تغییر زمین نبرد از اوکراین به بازار انرژی

به گزارش مجله خبری نگار/خراسان: معادلات جنگ ۶ ماهه اوکراین از آن چه در روی کاغذ پیش بینی می‌شد، پیچیده‌تر شده است. خرس سرکش روسی که با آغاز جنگ علیه اوکراین، تصور می‌شد با مجموعه تحریم‌های غرب مهار شود، حالا پیروزمندانه در حال خوردن عسل است. روسیه با بسته‌های تحریمی، سلاحی که قرار بود علیه مسکو استفاده شود، به جنگ اروپا رفته است.

آن چه در هفته‌های اخیر از تحولات جنگ به چشم می‌خورد، این است که میدان نبرد از اراضی اوکراین، به زمین بازی انرژی منتقل شده است. در روز‌ها و هفته‌های اخیر، تحولات میدانی اوکراین همزمان با مقاومت نظامیان این کشور و دریافت سلاح‌های پیشرفته‌تر، روند آرام‌تری را به لحاظ پیشروی‌ها و اشغال اراضی توسط روسیه تجربه کرده است. تمرکز درگیری‌ها بیشتر حول تبادل آتش حوالی نیروگاه هسته‌ای زاپوریژیا در جنوب اوکراین بوده است.

اما در زمین جنگ انرژی، روسیه دستاورد‌های بزرگی داشته است. ابتدای هفته جاری، پراگ، پایتخت جمهوری چک که از آخرین کشور‌های جدا شده از بلوک شرق است، شاهد حضور حدود ۷۰ هزار شهروند معترض در خیابان‌ها بود. معترضانی که علیه افزایش قیمت انرژی، با شعار خروج از اتحادیه‌اروپا، ناتو و لغو تحریم‌های وضع‌شده علیه روسیه به خیابان‌ها آمده بودند. هرچند دولت چک این تظاهرات را «پروپاگاندای» طرفداران روسیه می‌داند، اما نمی‌توان واقعیت بحران انرژی در قاره سبز را نادیده گرفت. اتحادیه اروپا تاکنون ۶ بسته تحریمی را علیه روسیه تصویب کرده است که بر مبنای آخرین مورد آن صادرات نفت مسکو به کشور‌های عضو تا پایان سال ۲۰۲۲ به‌طور کامل متوقف شده است.

همزمان، قیمت انرژی در سراسر اروپا به دنبال کاهش عرضه گاز روسیه به این کشور‌ها به شکل بی‌سابقه‌ای افزایش یافته است. افزایش قیمت گاز، به افسارگسیختگی قیمت برق در کشور‌های اروپایی که توسط نیروگاه‌های گازی تولید می‌شود، انجامیده است. در هفته گذشته، قیمت برق برای قرارداد سال ۲۰۲۳ در آلمان و فرانسه برای هر مگاوات در ساعت به ترتیب به ۸۵۰ یورو و بیش از هزار یورو رسید که این قیمت‌ها در هر دو کشور نسبت به سال گذشته میلادی بیش از ۱۰ برابر افزایش داشته است. بریتانیا نیز شرایط بی ثباتی را به دلیل افزایش قیمت حامل‌های انرژی تجربه می‌کند.

آن چه زنگ خطری برای اروپاست، آغاز موج تظاهرات در سایر کشور‌های اروپایی همزمان با رسیدن فصل سرما و افزایش قیمت انرژی است. روسیه اکنون از نفت و گاز به عنوان سلاح برای نبرد با کل اروپا استفاده می‌کند. مسکو چهارشنبه گذشته، از توقف ۷۲ ساعته انتقال گاز از طریق خط لوله «نورد استریم ۱» به دلیل (یا به بهانه) تعمیر و نگهداری توربین‌های آن خبر داد. حال آن که توقف انتقال گاز با گذشت ۵ روز همچنان ادامه دارد و روسیه زمان بندی دقیقی برای پایان این فرایند ارائه نکرده است.

خط لوله نورد استریم ۱ عمده‌ترین خط لوله انتقال گاز از روسیه به اروپاست که گاز را از میادین گازی سیبری به شمال آلمان منتقل می‌کند و سپس گاز به سایر کشور‌های اروپایی صادر می‌شود. آن چه درباره ناکارآمدی تحریم‌های اروپا و آمریکا حائز اهمیت است، جایگزینی مشتریان آسیایی با اروپایی است.

چین، هند و عربستان از جمله این مشتریان هستند. برای مثال، هند در سه‌ماه دوم سال جاری میلادی واردات نفت خام از آمریکا را یک میلیون تن پایین آورده و خرید نفت ارزان‌قیمت روسیه را افزایش داد. حتی خرید نفت روسیه آن قدر مقرون به صرفه بود که عربستان تصمیم گرفت سوختی را که برای نیروگاه‌های برقی خود نیاز داشت از روسیه با قیمت بسیار ارزان‌تر خریداری کند و در عوض نفت خود را با قیمت بازار جهانی به مشتریان غربی بفروشد.

در همین زمینه، عربستان واردات سوخت از روسیه برای مصرف در بخش نیروگاه برقی را طی سه ماه دوم سال جاری میلادی به ۶۴۷ هزار تن (معادل ۴۸ هزار بشکه در روز) رساند که دو برابر مدت مشابه پارسال است. بر اساس آمار منتشر شده از سوی (Bank of Russia,IIF) تراز تجاری از ماهانه ۵-۶ میلیارد دلار (پیش از آغاز جنگ) به متوسط ۲۰ میلیارد دلار رسیده است. همه شواهد نشان می‌دهد روسیه که نتوانسته در نبرد میدانی توفیق اولیه راداشته باشد و برخلاف انتظار‌ها با مقاومت جدی در اوکراین مواجه شده، اما به نظر می‌رسد در نبرد انرژی کارت‌های بازی بیشتری در اختیار دارد کارت‌های بازی که با رسیدن فصل سرما اهمیت بیشتری نیز پیدا خواهند کرد.

حال باید دید آیا اروپا و غرب می‌توانند راهی برای گریز از این بحران و خنثی کردن این اهرم فشار مهم مسکو پیدا کنند؟