وقتی دلهره و ترس جای شادی را می‌گیرد

به گزارش مجله خبری نگار/ایران-سمیه افشین‌فر: از دو سه هفته قبل از اینکه چهارشنبه آخر سال برسد، خبر‌های حوادث مختلف مرتبط با مواد منفجره می‌رسد. متأسفانه در سال‌های اخیر چهارشنبه‌سوری تبدیل به یک معضل اجتماعی و تهدید جدی برای سلامت افراد شده است. «سور» به معنای جشن و ضیافت است و چهارشنبه‌سوری رسمی است که آیین‌های بسیاری را شامل می‌شود، اما به جای این آیین‌ها خاطره ما از این روز پر است از صدای انفجار و دلهره و ترس اتفاقات ناگوار و گاه سوگ از دست رفتن جان افراد به خاطر بی‌احتیاطی. چرا نمی‌توانیم یک آیین قدیمی را با زیبایی‌هایش برگزار کنیم، نه با این شیوه غلط؟

رسوم مشترک و تقویت همبستگی اجتماعی

روح‌الله ساعی، دکترای جامعه‌شناسی و گروه‌های اجتماعی، خاطرنشان می‌کند: آیین چهارشنبه‌سوری ریشه در نیت پاک نیاکان‌مان دارد که هدفی جز شادمانی مردم نداشتند و برهم زدن نظم و آرامش عمومی مغایر با فلسفه این آیین است. چهارشنبه‌سوری یادآور سنت‌هاست و مردم جامعه را به هم نزدیک می‌کند. اگر دقت کنید، می‌بینید که در فرهنگ‌های گوناگون و در میان اقوام مختلف هر کدام رسوم و آدابی برای این قبیل رسم‌ها دارند که برخی از آن‌ها در میان همه اقوام مشترک است. همین اشتراک زیاد می‌تواند اقوام مختلف را با گرایش‌های گوناگون به هم نزدیک کند و باعث انسجام و همبستگی اجتماعی مردم در جامعه شود.

هیجانات جوانان و نوجوانان را درک کنیم

دکتر ساعی، در پاسخ به این سؤال که چرا این رسوم از شکل و فرم اولیه خودشان دور شده‌اند، می‌گوید: متأسفانه شکاف فرهنگی در جامعه به وجود آمده و محتوای چهارشنبه‌سوری و حتی روز‌هایی مثل نوروز نیز تغییر پیدا کرده است؛ یعنی برخی از ارزش‌های مربوط به روز‌های ملی، جای خود را به ضد ارزش‌ها داده و به مرور زمان همین ضد ارزش‌ها در جامعه نهادینه شده است. برخی از جوانان و نوجوانان از آداب و برنامه‌های خاص این رسوم اصلاً اطلاعی ندارند و همین باعث می‌شود که مسائل مختلفی به وجود بیاید و روز‌هایی که می‌توانند پیام‌آور شادی در جامعه باشند، نه تنها دیگر پیام‌آور شادی نیستند بلکه پیام‌آور اتفاقات ناگواری برای برخی از خانواده‌ها می‌شوند. متأسفانه ترقه بازی‌ها و انفجار‌هایی که رخ می‌دهد به‌دلیل هراسی که برای مردم ایجاد می‌کند، هم امنیت روانی جامعه را مختل می‌کند و هم آسیب‌هایی را به وجود می‌آورد که مسائل مختلفی را شکل می‌دهند.

این جامعه‌شناس، می‌افزاید: باید با تقویت ارزش‌ها و اطلاع‌رسانی مناسب در این زمینه به نسل جوان، جلوی رشد ضد ارزش‌ها را بگیریم.

ساعی می‌گوید: اگر به سبب‌شناسی این موضوع بپردازیم، سهم عمده برمی‌گردد به هیجانات کاذبی که در جوانان به وجود آمده و امکان تخلیه آن به شکل مسالمت‌آمیز کمتر وجود داشته است. باید به جای کمرنگ کردن روز‌های ملی و ارزش‌های مرتبط با آن، از این فرصت برای تقویت انسجام ملی استفاده کنیم. متأسفانه به‌دلیل اینکه در دهه‌های گذشته نتوانسته‌ایم هیجانات جوانان و نوجوانان را به شکل مناسب در خانواده درک کنیم و زمینه ابراز هیجان را به شکلی مطلوب در خانواده و جامعه ایجاد کنیم، شاهد بروز این هیجانات به بدترین شکل ممکن و با پرخطرترین رفتار‌ها در چهارشنبه‌سوری هستیم.

رشد فناوری‌ها، ارزش‌ها را دستخوش تغییر کرده است

دکتر ساعی این نکته را نیز یادآور می‌شود که در دهه‌های اخیر با رشد تکنولوژی و فناوری، پیشرفت‌هایی صورت گرفته و همزمان با آن نه تنها در ایران بلکه در بیشتر کشور‌های جهان بسیاری از ارزش‌ها دستخوش تغییر شده‌اند.

او می‌گوید: باید بتوانیم با این دوگانگی کنار بیاییم و با گسترش این مناسبت‌ها، تلاش و برنامه‌ریزی کنیم تا برنامه‌ریزی و سیاست‌های اجتماعی به نوعی پیش برود که بتوانیم یک آشتی بین مردم و ارزش‌ها ایجاد و با آموزش‌های وسیع و به مرور زمان، طبق سنن و شیوه‌های قدیمی خودمان رفتار کنیم.

این جامعه‌شناس تأکید می‌کند: این تغییر نباید منفی و آسیب‌زا باشد، بلکه باید مثبت باشد و مردم را به با هم بودن و ارتباطات و تعاملات اجتماعی سوق دهد. قطعاً این کارکرد مثبت می‌تواند در مشارکت‌ها هم اثر‌گذار باشد و مردم را هرچه بیشتر به سمت مشارکت‌های اجتماعی تشویق کند.