مرگ ناگهانی مشهورترین مخالف رهبر سرزمین تزارها

به گزارش مجله خبری نگار، «الکسی ناوالنی بیش از هرکس دیگری نماد یک روسیه آزاد و دموکراتیک بود و دقیقا به همین علت باید می‌مرد». الکسی ناوالنی، مهم‎ترین سیاستمدار مخالف پوتین که با حکم ۱۹ سال حبس به سیبری تبعید شده بود، دیروز در زندان درگذشت و آنالنا بربوک، وزیر خارجه آلمان، بی پرواتر از همه سیاستمداران غربی، این گونه مسکو را مقصر مرگ وی معرفی کرد.

اما کرملین به این سناریو اعتقادی ندارد. مسئولان زندان یامالو نِنِتس در «خارپ» در بیانیه‎ای اعلام کردند که ناوالنی پس از پیاده‌روی در روز جمعه «احساس ناخوشی» کرد و «تقریبا بلافاصله از هوش رفت». در بیانیه همچنین آمده است که کادر پزشکی بلافاصله برای احیای او حاضر شده، اما نتوانسته‌اند وی را احیا کنند. زندان تبعیدیان یامالو نِنِتس موسوم به «گرگ قطبی» در خارپ که ناوالنی در آن نگهداری می‌شد، از «شمالی‌ترین و دورافتاده‌ترین زندان‌های کیفری» روسیه است. خارپ بیش از ۳۲۰۰ کیلومتر با مسکو فاصله دارد و این زندان در ۶۵ کیلومتری شمال مدار شمالگان (قطب شمال) قرار دارد.

منتقدی که یک بار از مرگ گریخته بود

ناوالنی ۴۷ ساله در حال گذراندن دوران محکومیت ۱۹ ساله خود به اتهام داشتن یک بنیاد ضدفساد بود که دستگاه قضایی روسیه آن را یک «سازمان افراطی» خواند و فعالیتش را غیرقانونی اعلام کرد. وی در ماه دسامبر گذشته از زندانی در منطقه ولادیمیر در مرکز روسیه به یک منطقه دورافتاده در قطب شمال روسیه منتقل شد. این منطقه دورافتاده با نام خارپ به‌دلیل زمستان‌های طولانی و طاقت‌فرسا معروف است. ناوالنی یک سیاستمدار ملی‌گرا بود که علیه تقلب در انتخابات و فساد دولتی مبارزه می‌کرد.

او سال‌ها پیش درباره حلقه درونی اطراف پوتین تحقیقی را انجام داد و یافته‌های خود را در ویدئو‌هایی به اشتراک گذاشت که صد‌ها میلیون بازدیدکننده داشت. او در سال ۲۰۱۳ موفق به کسب ۲۷ درصد از آرا در انتخابات شهرداری مسکو شد. ناوالنی در سال ۲۰۲۰ با سمی که گمان می‌رفت از نوع نوویچوک باشد توسط افراد وابسته به دستگاه‎های اطلاعاتی روسیه مسموم شد، اما از این سوءقصد جان سالم به در برد. او که برای درمان به برلین منتقل شده بود، پس از گذراندن روز‌های نقاهت، در حالی که می‌دانست احتمالا به اتهام‌های مختلف بازداشت شود به روسیه بازگشت. پیش بینی او دور از انتظار نبود و بازگشت وی با بازداشت اش همزمان شد.

واکنش‌های ملایم به مرگ یک متحد

دیروز در پی مرگ ناوالنی، بلینکن وزیر خارجه آمریکا، مرگ وی را نشانه‌ای است از ضعف و پوسیدگی سیستم پوتین دانست. کاملا هریس، معاون رئیس‌جمهوری آمریکا آن را «نشانه‌ای از وحشیگری پوتین» عنوان کرد. ریشی سوناک، نخست‌وزیر بریتانیا این مرگ را تنها «یک خبر وحشتناک» خواند. اورزولا فون در لاین، رئیس کمیسیون اروپا نیز گفت که «پوتین از چیزی جز مخالفت مردم خود نمی‌ترسد. این موضوع یادآور تلخ ماهیت پوتین و رژیم او است..»

چرا مرگ ناوالنی مهم است؟

آن‎چه حواشی را درباره مرگ او افزایش داده، مرگ او در آستانه انتخابات سراسری در روسیه است. ولادیمیر پوتین که یک گام دیگر تا پنجمین دوره ریاست جمهوری خود فاصله دارد، طی بیست و چهار سال قدرت، کنترل شدیدی بر نظام سیاسی کشورش ایجاد کرده است، امری که به اعتقاد تحلیلگران تضمینی بر انتخاب مجدد او در ماه مارس (ماه آینده) خواهد بود. دومای روسیه ۱۷ مارس سال آینده میلادی را به عنوان تاریخ برپایی انتخابات آتی ریاست جمهوری در این کشور تعیین کرده است. آن‎چه درباره ناوالنی مهم است، عملکرد سیاسی او در سال‎های دور است. او ابتدا به عنوان یک وبلاگ‎نویس پیشین در مسکو در پیش ده‎ها جوان با سردادن شعار «کمک به قفقاز را رها کنیم» راهپیمایی کرد و چهره‎اش بین مردم روس شناخته شد. این رویداد در سال ٢٠٠٧ بود؛ زمانی که ناوالنی، وکیل آموزش دیده، حزب خیلی کوچک «نارود» (مردم) را هدایت می‌کرد.

سه سال بعد، پس از چرخشی توسط دانشگاه ییل نیوهیون (Yale New Haven)، او پایگاه تحقیق ضدفساد روسپیل (Rospil) را راه اندازی کرد. مطبوعات غربی در آغاز او را «ژولیان آسانژ روسیه» می‌نامیدند. او با کسب مجوز حضور در انتخابات شهرداری مسکو، موفق به کسب ٢٧ درصد از آرا شد که در معیار روسیه رقمی قابل ملاحظه است. با گذر زمان، نامزدی او در انتخابات ریاست جمهوری سال ٢٠١٨ رد شد. ناوالنی، اما فعالیت سیاسی خود را متوقف نکرد و در همان سال ٢٠١٨، فراخوانی برای «رأی هوشمند» داد و از هوادارانش خواست که آرای خود را به هر نامزد اپوزیسیونی که بیشترین بخت پیروزی دربرابر نامزد حزب حاکم روسیه دارد بدهند. هدف فرسوده ساختن سلطه حزب حاکم با استفاده از تشکل‌های سیاسی مجاز بود.

در سال‌های ٢٠١٩ و ٢٠٢٠، بسیاری از نامزد‌های اپوزیسیون، به لطف «رأی هوشمند» در مسکو، سن پترزبورگ و چند شهر دیگر مانند تامبوف (١٦ نماینده از مجموع ١٨)، تومسک (١٩ نماینده از مجموع ٢٧) یا نووسیبریسک (١٣ نماینده از مجموع ٥٠) در انتخابات پیروز شدند. این کارزار به ناوالنی امکان داد که در حاشیه بودن نسبی سیاسی خود را جبران کند. اما حضور عیان او در زمین سیاست، مسمومیت وی در سال ۲۰۲۰ و اکنون مرگش را در پی داشته است.