مجله خبری-سبک زندگی نگار: امام جعفر صادق ششمین امام ما شیعیان است که بعد از پدرش امام باقر (ع) به امامت رسید. این امام بزرگوار احیاگر آیین رسول گرامی اسلام و مذهب شیعه است البته امام صادق (ع) در میان پیشوایان فقهی اهل سنت نیز جایگاه بالایی دارد. در این بخش شما را با زندگانی امام جعفر صادق ششمین اختر تابناک امامت آشنا میکنیم.
جعفر بن محمد بن علی بن حسین بن علی بن ابی طالب، ششمین امام مذهب شیعه امامی و پنجمین امام مذهب اسماعیلیه است که در ۱۷ ربیع الاول سال ۸۳ ق در مدینه به دنیا آمد. (مفید، الارشاد، ۱۳۷۲ ش، ج ۲، ص ۱۸۰)، اما برخی ولادتش را در سال ۸۰ ق نوشته اند. (اربلی، کشف الغمة، ج ۲، ص ۶۹۱.)
پدر او امام محمد باقر (ع) و مادرش ام فروه دختر قاسم پسر محمد بن ابوبکربود. (مفید، الارشاد، ۱۳۷۲ ش، ج ۲، ص ۱۸۰) بر اساس نقل کشف الغمه، از آنجا که نسب مادر امام صادق (ع) هم از پدر و هم از مادر به ابوبکر میرسید، امام صادق گفته است: «لَقَدْ وَلَدَنِی أَبُو بَکْرٍ مَرَّتَیْن» (من دو بار از ابوبکر متولد شده ام)؛ اما برخی از جمله علامه شوشتری و محمدباقر مجلسی، این روایت را جعلی میدانند. (مجلسی، بحار الانوار، ج ۲۹، ص ۶۵۱)
کنیه مشهور امام صادق (ع)، ابوعبدالله (ناظر به دومین فرزندش عبدالله افطح) است. با کنیههای ابواسماعیل (ناظر به فرزند ارشدش، اسماعیل) و ابوموسی (ناظر به دیگر فرزندش امام موسی کاظم (ع)) نیز از او نام برده اند. اما مشهورترین لقب او «صادق» است. (پاکتچی، «جعفر صادق (ع)، امام»، ص ۱۸۱)
برطبق روایتی، پیامبر اسلام (ص) لقب صادق را به او داده است تا از جعفر کذاب تمایز یابد؛ اما برخی گفته اند امام صادق (ع) به جهت پرهیز از شرکت در قیامهای عصر خود، صادق لقب گرفته است؛ چراکه در آن زمان به کسی که مردم را گرد خود جمع و به قیام برضد حکومت تحریک میکرد، کذّاب (دروغگو) میگفتند. در همان دوران ائمه این لقب برای امام صادق (ع) به کار میرفته است. (پاکتچی، «جعفر صادق (ع)، امام»، ص ۱۸۱)
دوران امام صادق (ع)، با خلافت ده خلیفه آخر بنی امیه:عمر بن عبدالعزیز و هشام بن عبدالملک و دو خلیفه نخست عباسی، سَفّاح و منصور دوانیقی هم زمان بود. (شهیدی، زندگانی امام صادق، ص ۴.)
امام صادق در سفر امام باقر به شام که به درخواست هشام بن عبد الملک صورت گرفت، همراه پدر بو د. (شهیدی، زندگانی امام صادق، ص ۶.) در امامت امام صادق (ع)، پنج خلیفه آخر اموی یعنی از هشام بن عبدالملک به بعد و سفاح و منصور خلفاء عباسی حکومت کردند. (شهیدی، زندگانی امام صادق، ص ۴.)
در این دوران حکومت بنی امیه ضعیف و سرانجام سرنگون و سپس بنی عباس روی کار آمدند. در این دوره فرصت مناسبی برای امام صادق (ع) برای انجام فعالیتهای علمی فراهم شد. (شهیدی، زندگانی امام صادق، ص ۴۷)
امام جعفر صادق از لحاظ ظاهری شبیه پدرش امام باقر (ع) بودند، اما کمی باریکتر و بلندتر بود. ایشان موهای مشکی و پیچیده، بینی کشیده، محاسن نه زیاد پرپشت و نه زیاد تنک، دندانهای درشت و سفید داشتند و، اما خصوصیات اخلاقی امام جعفر صادق (ع):
شیخ مفید برای امام صادق (ع) ده فرزند و چند همسر برشمرده است. (الارشاد، ج ۲، ص ۲۰۹.)
از امام جعفر صادق (ع) هفت پسر و سه دختر بر جای ماند که عبارتند از:
عباس، علی، اسماء و فاطمه به گفته شیخ مفید فرزندان یک کنیز (ام ولد) بوده اند. (مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ ق، ج ۲، ص ۲۰۹)
امام صادق (ع) نزد بزرگان اهل سنت جایگاه بالایی داشته است. ابن حجر هیتمی نوشته است عالمان بزرگ اهل سنت، چون ابوحنیفه، یحیی بن سعید، ابن جریح، مالک بن انس، سفیان بن عیینه، سفیان ثوری، شعبة بن الحجاج و ایوب سختیانی از امام صادق (ع) روایت کرده اند. (ابن حجر الهیتمی، الصواعق المحرقة، ۱۴۱۷ ق، ج ۲، ص ۵۸۶.)
ابوحنیفه از پیشوایان اهل سنت، امام صادق (ع) را فقیهترین و داناترین فرد در میان مسلمانان دانسته است. (ذهبی، تذکرة الحفاظ، ج ۱، ص ۱۲۶.)
به نقل ابن شهر آشوب، مالک بن انس گفته است:از جهت فضل، علم و عبادت و ورع، هیچ چشم و گوشی برتر از جعفر بن محمد ندیده و نشنیده است. (ابن شهر آشوب، ج ۴، ص ۲۴۸.)
امام صادق (ع) به دستور منصور دوانیقی و بر اثر مسمومیت به شهادت رسیده است. (صدوق، الاعتقادات، ۱۴۱۳ ق، ص ۹۸.) ابن شهر آشوب نیز در مناقب و محمد بن جریر طبری سوم در دلائل الامامه نیز همین نظر را مطرح کرده اند، اما شیخ مفید معتقد است که دلیل قاطعی بر چگونگی شهادت آن حضرت وجود ندارد. (مفید، ص ۱۳۱ و ۱۳۲.)
درخصوص روز و ماه شهادت امام صادق (ع) اختلاف نظر وجود دارد. منابع متأخر ۲۵ شوال را روز شهادت دانسته اند. امام صادق (ع) در سال ۱۴۸ ق در ۶۵ سالگی به شهادت رسید. (کفعمی، المصباح، ص:۵۹۷)
قـبـر شریف آن حضرت در قبرستان بقیع (واقع در مدینه منوره) در کنار قبر پدر و جدّ و عمویش امام حسن مجتبی (علیه السلام) میباشد. در ایران سالروز شهادت امام صادق (ع) تعطیل رسمی است.
احمد بن علی طبرسی در کتاب الاحتجاج مجموعهای از مناظرات امام صادق (ع) را گرد آورده است که برخی از آنها عبارت است از: