رمز‌گشایی در ۲۰ سالگی؛ ناگفته‌هایی از صنعت ید گلستان

به گزارش مجله خبری نگار، اوایل دهه ۵۰ شمسی عملیات نقشه‌برداری و اجرای فرایند‌های اکتشافی به منظور شناسایی سفره‌های زیرزمینی مستعد اکتشاف ید در منطقه گرگان‌ودشت انجام شد.

پس از سه دهه و در اوایل دهه ۸۰ فاز اجرایی اکتشاف و بهره‌برداری از این پتانسیل بالقوه زمین‌شناختی و معدنی گلستان، با مشارکت بخش خصوصی آغاز و کریستال ید آق‌قلا به عنوان انحصاری‌ترین محصول صادراتی گلستان وارد بازار شد.

به رغم گذشته حدود دو دهه از آغاز عملیات تولید این محصول استراتژیک در استان گلستان به دلایل مختلف از جمله درآمد هنگفت این صنعت و پیامد‌های ناشناخته این صنعت در حوزه سلامت و محیط زیست، انتشار اطلاعات واحد‌های تولیدی این صنعت پشت پرده حدس و گمان باقی ماند.

حجم سرمایه‌گذاری، مکانیزم استحصال، میزان مواد اولیه، میزان ارزش افزوده، تبعات و خسارت‌های زیست محیطی و پیامد‌های احتمالی در حوزه سلامت و بهداشت و موارد دیگر هیچگاه برای مردم و خبرنگاران بیان نشد؛ و آمار خبرنگارانی که موفق به بازدید از این واحد‌های تولیدی شده اند به تعداد انگشتان یک دست نیست.

تولید سالانه ۵۰۰ تن ید کریستال

طی ۲۰ سال اخیر، دستگاه‌های اجرایی و حتی حاکمیتی گلستان به انحای مختلف از بیان جزئیات مرتبط با این صنعت شانه خالی کرده‌اند و حساسیت‌های موجود برای انتشار اطلاعات برای مردم و رسانه‌ها همچنان غیرقابل درک است؛ صنعتی که به طور متوسط سالانه حدود ۵۰۰ تن ید کریستال در آن تولید می‌شود.

براساس آخرین آمار‌ها بیش از ۲۰ چاه وظیفه استخراج آب از اعماق هزار متری و حتی بیشتر از اعماق زمین را عهده دارند و حدود ۶۰۰ لیتر آب بر ثانیه برداشت می‌شود؛ به زبان ساده‌تر حدود ۱۸ میلیارد لیتر آب از سفره‌های زیرزمینی آب خارج می‌شود موضوعی که تاثیرات آن از سوی هیچ نهادی بازگو نشده است.

سوالات بی‌جواب

تاثیر استخراج این حجم عظیم آب یقیناً بر رخداد‌های زمین‌شناختی منطقه تاثیر می‌گذارد و یقینا عاملی تشدید‌کننده بر نشست زمین است و شاید با وقوع زلزله‌های مکرر در مناطق پیرامونی این واحد‌ها هم مرتبط باشد.

به طور متوسط در هر سال حدود ۹ هزار و ۷۰۰ تن هیدروکلریک اسید صرف می‌شود تا ph آب استخراجی از اعماق زمین کاهش یابد.

برای فرآوری و استخراج ید از آب‌های تلخ مکشوفه از اعماق زمین نیاز به گاز کلر است که حدود ۴۲۰ تن گاز کلر در یک سال مصرف می‌شود.

برای متعارف کردن ph آب برگشتی به محیط سه هزار تن سدیم هیدروکسید و ۲۰۰ تن کلسیم اکسید استفاده می‌شود و به طور متوسط هشت هزار کیلوگرم الکترولیت‌های آنیونی در این واحد‌ها استفاده می‌شود.
برخلاف آمار‌های موجود، واحد‌های تولیدی در حوزه ید به طور متوسط ۲۸ میلیون کیلووات ساعت برق مصرف می‌کنند و برای آب مورد نیاز فضای سبز و آب شرب پرسنل هم ۷۰ متر مکعب آب لب شور را تصفیه می‌کند.

گفتنی است در سال‌های اخیر موارد تایید نشده مکرری در خصوص تبعات ناگوار فعالیت صنایع تولید ید، بر حوزه سلامت مردم، محیط زیست، منابع آبی و حتی رخداد‌های زمین‌شناختی مطرح شده که هیچ پاسخ مستدل، مستند و شفافی به مردم و خبرنگاران ارائه نشده است.

ید گلستان براساس استاندارد‌های جهانی فعالیت دارد

فرماندار شهرستان آق‌قلا در این خصوص گفت: در حال حاضر در صنایع مرتبط با ید حدود ۳۰۰ نفر به صورت مستقیم شاغل هستند و مباحث مرتبط با این صنعت به ویژه در حوزه تبعات زیست محیطی آن، به صورت ماهیانه پیگیری می‌شود.

سلیمان هاشمی افزود: بنا به درخواست بومیان منطقه کارشناسان سازمان انرژی اتمی آزمایشات لازم برای بررسی تشعشعات احتمالی مواد رادیواکتیو در این محدوده را بررسی کردند که در برابر استاندارد‌های جهانی و ملی در شعاع مورد نظر، هیچ مشکلی وجود ندارد و خطری تهدید کننده نیست.

به گزارش مجله خبری نگار، هر چند آحاد مردم بر ضرورت بهره‌گیری از همه ظرفیت‌های استان گلستان برای دستیابی به توسعه و کاهش محرومیت مزمن در این استان اتفاق نظر دارند، اما مدیران و نهاد‌های متولی باید تضامین لازم برای زیان‌آور نبودن این صنعت را از سرمایه‌گذاران این صنعت تحصیل کنند تا مبادا در ازای درآمد‌های چند میلیون دلاری، سلامت، بهداشت، منابع آب و محیط زیست این استان در معرض خطر بیفتد.