بهره‌برداری از سد «قیز قلعه‌سی» با حضور روسای جمهور ایران و آذربایجان

به گزارش مجله خبری نگار، پروژه سد قیزقلعه‌سی در فاصله ۱۲ کیلومتری پایین دست سد خدا آفرین واقع شده و از نوع خاکی با هسته رسی با بدنه‌ای به حجم ۵.۱ میلیون مترمکعب است که در شمالی‌ترین مرز‌های ایران به‌طور مشترک با کشور جمهوری آذربایجان بر روی رودخانه مرزی ارس در ۱۹۶ کیلومتری پایین دست سد این رودخانه و ۲۲۰ کیلومتری شهر تبریز به دست مهندسان ایرانی باز طراحی و اجرا شده و بزرگترین طرح آبی مرزی شمال‌غرب کشور است.

طول تاج سد ۸۵۰ متر و ارتفاع آن ۳۷ متر است. دو واحد نیروگاهی ۴۰ مگاواتی با ظرفیت تولید ۲۷۰ گیگاوات ساعت انرژی قابل استحصال سالانه در دو طرف سد طراحی شده است؛ همچنین حجم مخزن سد قیز قلعه سی ۶۲ میلیون مترمکعب است و سالانه ۲ میلیارد مترمکعب آب را برای طرفین تنظیم می‌کند.

سرمایه‌گذاری ۵ هزار میلیارد تومان در سد قیز قلعه‌سی

مدیرعامل آب منطقه‌ای آذربایجان شرقی، میزان سرمایه‌گذاری در اجرای سد قیز قلعه‌سی به عنوان بزرگترین و مهمترین پروژه آبی مرزی شمال‌غرب کشور را ۵ هزار میلیارد تومان عنوان کرد و گفت: این سرمایه‌گذاری توسط ایران انجام شده که مراحل پرداخت سهم ۵۰ درصدی طرف مقابل در حال توافق و نهایی شدن است.

یوسف غفارزاده با اشاره به پروژه بزرگ احداث سد قیزقلعه سی ضمن تشریح ویژگی‌های این سد اظهار داشت: سد قیز قلعه سی بر روی رودخانه مرزی ارس و براساس پروتکل‌های دو کشور ایران و آذربایجان، به منظور بهره‌برداری مشترک از آب و انرژی این رودخانه احداث شده است.

وی توضیح داد: نخستین تجربه موفق جمهوری اسلامی ایران در اجرای طرح آبی مشترک مرزی، در ۵۳ سال پیش و با احداث سد ارس بر روی رودخانه ارس و به صورت مشترک با کشور جمهوری آذربایجان بود که به یکی از موفق‌ترین طرح‌های مشترک مرزی تبدیل شد.

غفارزاده گفت: پس از آن، ۲۰۰ کیلومتر جلوتر از سد ارس، سد خداآفرین و ۱۲ کیلومتر پایین‌تر از آن، سد قیزقلعه سی با هدف استفاده از حقابه جمهوری اسلامی ایران از رودخانه مرزی ارس و استفاده بهینه از آب و انرژی ارس احداث شد.

وی اضافه کرد: طراحی اولیه سد قیزقلعه سی در سال ۱۳۸۵ توسط کشور آذربایجان انجام شد، اما بازنگری، اصلاح و اجرای کامل سد توسط مهندسان ایرانی صورت گرفته که یک طرح بزرگ و پیچیده است و قدرت و توانمندی و دانش بالای ایران در سدسازی را نشان می‌دهد.

تنظیم ۲ میلیارد متر مکعب آب

غفارزاده، احداث سد قیز قلعه سی را موجب رونق و شکوفایی اقتصادی منطقه شمالغرب کشور دانست و خاطرنشان کرد: این سد با تنظیم ۲ میلیارد مترمعکب آب سالیانه، بزرگترین و مهمترین پروژه آبی مرزی شمالغرب کشور است که علاوه بر رونق اقتصادی و کشاورزی، توسعه گردشگری منطقه باعث تثبیت حقابه جمهوری اسلامی ایران و حقوق آبی کشور از منابع آب مرزی و تأمین آب شرب شهر‌ها و روستا‌ها از این منبع است.

تولید ۲۷۰ گیگاوات ساعت برق

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان شرقی با اشاره به مشخصات فنی طرح نیز اظهار داشت: سد قیز قلعه سی، از نوع خاکی با هسته رسی است. طول تاج سد ۸۵۰ متر و ارتفاع آن ۳۷ متر است. همچنین دو واحد نیروگاهی ۴۰ مگاواتی با ظرفیت تولید ۲۷۰ گیگاوات ساعت انرژی قابل استحصال سالیانه در دو طرف سد طراحی شده و حجم مخزن سد قیز قلعه‌سی ۶۲ میلیون مترمکعب است.

وی با اشاره به تکنولوژی مدرن به کار رفته در ساخت سد قیز قلعه سی خاطرنشان کرد: بتن‌ریزی بالغ بر ۵۰۰ هزار مترمکعب، ۶ میلیون مترمکعب خاکبرداری و سنگبرداری، بیش از ۲ میلیون مترمکعب خاک‌ریزی و ۴۲ کیلومتر حفاری تزریق، اجرای دایک و انحراف دو مرحله‌ای مسیر رودخانه به منظور قرارگیری سازه‌های بتنی در بدنه خاکی سد، ویژگی‎‌های منحصر به فردی به این طرح بخشیده که اجرای آن تماماً توسط مهندسان و متخصصان ایرانی و به‌صورت جهادی و شبانه روزی انجام گرفته است.

غفارزاده بیان داشت: احداث این سد از پیچیدگی‌های مختلفی برخوردار است به طوری که نیروگاه‌ها در دل بدنه سد قرار دارد و سازه بتنی و خاکی سد در هم تنیده شده است؛ همچنین ۳۹ دریچه آبگیر آن تعبیه شده که کار سرریز و برداشت آب را انجام می‌دهد.

وی با بیان اینکه سد قیز قلعه سی به منظور استفاده برابر دو کشور ایران و جمهوری آذربایجان از آب و انرژی رودخانه ارس احداث شده است، گفت: این سد در راستای اجرای پروتکل‌های رودخانه ارس ساخته شده و نمونه بارزی از دیپلماسی آبی است.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان شرقی گفت: امید است اضافه شدن دو سد خداآفرین و قیز قلعه سی به سد ارس، موجب افزایش رفاه و امنیت و آرامش نقطه صفر مرزی شود.

ایجاد اشتغال برای ۴۰ هزار نفر

غفارزاده گفت: با اجرای این طرح، حدود ۷۴ هزار هکتار اراضی دیم و ۱۵ هزار هکتار از اراضی بهبود، زیر آب خواهد رفت. این پروژه در مرحله اول، اشتغالزایی ۴۰ هزار نفر و در مرحله دوم اشتغالزایی ۳۰ هزار نفر را به دنبال خواهد داشت.

وی با اشاره به سایر ویژگی‌های پروژه، میزان تولید انرژی در سد قیز قلعه سی را ۲۷۰ گیگاوات در ساعت و تولید انرژی سد خداآفرین را نیز ۵۵۰ گیگاوات ساعت بیان کرد و افزود: طول خط انتقال سد قیز قلعه سی ۱۴۴ کیلومتر است که ۵۲ کیلومتر آن در استان آذربایجان شرقی است و ۹۲ کیلومتر در اردبیل قرار دارد و از جمله سه طرح بزرگ خط انتقال در کشور به حساب می‌آید.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان شرقی گفت: قدرت انتقال آب این خط ۸۰ مترمکعب بر ثانیه است و علاوه بر این در کنار این کانال، ایستگاه‌های پمپاژ تعبیه شده که آب را از کانال برداشته و به زمین‌های کشاورزی می‌رساند.

توافق‌های سالانه ایران و آذربایجان در بهره برداری از سد قیز قلعه‌سی

سخنگوی صنعت آب کشور گفت: سد قیزقلعه سی در پاسخ به توسعه‌یافتگی کمتر دو استان آذربایجان شرقی و اردبیل و به منظور ایجاد رفاه اجتماعی، اقتصادی و حفظ منافع آبی و خاکی، احداث شد و در بهره‌برداری از آن، تأمین نیاز‌های محیط زیست در اولویت قرار دارد.

عیسی بزرگ‌زاده گفت: پروژه‌های سد قیز قلعه سی، طرحی براساس دیپلماسی دوستی آب است چرا که ارتباطات و دوستی کشور‌ها را تقویت می‌کند. ارس مانند یک رگ، بافت‌های دوستی را در دو طرف این رودخانه تغذیه کرده است.

سخنگوی صنعت آب کشور بیان داشت: جمهوری اسلامی ایران با اتکا به دوستی با کشور‌های منطقه علی‌رغم وجود مسائل مختلف و همچنین با اتکاء به توانمندی فنی خود در طول زمان و با وجود مناقشات منطقه، پروژه احداث سد قیزقلعه سی را پیش برده است.

وی با تأکید بر اینکه طراحی و اجرای این طرح بزرگ توسط مهندسان توانمند ایرانی صورت گرفته است، ادامه داد: سد قیزقلعه سی در پاسخ به توسعه‌یافتگی کمتر دو استان آذربایجان شرقی و اردبیل و به منظور ایجاد رفاه اجتماعی و اقتصادی و حفظ منافع آبی و خاکی احداث شده و در بهره‌برداری از آن، تأمین نیاز‌های محیط زیست در اولویت قرار دارد.

بزرگ‌زاده بیان داشت: مناطق مرزی ما گاهی با ضعف برق‌رسانی و انرژی‌رسانی مواجه می‌شود که به همین دلیل مجبور به ایجاد پروژه‌های مرزی هستیم تا با کمک آن‌ها، درآمد خانوار‌های منطقه افزایش یابد و باعث رشد فرهنگی و اقتصادی منطقه شود.

سخنگوی صنعت آب، نحوه بهره‌برداری از منافع این سد را اینگونه تشریح کرد: هر ساله نمایندگانی از دو کشور حداقل یکبار در محل پروژه، در خصوص سناریو‌های مربوط به بهره‌برداری توافق خواهند کرد.

بزرگ‌زاده درخصوص نحوه بازپرداخت سهم سرمایه طرف مقابل در این پروژه بیان داشت: طبق قانون احداث سدها، بازگشت سرمایه در مجالس دو کشور به امضا رسیده و مراحل نهایی کردن قیمت و بازپرداخت سرمایه منطبق بر قانون پیش خواهد رفت.

حمیدرضا گلگون نماینده مجری طرح سد قیزقلعه‌سی در مورد پیچیدگی این سد توضیح داد: پیچیدگی‌های فنی فراوان پروژه ناشی از حجم بالای آب رود ارس، تعدد و تنوع تجهیزات هیدرومکانیکال خاص، بتن‌ریزی بالغ بر ۵۰۰ هزار مترمکعب، ۶ میلیون مترمکعب خاکبرداری و سنگبرداری، بیش از ۲ میلیون مترمکعب خاک‌ریزی و ۴۲ کیلومتر حفاری تزریق، اجرای دایک و انحراف دو مرحله‌ای مسیر رودخانه به منظور قرارگیری سازه‌های بتنی در بدنه خاکی سد، ویژگی‌های منحصر به فردی به این طرح بخشیده که اجرای آن تماماً توسط مهندسان و متخصصان ایرانی و به‌صورت جهادی و شبانه روزی انجام گرفته است.

گلگون اظهار کرد: با آبگیری سد قیزقلعه سی و مستغرق شدن بخشی از جاده مواصلاتی موجود اصلاندوز به جلفا، راه اصلی جایگزین با مشخصات فنی از نوع درجه یک در محدوده قیزقلعه سی به‌طول ۷.۴ کیلومتر احداث شده که در حال حاضر بهره‌برداری از آن صورت می‌گیرد.

وی استفاده بهینه از منابع آب و خاک و حقآبه‌‎های مرزی، تبدیل شیوه‌های سنتی کشاورزی به شیوه‌های مدرن و صنعتی و ساماندهی عشایر با افزایش درآمد خانوار‌ها و جلوگیری از مهاجرت و توسعه فعالیت صنایع جانبی و تبدیلی را از دیگر دستاور‌های مهم اجرای این طرح عنوان کرد و گفت: این پروژه، می‌تواند الگوی خوبی برای اجرای طرح‌ها و تعاملات آبی آتی با کشور‌های همجوار باشد.