دانش ایرانی در ابر فناوری به نام گداخت هسته‌ای

به گزارش مجله خبری نگار/همشهری: طی چند سال گذشته، گداخت هسته‌ای به‌عنوان منبع جدید تامین انرژی در دنیا مطرح شده است. گداخت هسته‌ای به زبان ساده به معنی جوش دادن ۲ اتم سبک و تبدیل آن به یک اتم سنگین‌تر است تا بتواند انرژی بسیار زیادی تولید کند. گداخت هسته‌ای از آنجا که یک فناوری تحول‌ساز و تعیین‌کننده برتری بین‌المللی محسوب می‌شود، اکنون تنها در اختیار چند کشور ازجمله چین است. اما دانشمندان جوان ایرانی با ورود به این حوزه درحال تلاش برای دستیابی به این ابر فناوری هستند. گداخت هسته‌ای یا همجوشی هسته‌ای یا اصطلاحا Fusion که اکنون به‌عنوان «لبه تکنولوژی» از آن یاد می‌شود، همان فرایندی است که به خورشید و ستارگان دیگر نیرو می‌بخشد.

تلاش ایران

با سابقه‌ترین مرکز علمی کشور در زمینه همجوشی هسته‌ای، پژوهشکده‌ای با عنوان «پژوهشکده پلاسما و گداخت هسته‌ای» است. اگرچه از حدود ۵۰ سال پیش با شکل‌گیری سازمان انرژی اتمی ایران ورود به حوزه فناوری هسته‌ای کلید خورد، اما حوزه پژوهش از ملزومات آن بود؛ بنابراین «پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای» راه‌اندازی شد تا به‌عنوان بازوی تحقیقاتی این سازمان نقش‌آفرینی کند. در داخل این پژوهشگاه، پژوهشکده‌های مختلفی شکل گرفته‌است که «پژوهشکده پلاسما و گداخت هسته‌ای» یکی از آنهاست. همین پژوهشگاه اکنون در حال تلاش برای دستیابی به رآکتور‌های گداخت هسته‌ای است. به‌طور خاص، طرح ملی «طراحی و ساخت رآکتور آزمایشی گداخت هسته ای» در فاز امکان‌سنجی قرار دارد.

مأموریت پژوهشگران

برای «پژوهشکده پلاسما و گداخت هسته‌ای» که از ۴ گروه پژوهشی تشکیل شده، ماموریت‌هایی تعریف شده است. از ماموریت‌های این پژوهشکده، می‌توان به پژوهش در زمینه پلاسمای محصور شده در میدان‌های الکترومغناطیسی و مغناطیسی و فناوری‌های وابسته به‌منظور دستیابی به گداخت هسته‌ای کنترل شده اشاره کرد. همچنین دستیابی به دانش و فناوری ساخت رآکتور‌های گداخت‌هسته ای، ماموریت دیگر این پژوهشکده است.

همکاری مشترک

عموما پروژه‌های ابرفناور با مشارکت دانشمندان کشور‌های مختلف در قالب تیم‌های تحقیقاتی و عملیاتی، کلید می‌خورد کما اینکه یکی از محققان سازمان انرژی اتمی که به دلایل امنیتی نامش محفوظ مانده با اشاره به تلاش کشور‌های پیشرفته برای دستیابی به این فناوری، از نوعی رآکتور به نام توکامک سخن می‌گوید که حاصل همکاری چند کشور است. به‌گفته او، رآکتوری بین‌المللی در جنوب فرانسه به نام «توکامک‌ایتر» در حال ساخت است که یک پروژه مشترک با همکاری اتحادیه اروپا، آمریکا، روسیه، چین، کره، ژاپن و هند است.

به درد مردم می‌خورد؟

مهم‌ترین سؤالی که در ذهن عموم شکل می‌گیرد این است که این فناوری چه تأثیری در زندگی مردم می‌گذارد. آیا هزینه کردن و توسعه این فناوری در سفره مردم ملموس خواهد بود؟ تامین انرژی همیشه از دغدغه‌های بشر بوده است. منابع تامین انرژی را انسان به شکل تجربی شناخت و طی سال‌ها متوجه شد که از آب، باد، نور خورشید، آتش و عناصر دیگر می‌تواندآن را تامین کند. پس از آن سوخت‌های فسیلی مانند نفت و گاز و سپس مواد هسته‌ای به‌عنوان تامین‌کننده انرژی مورد توجه قرار گرفتند. با این حال، منابع فعلی به دلایل مختلف در حال از دست دادن جایگاه اصلی خود هستند. اکنون دانشمندان و حاکمان دریافته‌اند که بهترین گزینه برای تامین انرژی، فناوری همجوشی هسته‌ای است. این فناوری ارزان تمام می‌شود، آلایندگی آن تقریبا صفر است، کم خطر است و انرژی تامین شده از آن بسیار قابل توجه و زیاد است. بنابراین، اگر نفت و گاز به‌عنوان انرژی، ثروت‌آفرینی می‌کند، قطعا فناوری گداخت هسته‌ای هم ارزآور و ثروت‌آفرین است؛ با این تفاوت که کم خطرتر، پاک‌تر و باارزش‌تر است.