قیام خونین ۱۵ خرداد ۴۲ زمینه‌ساز پیروزی انقلاب در ۵۷

به گزارش مجله خبری نگار، «۱۵ خرداد یک قیام مردمی بود، علت این قیام هم این بود که در روز عاشورای سال ۱۳۴۲ که مصادف با ۱۳ خردادماه می‌شد؛ امام امت حقایق افشا نشده تا آن روز را با مردم بی‌واسطه در میان گذاشتند.» (از بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی).

قیام ۱۵ خرداد در سال ۱۳۴۲ پس از برگزاری همه‌پرسی فرمایشی محمد‌رضا پهلوی و در شرایطی که همه رسانه‌های خارجی و داخلی از انقلاب سفید به نیکی یاد می‌کردند با رهبری امام خمینی (ره) شکل گرفت.

امام خمینی در ساعت ۱۸ و ۳۰ دقیقه بعدازظهر روز عاشورا ۱۳ خرداد سال ۱۳۴۲ با اعلام قبلی برای سخنرانی در مدرسه فیضیه قم حاضر شد و در سخنرانی خود به صراحت شاه وقت را مورد انتقاد قرار داد. در این روز نیرو‌های امنیتی و انتظامی حکومت پهلوی در حالت آماده‌باش کامل بودند.

امام خمینی (ره) برخلاف روش رایج سخنرانان، ابتدا روضه خواند و بعد صحبت کرد. وی پس از شرح رخداد کربلا، حمله مأموران حکومت پهلوی به مدرسه فیضیه در دوم فروردین سال ۱۳۴۲ را، به واقعه کربلا تشبیه کرد که با شیون و گریه حاضران همراه شد.

معمار کبیر انقلاب اسلامی آگاهی سیاسی، عمیق و قابل توجهی درباره توانایی مردم از خود نشان دادند و با بیان رستا خواسته‌های به حق مردمی و موارد نارضایتی آنها را خرداد ۱۳۴۲ به گوش حکومت وقت رساندند.

امام امت این حرکت رژیم (همه‌پرسی فرمایشی) را نتیجه ترس او از بیداری و حرکت مردم در همراهی با نهضت اسلامی دانستند.

قیام ۱۵ خردادماه نشان داد که امام (ره) در مبارزه با استبداد محکم و استوار است. شاه فرمان خاموش کردن صدای قیام را صادر کرد.

نخست جمعی زیادی از یاران امام خمینی (ره) در شامگاه ۱۴ خردادماه دستگیر شدند و سحرگاه پانزده خرداد، صد‌ها کماندوی اعزامی از مرکز، منزل حضرت امام را محاصره کردند و ایشان را در حالی که مشغول نماز شب بود دستگیر و سراسیمه به تهران برده و زندانی کردند.

مردم قم سحرگاه متوجه شدند که امام را شب گذشته دستگیر کرده‌اند درب منزل امام رفتند، خبر دستگیری امام (ره) به سرعت در قم و مناطق اطراف آن پیچید. آن روز شعار «یا مرگ یا خمینی» در کوچه و پس‌کوچه‌های قم به گوش می‌رسید. 

هنگامی که سیل جمعیت از حرم حضرت معصومه (س) بیرون آمدند، رگبار مسلسل‌ها گشوده شد و عده زیادی کشته و مجروح شدند و قیام با سرکوب شدید کنترل شد.

صبحگاه ۱۵ خرداد خبر دستگیری امام خمینی (ره) به تهران، مشهد، شیراز، اصفهان، تبریز و دیگر شهر‌ها رسید. در تمام ایران مردم قیام کردند و وضعیتی شبیه قم پدید آمد.

نیرو‌های نظامی برای جلوگیری از پیشروی راهپیمایان در سه‌راهی ورامین با جمعیت درگیر شدند و تعداد زیادی از آنها را به خاک و خون کشیدند و فردای آن روز یعنی ۱۵ خردادماه در تهران و قم حکومت نظامی برقرار کردند با این حال در روز‌های بعد تظاهرات گسترده‌ای برپا شد که به درگیری خونین با رژیم وقت انجامید و مردم زیادی به شهادت رسیدند.

محمدرضا پهلوی ۲ روز بعد از نهضت ۱۵ خرداد، قیام مردم را بلوا و اقدامی وحشیانه نامید و سعی کرد آن را به خارج از مرز‌ها نسبت دهد.

بیم سوءقصد به جان رهبر انقلاب خشم ملت را برانگیخته بود و از این روز رژیم ناگریز شد در تاریخ ۱۱ مرداد ۱۳۴۲ حضرت امام (ره) را از بازداشتگاه به منزلی تحت محاصره نیرو‌های امنیتی در منطقه داودیه تهران منتقل کند.

مردم تهران به محض اطلاع از این خبر به سمت داودیه سرازیر شدند، ازدحام جمعیت برای رژیم گران تمام شد و آنها امام خمینی (ره) را تحت الحفظ به منزلی در محله قیطریه تهران منتقل کردند.

سرانجام فشار افکار عمومی رژیم را مجبور کرد تا در ۱۵ فروردین ۱۳۴۳، معمار انقلاب را آزاد کند.

امام خمینی (ره) فرمودند؛ «۱۵ خرداد ننگی بر دامن این مملکت گذاشت که تا آخر محو نخواهد شد. تاریخ این را ثبت خواهد کرد... ننگ بود مسلسل‌ها، تانک‌ها، توپ‌ها و تفنگ‌ها را از مال این ملت فقیر به دیت آوردند و به روی این ملت فقیر بستند...»

دوشنبه؛ ۱۲ محرم ۱۳۸۳ هجری‌قمری مصادف با ۱۵ خرداد سال ۱۳۴۲، تاریخ شکل‌گیری یک خیزش خودجوش و ناگهانی از اعتراض مردمی در برابر حکومت ظالمی‌ست که با رهبری امام خمینی (ره) و ایستادگی و مقاومت مردم در برابر رژیم پهلوی و در راه مقاومت به نقطه عطفی در تاریخ ایران سربلند تبدیل شد و با درهم شکستن قدرت پوشالی ستم‌شاهی؛ مبدأ نهضت اسلامی ایران شد.

فراگیر بودن قیام ۱۵ خردادماه سال ۱۳۴۲ نشان از خاستگاه اجتماعی آن داشت؛ نتیجه و پیامد این قیام از مهمترین عوامل تأثیرگذار بر پیروزی انقلاب اسلامی است، تمامی قشر‌های مردم در آن حضور یافتند و تنها به قشر روحانیون خلاصه نشد و طیف‌های گوناگون همچون کارگران، دانشجویان و بازاریان و همه مردم در قیام ۱۵ خرداد شرکت داشتند. 

قیام ۱۵ خرداد اسطوره قدرت شاهنشاهی را در هم شکست و افسانه‌ها و افسون‌ها را باطل کرد؛ و سبب شد تا در ۲۲ بهمن سال ۱۳۵۷ خورشیدی انقلاب ایران به پیروزی برسد.