روند کنترل درد در مغز چگونه اتفاق می‌افتد؟

به گزارش مجله خبری نگار،در طول جنگ جهانی دوم، پزشک ارتش آمریکا، هنری بیچر، متوجه پدیده‌ای عجیب شد: برخی از سربازان مجروح، حتی با وجود جراحات شدید مانند از دست دادن اندام، درد کمی احساس می‌کردند و نیازی به مسکن‌های قوی نداشتند.

این مشاهدات نشان داد که ترس، استرس و احساسات می‌توانند به طور موقت درد را خاموش کنند. اما این پدیده چگونه کار می‌کند و آیا می‌توانیم از آن برای مدیریت درد در زندگی روزمره استفاده کنیم؟

درد؛ یک حس حیاتی، اما پیچیده

درد، هرچند ناخوشایند، یک مکانیسم محافظتی ضروری برای بدن است. این حس به ما هشدار می‌دهد که چیزی در بدن در حال آسیب دیدن است. اما نکته جالب این است که درد یک حس فیزیکی مستقیم نیست، بلکه یک تجربه است که توسط مغز ایجاد می‌شود. مغز از طریق اطلاعات دریافتی از میلیون‌ها نورون در پوست، درد را تفسیر می‌کند. این نورون‌های ویژه، معروف به گیرنده‌های درد یا نوسی‌سپتورها، محرک‌های مضر مانند بریدگی، سوختگی یا فشار شدید را تشخیص می‌دهند و سیگنال‌های درد را به مغز ارسال می‌کنند.

مسیر درد، از پوست تا مغز

وقتی دست خود را به یک شیء داغ می‌زنید یا روی یک میخ تیز قدم می‌گذارید، گیرنده‌های درد فعال می‌شوند و سیگنال‌های الکتریکی به نام پتانسیل‌های عمل را از طریق نخاع به قشر مغز ارسال می‌کنند. اینجاست که مغز درد را احساس می‌کند و واکنش نشان می‌دهد، مثلاً با دور کردن دست از منبع خطر. این فرآیند به عنوان “بازتاب انصراف” شناخته می‌شود و از آسیب بیشتر جلوگیری می‌کند.

از بی‌حسی تا سیستم مسکن طبیعی بدن

گاهی اوقات، مسیر انتقال درد به مغز مسدود می‌شود. برای مثال، بی‌حسی‌های موضعی مانند لیدوکائین، گیرنده‌های درد را غیرفعال می‌کنند و از رسیدن سیگنال‌های درد به مغز جلوگیری می‌کنند. اما جالب‌تر این است که بدن ما یک سیستم مسکن طبیعی دارد که می‌تواند درد را کاهش دهد. این سیستم در ناحیه‌ای از مغز به نام ماده خاکستری اطراف (PAG) قرار دارد. PAG حاوی نورون‌هایی است که می‌توانند سیگنال‌های درد را قبل از رسیدن به قشر مغز کاهش دهند.

وقتی درد مانع بقا می‌شود

در شرایط بحرانی مانند میدان جنگ، احساس درد ممکن است مانع بقا یا پیروزی باشد. برای مثال، یک سرباز مجروح ممکن است برای فرار از خطر یا کمک به هم‌رزمانش نیاز داشته باشد درد را نادیده بگیرد. در چنین شرایطی، سیستم مسکن طبیعی بدن فعال می‌شود و درد را به طور موقت خاموش می‌کند. این پدیده در زندگی روزمره نیز دیده می‌شود. مثلاً وقتی چیزی داغ را برمی‌دارید، ممکن است بتوانید آن را بدون این که درد شدیدی احساس کنید، به سرعت روی میز بگذارید. این اتفاق به لطف فعال شدن PAG و ترشح مواد مسکن طبیعی مانند انکفالین‌ها رخ می‌دهد.

انکفالین‌ها، مسکن‌های طبیعی بدن

انکفالین‌ها موادی شیمیایی هستند که در مغز و نخاع تولید می‌شوند و عملکردی مشابه مورفین دارند. این مواد می‌توانند درد را کاهش دهند و احساس آرامش ایجاد کنند. تحقیقات نشان می‌دهند که فعالیت این سیستم مسکن طبیعی می‌تواند از طریق روش‌هایی مانند ورزش، کاهش استرس، تغذیه سالم و حتی رابطه جنسی تقویت شود. برای مثال، ورزش منظم بدون نیاز به مصرف مسکن‌های شیمیایی، می‌تواند به کاهش درد‌های مزمن مانند کمردرد کمک کند.

آینده مدیریت درد: از توسعه دارو‌های جدید تا درک بهتر مغز

با اینکه سیستم مسکن طبیعی بدن قدرتمند است، درد مزمن همچنان یک چالش بزرگ در سراسر جهان است. درد مزمن، برخلاف درد حاد، هیچ هدف محافظتی ندارد و می‌تواند ناتوان‌کننده باشد. دانشمندان در حال بررسی این موضوع هستند که آیا اختلال در سیستم انکفالین‌ها می‌تواند دلیل درد مزمن باشد یا خیر.

در همین راستا، دارو‌های جدیدی در حال توسعه هستند. برای مثال، سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) اخیراً داروی Journavx را تأیید کرده است که با خاموش کردن گیرنده‌های درد در سیستم عصبی محیطی، از رسیدن سیگنال‌های درد به مغز جلوگیری می‌کند. این دارو می‌تواند جایگزینی برای مسکن‌های قوی و اعتیادآور مانند مورفین و فنتانیل باشد.

قدرت سیستم عصبی در کنترل درد

درد یک تجربه پیچیده و چندوجهی است که هنوز به طور کامل درک نشده است. اما تحقیقات نشان می‌دهند که بدن ما یک توانایی ذاتی برای کنترل درد دارد. با درک بهتر مکانیسم‌های عصبی و تقویت سیستم مسکن طبیعی بدن، می‌توانیم راه‌های جدیدی برای مدیریت درد بدون وابستگی به دارو‌های شیمیایی پیدا کنیم. شاید در آینده، ورزش، تغذیه سالم و کاهش استرس به عنوان روش‌های اصلی کنترل درد شناخته شوند و به ما کمک کنند تا با این مشکل مقابله کنیم.