اکر از دارایی های من میپرسید ؟ جواهرات من کتاب‌هایم هستند.

 

طلا و جواهرات ندارم. همیشه به همسرم می‌گویم این کتاب‌ها، طلا و جواهرات من هستند. این علاقه و احترام، تاثیرش را بر فرزندم هم گذاشته است. خیلی غصه می‌خورم بعضی از مردم کتاب نمی‌خوانند. زمانی اصلا در صفحه اینستاگرامم کتاب معرفی می‌کردم. کتاب‌های کلاسیک مثلا جنایت و مکافات. گاهی از مردم می‌خواستم اولین کتاب خشت و گلی دنیا که در بابل نگاشته شده به نام گیلگمش را حتما بخوانند. نسخه اصلی آن فکر می‌کنم در موزه لندن نگهداری می‌شود و قدیمی‌ترین نوشته ثبت شده است که داستان می‌گوید. گیلگمش شخصیت نیمه خدا - نیمه انسانی است که رقیب و دوستی به نام انکیدو دارد. گیلگمش برای دستیابی به آب حیات و در ادامه نجات انکیدو به سفر دور و درازی می‌رود. توصیه می‌کنم همه ایرانیان این کتاب را بخوانند. گیلگمش اصلا کتابی سینمایی است. در بخشی از کتاب، نویسنده می‌گوید او در تاریکی رفت و رفت و رفت و رفت و رفت. به قدری این را تکرار می‌کند تا شما گیلگمش را در تاریکی مطلق و راهی طولانی تصور کنید. در بخشی از این کتاب، یکی از شخصیت‌ها که سرزمینش را آب فرا گرفته است، دستور می‌دهد یک کشتی بسازند از همه حیوانات و آنچه پیرامونش هست در آن جای دهند. این داستان شباهت بسیاری با داستان حضرت نوح دارد. همچنین پیشنهاد می‌کنم که دوستان کتاب خاطرات آقای محلاتی را بخوانند. او تصویر دقیقی از دوره قاجار و قدرت روحانیون ارائه می‌دهد. او هر آنچه را که دیده به دقت نگاشته است. این کتاب نقش روحانیت را در سیستم قبل از پهلوی نشان می‌دهد، که اغلب مردم از آن بی‌خبرند. روابط و قدرت در دوره قاجار را به زیبایی ترسیم می‌کند. این کتاب‌ها تصویر دقیقی از گذشته به ما ارائه می‌دهد

کتاب و فیلم باعث شد من دنیای دیگری برای خودم بسازم. هنوز هم بعد از این همه سال، دوستان صمیمی من شکسپیر، داستایوفسکی، اگزوپری، مولانا و... هستند. آدم با این کتاب‌ها دنیایی برای خود می‌سازد که معمولا با دنیای دیگران متفاوت است. به همین دلیل خیلی کتاب هدیه می‌دهم و آدم‌های پیرامونم را به کتابخوانی تشویق می‌کنم تا آن‌ها هم با این دنیا آشنا و از لذت آن آگاه شوند.

بعضی کتاب‌ها، به کتاب‌های زیرسری یا بالینی معروف هستند، چه کتاب‌هایی این ویژگی را برای شما دارند؟
در خانواده ما به هر حال حافظ همیشگی است؛ اما برای خودم غیر از شاهنامه و حافظ و مولانا که همیشگی هستند؛ «هاملت» ویلیام شکسپیر و «شازده کوچولو» آنتوان دو سنت اگزوپری بالینی هستند. در این مورد خاطره‌ای به ذهنم رسید. یادم هست خیلی سال پیش در منزل پدری، یک وقت بی‌خوابی به سرم زد و اینجور مواقع آدم به سراغ کتاب‌های بالینی خود می‌رود. هر چه گشتم کتاب شازده کوچولو سر جایش نبود. خیلی ناراحت شدم. فکر کردم که خواهرکوچکترم مریم، کتاب را برداشته است. گاهی اوقات کتاب به دیگران قرض می‌داد. خیلی ناراحت شدم و یکی از جلد‌های جنگ کتاب جمعه را برداشتم تا مطلبی بخوانم. خیلی اتفاقی وقتی کتاب را باز کردم، داستان شازده کوچولو آمد. حیرت‌انگیز بود. گویی شخصیت‌های این کتاب‌ها هم به دنبال من می‌آمدند و مرا به خود می‌خواندند. شاید کمی خرافاتی به نظر برسد، اما این اتفاق خیلی برای من عجیب و تاثیرگذار بود. بعضی کتاب‌ها ممکن است ویژگی بالینی نداشته باشند، ولی بسیار برایم مهم هستند. از جمله مجموعه داستان‌های داستایوفسکی و تولستوی که در دوره‌های مختلف سنی آن‌ها را بار‌ها خوانده‌ام و عجیب اینکه از این کتاب‌ها در برهه‌های مختلف سنی، معانی و دریافت‌های متفاوتی داشته‌ام حتی شازده کوچولو و هاملت. این کتاب‌ها در نوجوانی، بیست سالگی، پنجاه سالگی یا شصت و یک سالگی، معانی مختلفی برای من داشته‌اند.
به نظر من، بسیاری از بزرگان ادبیات به نوعی وامدار داستایوفسکی هستند. برادران کارامازوف را می‌توانید بار‌ها بخوانید و از سطح بالای درک و دریافت بشر و شناخت انسان حیرت‌زده شوید. در آن دوران روان‌شناسی به شکل فعلی نبود؛ اما داستایوفسکی نابغه، شرح دقیقی از حالات روانی بسیاری از شخصیت‌های خود داده، که شگفت‌انگیز است. مگر می‌شود یک انسان به این حد از توانمندی رسیده باشد

به یاد دارید در میان دوستان و همکلاسی‌ها، در مقاطعی به دلیل تنگنا‌های مالی مجبور به فروش کتاب شده باشند؟
من متعلق به خانواده متوسط مرفه هستم. هرگز فشار مالی به شکلی که می‌فرمایید را تجربه نکرده‌ام؛ بنابراین هیچ‌وقت کتاب‌هایم را نفروختم و کسی را هم ندیدم که چنین کاری انجام دهد؛ اما زمانی که دانشجو بودم اتفاقی روح مرا بسیار آزرد. در دوران دانشجویی که سال اول آن هم‌زمان با انقلاب بود، خیلی کتاب می‌خریدم. در آن دوران کتاب‌های معروف به جلد سفید خیلی باب شده بود. همه کتاب می‌خواندند و جلد سفیدها، کتاب‌هایی بودند که در رژیم سابق مجوز چاپ پیدا نکرده و حالا به شکل غیررسمی منتشر شده بودند. یادم هست در آن دوره دو کتاب خیلی روی من اثر گذاشت و عجیب اینکه اتفاقات این روز‌ها مرا یاد آن کتاب‌ها می‌اندازد. کتاب «در دادگاه تاریخ» نوشته روی مدودف که ماجرای برخورد با مخالفین استالین است. این کتاب نشان می‌دهد که به چه روش‌هایی این مخالفین را از بین می‌بردند. کتاب بعدی به نام «دیوانه کیست» نوشته ژوزف مدودف که در این کتاب مخالفین سیاسی به اسم دیوانه به دیوانه خانه فرستاده می‌شدند. این دو کتاب در اوایل دوره دانشجویی تاثیر بسیاری بر من گذاشت. البته کتاب «در دادگاه تاریخ» جلدسفید نبود و رسما چاپ شده بود. در دوره انقلاب فرهنگی، مادرم فکر کرده بود ممکن است کتابخانه بسیار بزرگ من دردسرساز شود، یک روز در نبود من، تمام کتاب‌های مرا آتش زد. خیلی دلم شکست و هیچ‌وقت آن اتفاق را فراموش نکردم. کتاب‌ها را وسط حیاط ریخته بود و سوزانده بود. این اتفاق صدمه روانی جدی به من زد.
یک خاطره دیگری که شاید جالب باشد، مادرم می‌ترسید به دلیل کتاب خواندن‌های زیاد، از تحصیل باز بمانم. می‌ترسید درس نخوانم؛ که البته ترسش بی مورد بود. به همین دلیل مرا کنترل می‌کرد، اما من شب‌ها زیر پتو چمباتمه می‌زدم و با نور چراغ قوه کتاب می‌خواندم و او مرتب مچ مرا می‌گرفت.
 
به عنوان سوال پایانی، چه حسی نسبت به کتاب‌هایی که مدت‌هاست تهیه کرده‌اید، اما فرصت خواندنش پیش نیامده دارید؟
در ورودی اتاق اصلی‌ام قفسه‌ای دارم که این کتاب‌های جدید آنجا نشسته‌اند و منتظر خوانده شدن. آن‌ها به مرور خوانده می‌شوند و سپس به قفسه‌های مربوطه منتقل می‌شوند. از اینکه کتاب‌ها را نخوانده‌ام حس بدی ندارم. چون امیدوارم به زودی آن‌ها را بخوانم. معتقدم مطالعه کتاب کاری خلاقانه است. اینکه ما اثر یک نویسنده را که سال‌های بسیاری از عمرش را صرف نوشتن کتابی کرده، در چند ساعت می‌خوانیم؛ به نظرم عالی است. او حاصل عمر، انرژی و تخیل خود را به راحتی در طبق اخلاص گذاشته شده و در قالب کتاب به راحتی در اختیار ما قرار داده است؛ بنابراین این اثر او یک کالای فرهنگی است. در مجموع با کتاب‌ها دنیای قشنگی دارم که در عین متفاوت بودن با دنیای دیگران، دور از واقعیت نیست.

وقتی قرار شد به گفتگو با هنرمندان در مورد رفتار‌های مطالعاتی‌شان بنشینم، یکی از اولین گزینه‌ها قطعا تهمینه میلانی بود. او را از نزدیک نمی‌شناسم؛ اما آثارش گواه خوبی برای اثبات علاقه او به کتاب است. وقتی فیلم «دو زن» اکران شد، دختری دبیرستانی بودم و به یاد دارم سکانس بیرون کشیدن گونی کتاب از انباری گوشه حیاط توسط فرشته با بازی نیکی کریمی، چقدر در میان من و همکلاسی‌هایم موثر افتاد. با خود می‌گفتیم چقدر کتاب و کتابخوانی مهم بوده و ما نمی‌دانستیم. در چشم یک نوجوان دبیرستانی، کتابخوانی ارزش و جایگاهی دیگری پیدا کرد. سال‌ها بعد وقتی یادداشتی در مورد عناصر کتاب و مطالعه در سینما می‌نوشتم، این بار هم یکی از اولین گزینه‌های قابل مراجعه، فیلم‌های تهمینه میلانی بود. در طراحی صحنه، در مواجهه شخصیت‌ها با مشکلات، در شناخت ویژگی‌های فردی و اجتماعی‌شان، کتاب حضور موثر و پر رنگی داشت. در همین گفتگو نیز میلانی تاکید کرد برای شخصیت‌پردازی کاراکتر‌های آثارش، کتابخانه او می‌تواند گویای بسیاری از مسائل باشد. سوپراستار سینمایی که فرد موجهی نیست، کتابخانه‌ای خالی از کتاب دارد و این تاثیر و تاثرها، گواه نقش و جایگاه کتاب در زندگی فردی اوست. نمی‌دانستم چطور با او ارتباط بگیرم. از میان چندین دفتر تلفنی که میان اهالی خبرنگار وجود داشت، به سختی شماره اش را پیدا کردم. می‌خواستم بی‌مهابا دل به دریا بزنم و شانسم را امتحان کنم، اما فکر کردم شاید شماره‌اش عوض شده باشد یا موقع مناسبی تماس نگرفته باشم و او با جوابی سر بالا ناامیدم کند؛ بنابراین اول شماره‌اش را در تلفنم ذخیره کردم و با دیدن عکس پروفایلش مطمئن شدم که خودش است. از رانت مطلب سال گذشته‌ام استفاده کردم. بدون معطلی لینک آن را برایش فرستادم و سپس درخواست مصاحبه را مطرح کردم. فردا صبح قبل از رفتن به خبرگزاری پیامش را دیدم. برای بعدازظهر همان روز دعوت مصاحبه‌ام را پذیرفته بود. با انرژی بیشتری به تحریریه رفتم و راس ساعت تماس گرفتم. با روی باز و با اشتیاقی که از کتاب ناشی می‌شد، جواب سوالاتم را داد.
 

 

 

تهمینه میلانی در سال ۱۳۳۹ در تبریز به دنیا آمد و در دوران دبیرستان به تهران آمد و به ادامه تحصیل پرداخت. در سال ۱۳۵۷ در رشته برق دانشگاه تبریز به تحصیل پرداخت و با پیروزی انقلاب و بسته شدن دانشگاه‌ها به تهران بازگشت و در رشته معماری دانشگاه علم و صنعت مشغول به تحصیل شد. با بسته شدن دانشگاه‌ها حضور در جلسات شعرخوانی، نمایش فیلم و از فعالیت‌هایی این قبیل را برگزید. در یکی از این جلسات بود که با مسعود کیمیایی آشنا شد و توانست نظر موافق او را در دستیاری وی در کارگاه آزاد فیلم جلب کند.

میلانی بسیار جوان بود که به عنوان اولین تجربه سینمائی به عنوان منشی صحنه فیلم خط قرمز برگزیده شد. با باز شدن دانشگاه‌ها در کنار کار در کارگاه آزاد فیلم به ادامه تحصیل پرداخت. او که به آرامی به کار در سینما آشنا می‌شد شروع به نوشتن فیلمنامه و کار کرد.
میلانی فعالیت سینمایی را در سال ۱۳۵۸ در کارگاه آزاد فیلم در زمینه تحقیق برای فیلمنامه شروع کرد و در آنجا درباره چند فیلمنامه مانند زیر سایه تفنگ شهید اندرزگو و سرب کار‌های تحقیقاتی انجام داد.