زیرپوست بیانیه‌ای تنش زدا

به گزارش مجله خبری نگار/خراسان: در حالی که در میانه تهدید‌های مکرر آمریکا، همه منتظر حملات احتمالی آن در منطقه در تلافی حمله یک شنبه گذشته به پایگاه «برج ۲۲» بودند، بیانیه گردان‌های حزب ا... عراق مبنی بر تعلیق عملیات‌هایش علیه آمریکا موجب بهت و تعجب خیلی‌ها شد و ناظران به فراخور نوع نگاه خود به مسائل منطقه به تفسیر و تحلیل آن پرداختند. کتائب با ادعای این‌که تهران به تشدید برخورد ما با نیرو‌های اشغالگر اعتراض کرده است، دلیل تعلیق عملیات علیه نیرو‌های آمریکایی را، کاهش فشار بر دولت عراق عنوان کرده است.

در این میان، برخی این تصمیم حزب ا... عراق را تاکتیکی و موقتی دانستند. اما واقعیت این است که این بیانیه در این شرایط تهدید و پرتنش حمل بر یک عقب‌نشینی می‌شود. حال این عقب‌نشینی یا معطوف به تفاهماتی پشت پرده با آمریکا یا نتیجه رایزنی و تفاهم تهران و بغداد یا فشار دولت عراق برای پایین کشیدن فتیله تنش در سایه تهدیدات فزاینده واشنگتن است. اگر احتمال نخست درست باشد که می‌توان گفت در کنترل تنش و دامنه حملات احتمالی آمریکا تا حدودی موثر است.

البته قبلا هم گفته شد که به احتمال زیاد این حملات علیه اهدافی در سوریه و عراق و منطقه خواهد بود و بعید است که حمله‌ای به داخل ایران صورت گیرد. با این حال، تصمیم حزب ا... عراق به فرض صحت «فرضیه تفاهم با آمریکا» بعید است که این کشور را از اقدامات تلافی جویانه به طور کلی منصرف کند. در کنار آن هم این اتفاق صرف نظر از علل و عوامل دخیل در آن، شاید از شدت و حدت و دامنه واکنش آمریکا در این مقطع بکاهد، اما در مقابل هم می‌تواند مشوق تشدید فشار‌ها و تهدید‌های پشت و پس پرده سیاست برای تکرار تجربه حزب ا... عراق با بقیه گروه‌های عراقی و غیرعراقی در منطقه باشد.

در هر صورت در میان علل پیش گفته، آن چه بیشتر محتمل است، فشار دولت عراق است که می‌تواند منجر به تفاهماتی جداگانه با ایران و آمریکا شده باشد. سی ان ان نیز نوشت: توقف حملات کتائب حزب ا... نتیجه رایزنی‌های نخست وزیر عراق بود که به دنبال آرام کردن اوضاع پیش از خروج کامل نیرو‌های آمریکایی است. این فشار نیز احتمالا معطوف به تهدید‌ها و فشار‌های آمریکا برای اعمال تحریم‌هایی علیه بغداد یا انجام حملاتی سنگین در صورت عدم تحرک جدی برای پایان دادن به حملات گروه‌های عراقی نزدیک به ایران به مراکز آمریکایی باشد.

در این صورت، احتمالا بغداد با متقاعد کردن حزب ا... عراق چه به طور مستقیم، چه غیرمستقیم از طریق تهران تلاش می‌کند اقدامات احتمالی آمریکا را تحت الشعاع قرار دهد. بغداد حمله یک شنبه گذشته به پایگاه آمریکایی در شمال شرقی اردن را محکوم و با اردن همدردی کرد. این موضع عراق در راستای مخالفت با حملات در داخل این کشور به منافع آمریکاست. جدا از این که بغداد بار‌ها اعلام کرده است که نمی‌خواهد به صحنه رقابت و تنش میان قدرت‌های منطقه‌ای و بین‌المللی تبدیل شود، واقعیت، اما این است که عراق حتی اگر هم بخواهد خود را در موقعیتی نمی‌بیند که با آمریکا درگیر شود و از هر گونه تنشی در این روابط پرهیز می‌کند. صرف نظر از این که قسمی از سیاستمداران عراقی حضور آمریکا را در عراق برای ایجاد موازنه در مقابل نفوذ تهران ضروری می‌دانند، اما مهم‌ترین انگیزه دولت عراق از اجتناب ورود به تنش با آمریکا نگرانی از تبعات آن است.

بر خلاف برخی که نفوذ و تاثیرگذاری آمریکا در عراق را در حضور نظامی آن خلاصه می‌کنند، اما این نفوذ نه صرفا سخت افزاری به خاطر وجود حدود سه هزار نظامی آمریکایی، بلکه بیشتر معطوف به اهرم‌های نرمی، چون اقتصاد است. امروزه شریان اقتصادی عراق عملا در اختیار آمریکاست که از سال ۲۰۰۳ در نتیجه توافقاتی به بهانه محفوظ ماندن اموال عراق از شکایت کشور‌های متضرر از سیاست‌های صدام، درآمد‌های نفتی عراق به حسابی در فدرال رزرو آمریکا واریز می‌شود و با وجود منتفی شدن علت پیش گفته با پرداخت کل غرامت جنگی ۵۲ میلیارد دلاری به کویت و اعلام نبود شکایت از کشور دیگری برای دریافت غرامت، هنوز هم درآمد‌های نفتی عراق به همان حساب در بانک مرکزی آمریکا واریز می‌شود و با وجود انتقال مدیریت و نظارت بر این اموال به بانک مرکزی عراق در چارچوب توافق نامه سال ۲۰۰۸، ولی آمریکا همچنان بر این اموال که به حدود ۱۱۵ میلیارد دلار رسیده است، نظارت دارد و عراق نمی‌تواند حتی یک دلار از آن را بدون موافقت بانک مرکزی آمریکا برداشت کند.

برداشت از این حساب هم مکانیسم خاص خود را دارد که ابتدا بانک مرکزی عراق باید طی درخواستی دلیل و محل هزینه اموال را توضیح دهد و بررسی این درخواست نیز حدود ۲۰ روز طول می‌کشد و دلار از طریق هواپیما با محاسبه هزینه انتقال و بیمه به بغداد منتقل می‌شود. در کنار آن هم عراق در دو سال اخیر سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار آمریکا را دو برابر کرده و به ۴۰ میلیارد دلار رسانده است. در کنار آن هم عراق برای پیشبرد پروژه‌های کلانی، چون توسعه فاو هم به اموال خود در آمریکا نیاز دارد، هم به تنشی نشدن روابط خارجی‌اش. بنا به شرحی که رفت اساسا فرمان تجارت خارجی عراق دست آمریکاست و همین کفه تاثیرگذاری آمریکا بر سیاست‌های کلان بغداد در تقابل تهران و واشنگتن را بیشتر کرده است.