دام‌ها تالاب انزلی را می‌چرند؛ چالش‌های خشکی تالاب گاوخونی

به گزارش مجله خبری نگار/ایران: همزمان با پانزدهم خرداد، روز جهانی محیط زیست، کارشناسان اعلام کردند اوضاع برخی از تالاب‌های کشور وخیم است. به گفته کارشناسان، سهم تالاب گاوخونی از آورد رودخانه زاینده‌رود صفر است. تالاب انزلی نیز اوضاع نامناسبی دارد که به گفته مدیرعامل تعاونی قایق‌داران بندر انزلی، این تالاب، منبع درآمد حدود ۲۵۰۰ نفر از طریق قایقرانی و خدمات گردشگری در این زمینه است. حمیدرضا فتح شیرین به ایسنا گفته است: با رکود قایقرانی و ماهیگیری بسیاری از فعالان این مشاغل برای کسب درآمد از روی ناچاری به مشاغل واسطه‌گری روی آورده‌اند که این هم ممکن است آسیب‌های فردی و اجتماعی خاص خود را داشته باشد.

رئیس کمیته ماهیگیری ورزشی شهرستان بندرانزلی نیز گفته است: بخش‌هایی از تالاب به مرور زمان تبدیل به علفزار و چراگاه دام‌ها شده است. یکی از این مناطق چراغ پشتان است که حداقل تا یک دهه قبل آب داشت و بسیاری از ورزشکاران ماهیگیری، در آن منطقه ماهیگیری می‌کردند، ولی الان برای چرای دام مورد استفاده جوامع محلی قرار گرفته است. به گفته حمید هاشم‌زاده، کانال‌های فرعی نیز خشک شده و فقط بخش‌هایی از کانال‌های اصلی به‌دلیل تردد قایق‌ها هنوز باز است. در کنار همه این عوامل حجم زیاد آلودگی‌ها و فاضلاب‌هایی که مستقیماً وارد تالاب می‌شود موجب شده دیگر اکوسیستم این منطقه توان احیای چرخه حیات ماهی‌ها را نداشته باشد و بسیاری از گونه‌های آبزی که در گذشته به وفور وجود داشت، بسیار کمیاب شده است.

سهم صفر گاوخونی

آنگونه که از آمار سازمان هواشناسی برمی‌آید از ابتدای سال آبی (مهرماه ۱۴۰۱) تاکنون یکهزار و ۵۰۰ میلیمتر در کوهرنگ سرشاخه اصلی حوضه آبریز زاینده‌رود بارندگی ثبت شده و در سایر زیر حوضه‌ها و رودخانه‌هایی که به زاینده‌رود می‌ریزند بویژه در غرب و جنوب استان نیز بارش‌ها مطلوب و حتی بالاتر از میانگین دوره بلندمدت بوده است. با وجود این، وزارت نیرو جدول منابع و مصارف این سال پربارش آبی را پس از گذشت ۹ ماه در حالی تدوین و ابلاغ کرد که سهم تالاب بین‌المللی گاوخونی به‌عنوان حقابه‌دار اصلی حوضه زاینده‌رود از بیش از یک میلیارد و یکصد میلیون مترمکعب آورد پیش‌بینی شده در این سال، صفر است.

به گفته متخصص زیست‌بوم‌های تالابی کشور در سال آبی‌ای که یکهزار و ۵۰۰ میلیمتر بارش در سطح حوضه آبریز زاینده‌رود ثبت شده تنها ۶۳ میلیون مترمکعب به‌عنوان پایدارسازی جریان آب در رودخانه زاینده‌رود تعریف شده که بعید است این میزان آب در پایین دست به تالاب برسد. حقابه گاوخونی در شرایط خشکسالی ۱۷۶ میلیون مترمکعب در سال و در سال‌های نرمال بارشی، ۴۶۰ میلیون مترمکعب است. به گفته علی ارواحی، وسعت ۴۷ هزار هکتاری تالاب گاوخونی برای اینکه بتواند کارکرد‌های اکوسیستمی و زیست محیطی خود را داشته باشد، نیازمند دریافت چنین منابع آبی است، اما متأسفانه شاهد هستیم مقدار آبی که امسال به رودخانه زاینده‌رود تخصیص داده شده شاید چیزی نزدیک به یک دهم حقابه تالاب است که بی‌تردید به تالاب نمی‌رسد.

پیامد‌ها و چالش‌های خشکی تالاب گاوخونی نیز کم نیست. آنگونه که ارواحی می‌گوید: تشدید فرونشست در دشت‌های استان اصفهان و انتشار گرد وغبار و آلوده بودن به عناصری، چون کادمیوم، به‌دلیل انتقال پساب‌ها و زهاب‌های کشاورزی به تالاب به شدت سلامت جوامع انسانی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. علاوه بر این موارد، افزایش مهاجرت و حاشیه‌نشینی با تداوم خشکی گاوخونی در ادامه روند این خشکیدگی است که عملاً فرصت‌های شغلی که با گردشگری فراهم می‌شود به فرصت‌های مولد تبدیل نمی‌شود.