درمانگری با شعر سعدی شیرازی

به گزارش مجله خبری نگار/خراسان: ادبیات و موسیقی از روزگار دور تاکنون دو هنر جداناشدنی از یکدیگر به شمار می‌آیند. دو هنر مجزا و درعین‌حال درهم‌تنیده که به مخاطب خود کمک می‌کند تا با خوانش یا شنیدن این هنرها، علاوه بر لذت بردن به‌نوعی از تکامل روحی قدم بگذارد. به‌تازگی نمایش «دُردنوشان» به کارگردانی و بازیگری عمار تفتی از چهره‌های شناخته‌شده تئاتر، سینما و تلویزیون کشورمان در تهران روی صحنه رفته است. تفتی در این نمایش سعی دارد با بهره‌گیری از موسیقی و اجرای صحنه‌ای، شعر‌هایی از سعدی شیرازی را اجرا کند تا شاید برای لحظاتی ذهن مخاطبان دنیای پرهیاهوی امروز را به سمت درمانگری با شعر معطوف کند. برای آگاهی از محتوای این نمایش با او گفتگو کرده‌ایم.

ایده ساخت نمایش «دُردنوشان» از چه زمانی به ذهنتان رسید؟

دی‌ماه سال گذشته، دکتر محمد معیری، تهیه‌کننده این نمایش، ایده ساخت نمایش «دُردنوشان» را مطرح کرد. ایده اولیه این بود که هر آن چیزی که در جهان هستی وجود دارد، دارای ارتعاش و بسامدی است پس کلمه و شعر نیز از این موضوع مستثنا نیست. از سویی، ایران‌زمین به دلیل موقعیت جغرافیایی‌اش همواره نقطه وصل اندیشه‌های شرق و غرب بوده و همه این اندیشه‌ها در کلام و شعر پیاده‌سازی شده است. در حقیقت، ادبیات فارسی گنجینه فرهنگی به شمار می‌آید که علاوه بر بهره گرفتن از آن برای درمانگری روح آدمی، می‌توان آن را به‌عنوان کالایی فرهنگی به جهان ارائه داد و سود مالی فراوانی برای کشور جذب کرد. کالای گران‌بهایی که نزد مردم جهان کاملاً شناخته‌شده است.

درمانگری با شعر تا چه حد امکان‌پذیر است؟

ما می‌توانیم از ارتعاشات موجود در هر کلمه در ادبیات به نفع درمانگری روح انسان‌ها کمک بگیریم. کلمات به کار گرفته‌شده در شعر فردوسی، سعدی، حافظ، جامی، خیام، عراقی، عین القضات همدانی و هر شاعری در تاریخ ادبیات فارسی فرکانس مخصوص خودش را دارد؛ پس شعر هر شاعر می‌تواند درمانگری‌های مختلفی را به همراه داشته باشد. بر اساس این ایده، تصمیم گرفتیم به سراغ شعر سعدی برویم و از فرکانس نهفته در کلمات شعر این شاعر نامدار، تئاتر موسیقی محور تولید کنیم. در اصل با این کار، خواستیم این ایده را بیازماییم که شعر شاعران بزرگ کشورمان تا چه حد قابلیت تبدیل‌شدن به تئاتری با این دیدگاه را دارند.

به نظر شما آثار بزرگانی مانند سعدی و حافظ تا چه حد، قابلیت تبدیل‌شدن به نمایش‌هایی دیدنی را دارند؟

تجربه شخصی بنده در مواجهه با ادبیات فارسی این بوده که تمام آثار شاعران ما قابلیت دراماتیزه و تجسم و تصور شدن را دارند. در غزلیات سعدی و حافظ و ... می‌توانیم فضا‌های متفاوتی را روی صحنه طراحی کنیم. غزل‌های این شاعران به شکلی سروده شده که به‌راحتی می‌شود صحنه‌پردازی‌هایی را بر اساس آن‌ها انجام داد و آن را به شکل دراماتیک اجرا کرد. در ادبیات ما به‌وفور از این دست آثار وجود دارد. البته، چون هر شعر، از حکایت‌های کوتاهی تشکیل‌شده باید برای ایجاد خط سیر داستانی چند شعر را که در یک راستا هستند، کنار یکدیگر بگذاریم و محصولی مطلوب در قالب نمایش تولید کنیم. این کاری شدنی، ولی اندکی دشوار است؛ اما بی‌گمان هیچ کار ارزشمندی آسان به دست نمی‌آید.

ساخت نمایش‌های این‌چنینی تا چه حد می‌تواند در معرفی فرهنگ و ادبیات ما به دیگر کشور‌ها مؤثر باشد؟

ارتباط با کشور‌های دیگر نیاز به ملزوماتی دارد. ایران کشور صنعتی نیست و باید بپذیریم که از نظر رسیدن به فنّاوری‌های روز، هنوز دوره گذار را طی نکرده‌ایم، البته با ورود بسیاری از فنّاوری‌های وارداتی یک‌باره از دنیای ارباب‌رعیتی به زندگی پیچیده امروز پرتاب‌شده‌ایم. امروزه گسستگی‌های زیادی میان کشور ما و دیگر کشور‌ها وجود دارد، بی‌گمان اگر مسئولان با جدیت بیشتری به رونق فرهنگ و رونق اخلاقیات بیندیشد حتی می‌توان همین آثار تولیدشده بر مبنای ادبیات را در قالب کالایی فرهنگی به دیگر کشور‌ها ارائه کرد. برای انجام کاری مؤثر در زمینه فرهنگ و هنر و رونق آن باید همه ما فرض کنیم هیچ سرمایه‌ای مانند نفت، طلا و ... نداریم. به عبارتی باید فکر کنیم همه این‌ها تمام‌شده و برای درآمدزایی هیچ راهی به‌جز تولید آثار ادبی هنری فاخر نداریم. اگر با این دیدگاه پیش برویم اتفاقات خوشایندی خواهد افتاد هرچند متأسفانه ما از عظمت گنجینه‌های ادبی‌مان سال‌هاست غافل شده‌ایم.

وضعیت امروز نمایش‌های مبتنی بر شعر شاعران بزرگ فارسی‌زبان را چطور می‌بینید؟

کم‌وبیش، کار‌هایی انجام می‌شود، ولی به دلیل محدود بودن این نمایش‌ها، مخاطب حق انتخاب ندارد درصورتی‌که می‌توان به این فضا بیش‌ازپیش وسعت داد تا مخاطب، هر هفته قدرت انتخاب یک کنسرت نمایش محور را داشته باشد؛ و سخن پایانی‌تان با مسئولان فرهنگ و هنر کشور.

من نمی‌دانم وزیر فرهنگ و ارشاد یا معاونان‌شان این مصاحبه را می‌خوانند یا خیر؛ اما درخواست بنده از مسئولان این حوزه این است که فکر اورژانسی برای وضعیت مطالعه در ایران بکنند. امروز مطالعه آثار فاخر کشورمان به حداقل رسیده و فضا‌های مجازی هم به دلیل جذابیت بالا برای کاربران به بحران پایین آمدن درصد مطالعه آثار ادبی دامن زده است. ما حالا از دوره شبیخون فرهنگی گذر کرده‌ایم و وسط میدان جنگ و بمباران فرهنگی (چه داخل و چه از خارج کشور) قرار گرفته‌ایم که ریشه این جنگ نشئت گرفته از نادانی‌هاست. خلاصه این که وضعیت، بحرانی‌تر از چیزی است که فکر می‌کنیم و تا دیرتر نشده مسئولان این حوزه باید برنامه‌ای عملی را اجرا کنند؛ زیرا گنجینه‌های ادبی ما امروز در حال خاک خوردن هستند؛ گنجینه‌هایی که می‌تواند فرد را به معنای واقعی به مقام انسانیت برساند.