سینما روایتگر وجوهی از معمار کبیر انقلاب؛ دینی که ادا نشد

به گزارش مجله خبری نگار، شخصیت‌های سیاسی و تاریخی پتانسیل‌های بالایی برای ساخت آثار سینمایی و تلویزیونی دارند، آثاری که معمولا در قالب فیلم‌های پرتره قرار گرفته و فراز و نشیب‌های زندگی شخصیت‌های مهم را روایت می‌کند.

امام خمینی (ره) بنیانگذار انقلاب اسلامی است و زندگی پرفراز و فرود ایشان قابلیت‌های بسیار زیادی برای به تصویرکشیدن دارد و با وجود آثاری در سینما و تلویزیون، اما هنوز آنطور که باید و شاید، دیده نشده است.

ساخت این آثار فارغ از کم و کیف‌های هنری به دلیل علاقه عمومی به شخصیت امام خمینی (ره) می‌تواند مورد اقبال عمومی قرار گیرد و از طرفی هم کیفیت هنری این قبیل تولیدات نام سازندگانش را در تاریخ انقلاب اسلامی ماندگار می‌سازد.

از طرفی هنر هفتم برای ماندگاری‌اش مدیون شخصیت امام خمینی (ره) است.

شروع دین سینما به امام خمینی (ره)؛ ایستادگی در برابر تخریب سینما

سینما یکی از ابزار اصلی دین‌زدایی از جامعه در طول حکومت پهلوی شده بود. رویگردانی مردم از سینما در سال‌های آخر حکومت پهلوی باعث افت شدید تولید فیلم فارسی و بیکاری بسیاری از بازیگران شد.

در هنگامه پیروزی انقلاب، مردم انقلابی سعی می‌کردند تمامی مظاهر غربزدگی جامعه از جمله خانه‌های فساد، مشروب‌فروشی‌ها و حتی سینما‌ها را از بین ببرند. اما امام خمینی (س) در مقابل تخریب سینما‌ها ایستادند. شاید مهمترین دلیلی که امروزه ما هنر سینما را در کشورمان داریم بیان یک جمله معروف از طرف امام خمینی (ره) باشد.

«سینما یکی از مظاهر تمدن است که باید در خدمت این مردم، در خدمت تربیت این مردم باشد؛ و شما می‏‌دانید که جوان‌های ما را اینها به تباهی کشیده‌‏اند و همین طور سایر این مراکز.»

شروع روایتگری هنر هفتم؛ «فرزند صبح» از کودکی تا ۱۵ خرداد

در میان آثاری که درباره امام خمینی (ره) ساخته شده‌اند فیلم «فرزند صبح» به شکل مستقیم به موضوع زندگی ایشان پرداخته است که این فیلم نیز با گذشت حدود بیش از یک دهه از زمان ساخت آن تاکنون، به نمایش عمومی درنیامده است.

این فیلم به کارگردانی بهروز افخمی که اولین بار در بیست و هشتمین دوره جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد، روایتی از مقاطع مختلف زندگی امام خمینی (ره) است که البته بیشتر به دوران کودکی ایشان متمرکز شده و بخشی از آن نیز به دستگیری او در پانزده خرداد می‌پردازد. 

این فیلم روایتگر شکل گیری شخصیت امام (ره) است.

تولید و ساخت این فیلم از سال ۱۳۸۳ آغاز شد و چیزی حدود ۷ سال طول کشید تا ساخته شود، اما به دلیل مشکلات فنی و عدیده‌ای که در زمان ساخت این فیلم شکل گرفت، «فرزند صبح» هرگز فرصت نمایش پیدا نکرد.

در این فیلم بازیگرانی، چون هدیه تهرانی، محمدرضا شریفی‌نیا، محمدعلی کشاورز، آتیلا پسیانی، الیکا عبدالرزاقی، فرهاد قائمیان و عبدالرضا اکبری ایفای نقش می‌کردند. محمدرضا شریفی‌نیا در این فیلم در نقش سید احمد خمینی و هدیه تهرانی نیز در نقش دایه امام حضور داشتند و عبدالرضا اکبری نیز نقش میانسالی امام را ایفا کرد.

بهروز افخمی کارگردان این فیلم حالا بعد از چندین سال از ساخت «فرزند صبح» گفته است که «می‌خواهم با استفاده از ابزار‌های هوش مصنوعی دوباره روی این فیلم کار کنم تا امکان نمایش داشته باشد.»

«یازده دقیقه و سی‌ثانیه»؛ اولین پیام بعد از حمله رژیم بعث به ایران

کارگردان و بازگیر نقش اول این فیلم با «فرزند صبح» مشترک است، بهروز افخمی آن را ساخته و عبدالرضا اکبری دوباره در نقش امام خمینی (ره) بازی کرده است.

«یازده دقیقه و سی‌ثانیه» روایت گروهی از تصویربرداران تلویزیون است که برای ضبط پیام امام خمینی (ره) بعد از نخستین حمله عراق به ایران و بمباران فرودگاه مهرآباد به جماران می‌روند تا با ضبط پیام امام آن را به اخبار رادیو و تلویزیون برسانند. البته در این حین اتفاقاتی می‌افتد که اکنون دستمایه داستان این فیلم شده است.

ایده این داستان براساس خاطره‌ای از بهروز افخمی تهیه شده که در همان زمان عضو گروه تصویربرداری از حضرت امام بوده و علت نامگذاری «یازده دقیقه و سی ثانیه» نیز اشاره به زمان شارژ باتری‌های دوربین در آن مقطع دارد که طی این مدت شارژ داشته‌اند. بهروز افخمی به همراه همکاران و دوست شهیدش مرتضی آوینی به این مأموریت رفتند. در این تله فیلم امیرحسین قاسمی نقش بهروز افخمی را بازی می‌کند.

عبدالرضا اکبری درباره ایفای نقش امام خمینی (ره) گفته است که «لذت بازیگری به این است که ما در عمرمان این سعادت را پیدا می‌کنیم چنین نقش‌های بزرگ و ماندگاری را به منصه اجرا برسانیم. هرچه این نقش‌ها شخصیت مؤثرتر و ماندگارتری داشته باشند جزو امتیازات بازیگری محسوب می‌شود.»

«صنوبر»؛ ۱۳ تا ۱۶ سالگی

مجتبی راعی، دیگر کارگردانی است که به سراغ ساخت اثری سینمایی ـ تلویزیونی درباره امام خمینی (ره) رفته است. 

این فیلم با نام «صنوبر» مقابل دوربین رفت و بعد‌ها با نام «سال سخت در خمین» در جشنواره فیلم فجر سال ۸۱ نمایش داده و سپس با همین نام در قالب سریالی شش قسمتی از تلویزیون پخش شد.

این اثر قرار بود در صدمین سالگرد تولد امام خمینی (ره) ساخته و عرضه شود، اما با چند سال تأخیر مقابل دوربین رفت. صنوبر به تهیه‌کنندگی مهدی همایون‌فر ساخته شد و محصول سرمایه‌گذاری مشترک موسسه عروج فیلم و شبکه یک سیما بود.

راعی در این اثر، به مقطع نوجوانی امام و زندگی این شخصیت در فاصله ۱۳ تا ۱۶ سالگی وی می‌پردازد. مقطعی که با آغاز جنگ جهانی اول در ایران همزمان است و با وجود اعلام بی‌طرفی ایران، کشورمان از سوی بیگانگان مورد هجوم واقع می‌شود و روس‌ها از شمال کشور تا قزوین پیشروی می‌کنند و انگلستان نیز فعالیت‌های خود را همچنان ادامه می‌دهد.

اتفاق‌هایی که در این سریال روایت می‌شود، تأثیری جدی بر شکل‌گیری شخصیت روح‌الله دارد. ساخت فیلم از سال ۱۳۸۰ آغاز شد. دست‌اندرکاران آن ابتدا قصد داشتند در خمین، محل واقعی وقوع رویدادها، سریال را بسازند، اما به دلیل تغییرات فراوان جغرافیایی، امکان فیلمبرداری در این محل وجود نداشت و به همین دلیل تمامی دکور‌های سریال در منطقه کوهپایه در حوالی اصفهان ساخته شد و سریال در همین منطقه مقابل دوربین رفت.

احمد بخشی زاده، جعفر دهقان، جهانگیر الماسی، حسین محجوب، مهوش صبرکن و محمود پاک‌نیت برخی از بازیگران آن هستند. محمود جعفری (شوهرعمه امام)، پریوش نظریه (عمه امام)، زهرا سعیدی (مادر امام) و علی یعقوب زاده (برادر امام) نیز از دیگر نقش‌های این اثر هستند. همچنین ایفای نقش نوجوانی امام خمینی نیز به یک نوجوان نابازیگر سپرده شد که پس از این فیلم، در اثر نمایشی دیگری حضور نیافت.

فیلم «صنوبر» هیچ‌گاه امکان نمایش در سینما‌ها را پیدا نکرد و صرفاً پخش تلویزیونی آن توانست مخاطبان را با این اثر آشنا کند.

دینی که ادا نشد

همانطور که مشخص است، تعداد آثار سینمایی در رابطه بنیان گذار جمهوری اسلامی ایران به تعداد انگشتان یک دست هم نیست، اتفاقی که نشان می‌دهد دین سینما به این شخصیت مهم و بزرگ تاریخ معاصر ایران ادا نشده است.