوه بر آب رودخانه‌ها که به سمت دریاچه روانه می‌شود، سهم آب کشاورزی نیز بیشترین تاثیر را دارا بوده و حوزه کشاورزی باید مصرف خود را کاهش دهد، در غیر این صورت، با توجه به نیاز محصولات کشاورزی به آب، اگر استاندار یا هر مسئول دلسوز دیگری، حقآبه دریاچه را تا نهایت حد ممکن به سمت دریاچه هدایت کند، باز هم نهایتاً این میزان آب فقط می‌تواند دریاچه را زنده نگه داشته و نمی‌تواند آن را احیا کند.

تقویت اقتصاد غیرآب‌بر منطقه با جذب توریست

کوهانی خاطرنشان ساخت: نقش سازمان‌های مردم‌نهاد این بوده که با توجیه مردم و مسئولان و با بالا بردن آگاهی، به کاهش برداشت آب در حوزه کشاورزی و مصرف، کمک کنند تا نهایتاً همگی ما بتوانیم با سوق دادن بخش اقتصاد این منطقه به کار‌های غیر آب‌بر از جمله جذب توریست، احیای دریاچه را رقم بزنیم.

وی در پایان اذعان کرد: لازمه تقویت صنعت توریسم منطقه دریاچه ارومیه، این است که مکان‌هایی که داریم را از حداقل امکانات بهره‌مند ساخته و به دور از آلودگی‌ها مخصوصاً آلودگی‌های زیست محیطی نگه داریم، در راستای این هدف، سازمان مردم‌نهاد پیشتازان اندیشه نو طی اقدامی داوطلبانه و در مشارکت با اقشار مردم، اقدام به پاکسازی ساحل دریاچه ارومیه نموده است.

نیاز به یک مدیریت زیست‌بوم از پایین به بالا داریم

دکتر کامران زینال‌زاده، رئیس پژوهشکده مطالعات دریاچه ارومیه و هیأت علمی دانشگاه ارومیه نیز در این باره افزود: کاهش مصرف آب کشاورزی در حوضه و کمک به سیستم‌های کشاورزی و روستایی پایدارتر، مولدتر و مقاوم‌تر در برابر تغییرات آب و هوایی با تأثیر مثبت بر محیط‌زیست و به‌طور کلی تعادل آب (ورودی-خروجی) تنها با مشارکت کشاورزان امکان‌پذیر است، در این ارتباط نیاز به یک مدیریت زیست بوم از پایین به بالا بوده که بستری را برای مشارکت کشاورزان در سیاست‌های بخش آب و کشاورزی برقرار می‌نماید.

وی عنوان کرد: پژوهشکده مطالعات دریاچه ارومیه با همکاری سازمان خوار و بار کشاورزی (سازمان فائو)، در سه سال گذشته طرح مشارکتی و کم‌نظیری را براساس چهار معیار حاکمیت، خودمختاری، یکپارچگی و نیاز‌گرایی در یک منطقه پرمصرف آب درحوضه آبریز دریاچه ارومیه اجرا نموده که نتایج این طرح نشان می‌دهد با جلب مشارکت‌های مردمی و افزایش آگاهی و ارتقاء معیشت کشاورزان، می‌توان توسط زارعین و باغداران منطقه، تا ۴۶ درصد در مصرف آب زراعی صرفه‌جویی نمود.

برنامه‌ریزی مشارکتی اقدامات محلی با کشاورزان ضامن احیای دریاچه ارومیه

دکتر کامران زینال‌زاده یادآور شد: برنامه‌ریزی مشارکتی اقدامات محلی با کشاورزان به منظور مصرف بهینه آب و ارتقاء معیشت کشاورزان، پشتوانه و تضمین‌کننده برنامه احیای دریاچه ارومیه است، مدیریت پایدار آب در حوضه آبریز دریاچه ارومیه از طریق اجرای برنامه تاب‌آور در برابر تغییر اقلیم و بامشارکت جوامع محلی و مردم‌نهاد امکان‌پذیر است.

وی اضافه کرد: بدون برنامه‌ریزی مشارکتی جوامع محلی و ارتقا معیشت کشاورزان، صرفه‌جویی آب در این حوضه آبریز بحرانی، از لحاظ آب و سایر حوضه‌های آبریز کشور امکان‌پذیر نبوده و بررسی تجربیات حاصل از تلاش‌های صورت گرفته برای احیای منابع آب، بیانگر این واقعیت است که عدم توجه به مدیریت یکپارچه منابع آب و اجرای راهکار‌هایی با تمرکز بر محوریت عرضه آب (بجای مدیریت تقاضای آب) از دلایل اصلی ناموفق بودن این تلاش‌ها بوده است.

رئیس پژوهشکده مطالعات دریاچه ارومیه دانشگاه ارومیه، در پایان تاکید کرد: باتوجه به اینکه آب قابل توجه جدیدی برای در دسترس بودن وجود ندارد، برای ایجاد تعادل بین منابع و مصارف آب، نیاز به کاهش مصرف آب است.