با مغزت تایپ کن!

به گزارش مجله خبری نگار، سال۲۰۱۷، فیسبوک برنامه‌هایی را برای ساخت کلاهی که باپوشیدن آن می‌توانستید با فکر کردن پیامک بزنید، معرفی کرد. مارک زاکربرگ، مدیرعامل این شرکت، درآن سال گفت: «ما در حال کار روی سیستمی هستیم که به شما اجازه می‌دهد مستقیما از مغزتان تایپ کنید.»

حالا این شرکت که به متا تغییر نام داده، واقعا این کار را کرده است. البته این دستگاه نیم تن وزن دارد، هزینه‌اش دومیلیون دلار است و هرگز از آزمایشگاه خارج نخواهد شد. بااین‌حال، این واقعا جالب است که محققان علوم عصبی و هوش مصنوعی که برای متا کار می‌کنند، توانسته‌اند مغز افراد را هنگام تایپ تجزیه‌وتحلیل و فقط از طریق افکارشان مشخص کنند که کدام کلید‌ها را فشار می‌دهند. نتایج تحقیقات چشمگیر است، زیرا افکار خارج از جمجمه آنها با استفاده از یک اسکنر مغناطیسی اندازه‌گیری و سپس با استفاده از یک شبکه عصبی عمیق پردازش شده است.

سامر نورمن، بنیان‌گذار فورست نوروتک در این تحقیق دخالتی نداشته، اما برای جمع‌آوری داده‌های با کیفیت بالا به‌شدت تلاش کرده، می‌گوید: همان‌طور که بار‌ها دیده‌ایم، شبکه‌های عصبی عمیق می‌توانند بینش‌های شگرفی را زمانی که با داده‌های قوی ترکیب می‌شوند، کشف کنند.

به گفته ژان رمی کینگ، رهبر تیم تحقیقاتی «مغز و هوش مصنوعی» متا، این سیستم قادر است به‌طور متوسط تا ۸۰درصد درست تشخیص دهد که یک تایپیست ما کدام حرف را فشار داده است؛ دقتی که به اندازه کافی بالاست تا جملات کامل را از سیگنال‌های مغزی بازسازی کند.

جست‌وجوی اولیه فیس‌بوک برای ساخت کلاه یا هدبند مغزی مصرف‌کننده با مشکلات فنی مواجه شد و پس از چهار سال، این ایده کنار گذاشته شد، اما متا هرگز از حمایت از تحقیق‌های پایه‌ای در زمینه علوم عصبی دست نکشیده است. چیزی که حالا آن را به‌عنوان یک مسیر مهم به سمت هوش مصنوعی قدرتمندتر که مانند انسان‌ها یاد می‌گیرد و استدلال می‌کند می‌بیند. کینگ می‌گوید گروه او، که در پاریس مستقر است، به طور خاص وظیفه دارد «اصول هوش» را از مغز انسان کشف کند.

سیستم تایپ قطعا یک محصول تجاری نیست و هیچ‌گاه هم در مسیر تبدیل به آن قرار نگرفته است. اسکنر مغناطیسی که در تحقیق جدید استفاده شده، سیگنال‌های مغناطیسی تولیدشده در قشر مغز را هنگام فعال‌شدن نورون‌های مغزی جمع‌آوری می‌کند. اما این دستگاه بزرگ و گران است و باید در اتاقی محافظت‌شده کار کند، زیرا میدان مغناطیسی زمین یک‌تریلیون‌برابر قوی‌تر از آن چیزی است که در مغز شما وجود دارد. نورمن دستگاه را به «یک دستگاه‌ام‌آر‌آی که به پهلو قرار گرفته و بالای سر کاربر معلق است» تشبیه می‌کند.

پروژه تایپ با ۳۵ داوطلب در یک سایت تحقیقاتی در اسپانیا، مرکز باسک برای شناخت مغز و زبان انجام شد. هرکدام حدود ۲۰ ساعت در داخل اسکنر عباراتی مانند el procesador ejecuta la instrucción (پردازنده دستور را اجرا می‌کند) را تایپ کردند درحالی‌که سیگنال‌های مغزی آنها به یک سیستم یادگیری عمیق که متا آن را Brain ۲ Qwerty نامیده است، وارد می‌شد. این نام به چیدمان حروف روی صفحه‌کلید اشاره دارد. وظیفه این سیستم یادگیری عمیق این است که تشخیص دهد کدام سیگنال‌های مغزی نشان‌دهنده تایپ‌کردن A است و کدام نشان‌دهنده Z و .... درنهایت، پس از این‌که مدل تایپ‌کردن چندهزار کاراکتر داوطلب را مشاهده کند، می‌تواند حدس بزند که افراد کدام کلید را فشار داده‌اند. در اولین پیش‌نویس، محققان متا گزارش دادند که احتمال خطا حدود ۳۲درصد ــ یعنی تقریبا یک‌سوم حروف ــ بود. بااین‌حال، به گفته متا، نتایج آنها دقیق‌ترین نتایجی است که تاکنون برای تایپ از روی مغز با استفاده از صفحه‌کلید و سیگنال‌های جمع‌آوری‌شده ازبیرون جمجمه به دست آمده است. تحقیقات در زمینه خواندن مغز به‌سرعت در حال پیشرفت است، اگرچه موثرترین روش‌ها از الکترود‌هایی استفاده می‌کنند که در مغز کاشته شده یا مستقیما بر روی سطح آن قرار دارد. اینها به عنوان «رابط‌های کامپیوتر ــ مغز تهاجمی» شناخته می‌شود. اگرچه این روش‌ها نیاز به جراحی مغز دارد، اما می‌تواند اطلاعات الکتریکی را از گروه‌های کوچک نورون‌ها به‌دقت جمع‌آوری کند.

برای مثال، در سال ۲۰۲۳، فردی که صدای خود را از دست داده بود به دلیل ALS توانست از طریق نرم‌افزار خواندن مغز متصل به یک سینتی‌سایزر صدا صحبت کند. Neuralink که توسط ایلان ماسک تأسیس شده، درحال آزمایش تراشه مغزی خود است که به افراد فلج امکان کنترل نشانگر را می‌دهد.

متا می‌گوید تلاش‌های خود را همچنان به تحقیقات پایه‌ای در زمینه ماهیت هوش متمرکز کرده و اینجاست که اسکنر مغناطیسی بزرگ می‌تواند کمک کند. اگرچه این دستگاه برای بیماران عملی نیست و نورون‌های فردی را اندازه‌گیری نمی‌کند، اما قادر است به‌طور گسترده به مغز نگاه کرده و همه آن را یکجا بررسی کند.

محققان متا می‌گویند که در یک تلاش تحقیقاتی دیگر، با استفاده ازهمان داده‌های تایپ، از این دیدگاه گسترده برای جمع‌آوری شواهدی استفاده کردند که مغز اطلاعات زبان را به‌صورت بالا به پایین تولید می‌کند؛ یعنی یک سیگنال اولیه برای جمله، سیگنال‌های جداگانه‌ای برای کلمات، هجا‌ها و درنهایت حروف تایپ‌شده را راه‌اندازی می‌کند.

نورمن می‌گوید: ادعای اصلی این است که مغز تولید زبان را به‌صورت سلسله‌مراتبی انجام می‌دهد. این یک ایده جدید نیست، اما گزارش متا نشان می‌دهد که این سطوح مختلف چگونه به‌عنوان یک سیستم با هم تعامل دارند. این نوع بینش‌ها می‌توانند درنهایت طراحی سیستم‌های هوش‌مصنوعی را شکل دهند. برخی از این سیستم‌ها، مانند چت‌بات‌ها به‌طور گسترده‌ای از زبان برای پردازش اطلاعات و استدلال استفاده می‌کنند؛ دقیقا مانندانسان‌ها. زبان به یک اساس برای هوش‌مصنوعی تبدیل‌شده است. پس اصول محاسباتی‌ای که به مغز یا هر سیستم دیگری اجازه می‌دهد چنین توانایی‌هایی را کسب کند، انگیزه اصلی این کار است.

منبع: جام‌جم