هنر مذاکراتی دیپلمات‌ها برای نقد کردن دستاورد‌های هسته‌ای

به گزارش مجله خبری نگار/خراسان-دکتر هادی محمدی: چند سال قبل که محوطه طرح ساخت نیروگاه اتمی دارخوین را دیدم زمینی بکر و بدون هرگونه عملیات ساخت و ساز بود که البته طرح‌ها و نقشه‌های خوبی برای آینده داشت، اما تقریبا رها شده بود. آن زمان قرار شد چینی‌ها برای سواحل جنوبی ایران به خصوص در سواحل دریای عمان یا همان مکران نیروگاه‌های کوچک ۱۰۰ مگاواتی همراه با توان آب شیرین سازی بسازند، قرارداد‌ها تقریبا نهایی شده بود که ترامپ از برجام خارج شد و تحریم‌ها به سرعت بازگشت و بعد از آن هم اجرای فنی برجام از سوی ایران متوقف شد.

همین‌ها باعث شد طرف چینی دیگر رغبتی برای ساخت نیروگاه‌های کوچک و متوسط در سواحل جنوبی ما نداشته باشد، اما هنوز یک طرح خام نیروگاه سازی وجود داشت به نام دارخوین؛ طرحی که فرانسوی‌ها از قبل از انقلاب در کنار رود کارون ارائه کرده بودند و می‌توانست در فاز اول با انرژی اتمی ۳۰۰ مگاوات برق برای خوزستان تولید کند و این یعنی میزان تولید برق آبی از یک سد متوسط، اما آن‌ها هم با پیروزی انقلاب و وقوع جنگ تحمیلی کنار کشیدند تا ایران بماند و طرح‌ها و نقشه‌های پیچیده‌ای که در آن زمان کسی فکرش را هم نمی‌کرد توان اجرایی شدن داشته باشد.

حالا پس از سال‌ها تلاش و تمرین برای مقابله با تحریم‌ها و عناد‌های خارجی و دستاورد‌هایی که البته در این راه به دست آمده، روز گذشته محمد اسلامی رئیس سازمان انرژی اتمی کشورمان در خوزستان و در کنار رود پرخاطره کارون اعلام کرد عملیات مقدماتی فاز اول نیروگاه اتمی دارخوین آغاز شده است و این نیروگاه ظرف ۸ سال و با سرمایه ۱.۵ تا ۲ میلیارد دلاری به بهره برداری خواهد رسید؛ آن هم با حداکثر استفاده از ظرفیت داخلی.

احداث نیروگاه «کارون» یا دارخوین و توسعه نیروگاه‌های اتمی یکی از اهداف سند جامع راهبردی سازمان انرژی اتمی تا افق ۱۴۲۰ است. ظرفیت بلندمدت پیش‌بینی شده برای این سایت نیز حدود ۲۰۰۰ مگاوات است که دو برابر نیروگاه اتمی فعلی بوشهر خواهد بود. نکته حائز اهمیت این است که ساخت این نیروگاه‌ها جدا از نشان دادن بلوغ علمی و فناوری متخصصان داخلی کشور، پرورش کادر و نیروی متخصص مربوط به خودش را نیز به همراه خواهد داشت. ساخت این دست نیروگاه ها، یک هموار کننده مسیر برای ساخت نیروگاه‌های مقیاس متوسط در نقاط مختلف کشور است که به نظر می‌رسد در برنامه راهبردی صنعت هسته‌ای دیده شده است.

نکته جالب‌تر این که این نیروگاه در کنار تولید برق ۳۰۰ مگاواتی خود می‌تواند با استفاده از آب شیرین کن‌های جانبی، آب شرب منطقه اطرافش را نیز تامین کند که در خوزستان این روز‌ها و برای آینده موضوع بسیار مهمی به شمار می‌رود.

موضوع مهم دیگر سوخت این نیروگاه است که بر اساس گفته‌های اسلامی از نوع دی اکسید اورانیوم غنی شده (UO۲) و با غنای حدود ۴ درصد است. ایران سال هاست که در مرکز هسته‌ای اصفهان توانسته است دی اکسید اورانیوم با غنای طبیعی با هدف تامین سوخت راکتور قدیمی آب سنگین اراک و دی اکسید اورانیوم با غنای ۳.۶۷ درصد را برای سوخت‌های دیگر تولید و برای نیروگاه جدید نیز می‌تواند از همین ظرفیت بهره برداری کند.

ایران روزگاری شاهد بود که روسیه نیروگاه اتمی بوشهر را به صورت صفر تا صد ساخت، اما سعی کرد تا با یادگیری از نحوه مدیریت و اداره نیروگاه اتمی و انجام برخی کار‌های فنی و استفاده از تجهیرات ایرانی، از این نیروگاه به عنوان یک کلاس آموزشی برای خود استفاده کند، در ساخت نیروگاه آب سنگین اراک اگرچه طرح‌های اولیه و ساخت راکتور قدیمی با همکاری چینی‌ها انجام شد، اما توانمندی ایران به حدی رسید که در بازطراحی و ساخت نیروگاه مدرن جدید کمترین نیاز را به طرف‌های خارجی داشته باشد و آن را تا تست سرد پیش ببرد.

امروز ایران در یک ماجراجویی جدید و بزرگ می‌خواهد یک نیروگاه برق قدرت آب سبک را بسازد که اگرچه در طبقه بندی جزو نیروگاه‌های متوسط یا کوچک محسوب می‌شود، اما می‌تواند دریچه‌ای جدید برای حضور و تثبیت ایران به عنوان تنها نیروگاه اتمی ساز غرب آسیا باشد. پروژه دارخوین این ظرفیت بزرگ را دارد که ایران را بعد از ورود به باشگاه غنی سازان اورانیوم جهان، به کلوپ نیروگاه سازان هم وارد کند و بتواند با استفاده از دانش هسته‌ای صلح آمیزی که تهران همواره منادی آن بوده، در عمل به جهان ثابت کند برنامه هسته‌ای اش صرفا با مقاصد صلح آمیز و بشردوستانه توسعه یافته و هدف از غنی سازی نیز تولید سوخت هسته‌ای نیروگاه‌های تحقیقاتی یا تولید برق است.

جمهوری اسلامی ایران امروز نه تنها در حوزه غنی سازی توانسته به پیشرفت‌های بزرگی برسد و ماشین‌های پیشرفته اش را یکی پس از دیگری در مدار قرار دهد بلکه توانسته است از سرریز دانش هسته‌ای در صنایع و علومی همچون رادیودارو‌ها، لیزر، نفت، علوم آزمایشگاهی، کشاورزی، صنایع مختلف و ... نیز بهره گیرد و برای کشور منبع بزرگی از منفعت به شمار رود؛ منبعی که البته در اوج فشار‌ها و تحریم‌های خارجی به این رشد رسیده و همین باعث شده است طرف‌های مقابل مذاکراتی ما همچنان نگران آینده باشند.

این جا دیگر به مذاکره کنندگان ایرانی احیای برجام ارتباط دارد که با هنر دیپلماسی خود بتوانند داشته‌های کشور در صنعت هسته‌ای را پای میز مذاکرات با امتیازاتی نقد کنند که ضمن حفظ بنیان‌های هسته‌ای کشور، زنجیر سخت تحریم‌های ظالمانه اقتصادی را نیز از کشور باز کنند تا کشور بتواند در فضای عادی و بدون فشار‌های امنیتی ساز موجود سرعت بیشتری به توسعه خود دهد.