چرا امارات به جای انرژی خورشیدی به دنبال برنامه هسته‌ای است؟

یکی از رخدادهای منطقه در سال ۲۰۲۰ افتتاح نخستین نیروگاه هسته ای بَرَکَه توسط امارات بود. اقدامی که تحلیلگران منطقه را با این سوال روبه رو کرد که چرا این کشور که از ظرفیت گسترده انرژی خورشیدی برخوردار است به جای استفاده از آن با سرمایه گذاری های کلان درصدد پیش بردن برنامه هسته‌ای است؟

یکم آگوست سال ۲۰۲۰، امارات متحده عربی با افتتاح فاز نخست نیروگاه هسته ای بَرَکَه، در زمره نخستین کشور عربی قرار گرفت که نیروگاه هسته ای دارد. آغاز طرح امارات برای استفاده از انرژی هسته ای به سال ۲۰۰۸ باز می گردد. در آوریل این سال امارات یک طرح جامع سیاست هسته ای منتشر کرد که در آن، استفاده از انرژی هسته ای برای تامین برق مورد نیاز این کشور در دهه های آتی پیش بینی شده بود. بر اساس این طرح، ظرفیت برق مورد نیاز امارات در سال ۲۰۲۰ از ۱۵.۵ گیگاوات کنونی به ۴۰ گیگاوات افزایش خواهد یافت و انرژی های تجدیدپذیر بین ۶ تا ۷ درصد برق مورد نیاز این کشور را در این سال تامین خواهند کرد. بنابراین، استفاده از برق هسته ای به عنوان یک گزینه مطلوب مطرح شد که می تواند به اقتصاد و امنیت انرژی امارات کمک کند. این امر منجر به ایجاد یک چارچوب نظارتی برای پیگیری و مدیریت کارها و انتخاب سایت بَرَکَه[۱] در ۲۵۰ کیلومتری شهر ابوظبی به عنوان مکان مطلوب برای ایجاد نخستین نیروگاه هسته ای امارات شد.

بنابراین، شرکت انرژی هسته ای امارات در سال ۲۰۰۹ در شهر ابوظبی تاسیس، و اعلام شد که خواهان سرمایه گذاری مشترک با شرکت های خارجی جهت ساخت نیروگاه هسته ای مورد نیاز امارات هستند.[۲] برای جلب موافق آمریکا و جامعه بین الملل نیز، امارات طی یک توافقنامه ای با آمریکا در سال ۲۰۰۹، بند ۱۲۳ قانون انرژی اتمی ایالات متحده آمریکا را پذیرفت. این توافقنامه اجازه دسترسی به فناوری صلح آمیز هسته ای آمریکا را به امارات می دهد و در مقابل، مانع از توسعه فناوری های با کاربرد دوگانه، غنی سازی اورانیوم یا بازفراوری سوخت هسته ای، و حرکت به سمت تولید بمب در امارات می شود.[۳] بنابراین، امارات تضمین لازم برای دریافت مطمئن و امن سوخت مورد نیاز نیروگاه های هسته ای آتی خود را کسب کرد.

 پس از اعلام نیاز به همکاری برای ایجاد نخستین نیروگاه هسته ای، ۹ شرکت بین المللی اعلام حضور کردند که در نهایت شرکت کره ای کپکو توانست در رقابت با شرکت هایی از آمریکا، فرانسه و ژاپن، موافقت اماراتی ها را برای انعقاد قرارداد کسب کند و دلیل این موفقیت نیز هزینه کمتر و سرعت ساخت بیشتر این شرکت عنوان شده است. البته ذکر این نکته ضروری است که این نخستین و تنها نیروگاهی است که در خارج از کره توسط این شرکت ساخته شده است. این شرکت نتوانست در رقابت برای ساخت نیروگاه هسته ای در لیتوانی، ترکیه، ویتنام و بریتانیا موفق شود.[۴]

افتتاح نیروگاه بَرَکَه

بر اساس توافقات صورت گرفته، شرکت کره ای کپکو با همکاری شرکت همکاری انرژی هسته ای امارات یک کنسرسیوم برای ساخت نخستین نیروگاه هسته ای امارات با عنوان نیروگاه بَرَکَه تشکیل دادند. این نیروگاه نخست قرار بود در سال ۲۰۱۷ افتتاح شود، اما به دلایلی چندین بار افتتاح آن به تعویق افتاد. بالاخره پس از کش و قوس های فراوان، فاز نخست نیروگاه بَرَکَه در یکم آگوست سال ۲۰۲۰ افتتاح شد.

امارات متحده عربی با افتتاح این نیروگاه هسته ای، در زمره نخستین کشور عرب دارای نیروگاه هسته ای قرار گرفت. نیروگاه بَرَکَه  دارای ۴ رآکتور است که در حالت به کار کامل، توان تولید ۵۶۰۰ مگاوات برق را دارد. در حال حاضر تنها یکی از رآکتورهای آن سوخت گذاری شده و قرار است تا سال ۲۰۲۳ باقی رآکتورها نیز سوخت گذاری شده و به بهره برداری برسند. این نیروگاه توان تامین ۲۰ درصد از برق مصرفی کشور امارات را دارد.

نیروگاه هسته ای بَرَکَه هرچند مایه مباهات مقامات اماراتی بوده، اما با انتقادات جدی از جانب منتقدان مواجه شده است که همگی بر خطرات امنیتی و محیط زیستی این نیروگاه تاکید دارند.

خطرات نیروگاه هسته ای بَرَکَه 

منتقدان ساخت نیروگاه هسته ای در خلیج فارس معتقدند، در شرایط بی ثبات خاورمیانه نیروگاه هسته ای بَرَکَه می تواند به یک معضل امنیتی و محیط زیستی در خلیج فارس تبدیل شود. علاوه بر این، اقدام امارات در ایجاد نیروگاه هسته ای خطر پیامدهای بلندمدت شروع یک رقابت برای ایجاد نیروگاه هسته ای در خاورمیانه را نیز به دنبال خواهد داشت. در این راستا، تاکنون کشورهای عربستان و مصر طرح های خود برای ایجاد چندین نیروگاه هسته ای را مطرح کرده اند.  

علاوه بر این، ماجراجویی های امارات در منطقه به ویژه جنگ در یمن و تنش این کشور با قطر و ترکیه بر نگرانی ها نسبت به امنیت نیروگاه هسته ای این کشور افزوده است. این ماجراجویی ها می تواند خطر برخورد نظامی ناخواسته با این کشور را افزایش دهد. در این راستا، به دلیل شرکت امارات در حمله به یمن، در سال ۲۰۱۷، یکبار نیروگاه برکه مورد تهدید موشکی از سوی نیروهای حوثی یمن قرار گرفت؛ هرچند امارات این ادعا را به دلیل ملاحظات امنیتی رد کرد. این در حالی است که تجربه های چرنوبیل و فوکوشیما نشان داده است که نیروگاه های هسته ای در صورت خطر چه پیامدهای وحشتناکی برای محیط زیست به وسعتی بسیار فراتر از کشور مبدا به دنبال خواهند داشت. در همین راستا، قطر سال گذشته شکایتی به گروه ناظران بین المللی هسته ای راجع به خطرات نیروگاه هسته ای برکه برای ثبات و محیط زیست منطقه ارائه داد. [۵]

در ارزیابی های صورت گرفته توسط کارشناسان خبره هسته ای، برخی نقاط ضعف اساسی در طراحی نیروگاه برکه وجود دارد که می تواند این خطرات را افزایش دهد. این نیروگاه از عمق دفاعی مهار رآکتور کافی برخوردار نیست و ممکن است نتواند در برابر انتشار اشعه های رادیو اکتیو ناشی از رویدادهایی مانند سقوط هواپیما یا حمله نظامی مقاومت کافی داشته باشد. نگرانی اصلی البته ناشی از عدم وجود هسته گیر[۶] در نیروگاه برکه است. کار اصلی هسته گیر این است که در صورت خرابی سیستم خنک کننده اضطراری رآکتور، اگر مخزن فشار رآکتور شکسته شد، هسته را می گیرد و مانع وقوع اتفاقی مانند چرنوبیل می شود. در تایید این ایراد اساسی، مدیر اجرایی شرکت هسته ای فرانسوی آروا، رآکتور بَرَکَه را به یک ماشین بدون کمربند ایمنی و کیسه هوا تشبیه کرده است.[۷]

تهدیدات محیط زیستی نیروگاه بَرَکَه بسیار بالاست. هیات بین المللی تغییرات آب و هوایی اخیرا در گزارشی به خطرات بالا آمدن سطح آب دریاها به دلیل تغییرات آب و هوایی تاکید و اشاره کرده است که حوادث شدید سطح دریا افزایش خواهد یافت. بنابراین همه نیروگاه های هسته ای ساحلی از جمله نیروگاه بَرَکَه امارات در معرض خطر افزایش سطح آب دریا، امواج سهمگین دریا و سیل و طوفان های ویرانگر قرار دارند.[۸] این در حالی است که به گفته بسیاری از متخصصان، دولت امارات ارزیابی دقیقی از تاثیر گرمایش دمایی زمین بر امنیت نیروگاه بَرَکَه نداشته است.  

پرسش

علاوه بر انتقاداتی که در رابطه با خطرات زیست محیطی و امنیتی نیروگاه هسته ای امارات به آن اشاره شد، نکته ای که در رابطه با احداث نیروگاه هسته ای بَرَکَه با هزینه نزدیک به ۲۵ میلیارد دلار می توان به آن اشاره داشت این است که در شرایطی که تکنولوژی های تولید انرژی های پاک از جمله انرژی خورشیدی روز به روز بهتر و ارزان تر می شود، این پرسش مطرح می شود که آیا ساخت نیروگاه هسته ای در امارات مقرون به صرفه است؟ این در حالی است که این کشور ظرفیت بالایی در تولید انرژی های خورشیدی دارد و دارای برخی از بهترین منابع انرژی خورشیدی در جهان است. بنابراین، با توجه به خطرات و هزینه های نیروگاه هسته ای، به نظر می رسد امارات اهدافی فراتر از تولید برق را در سر داشته باشد.

منبع: ایرنا