افق غبارآلود توافق آتش‌بس در غزه

به گزارش مجله خبری نگار/خراسان: در یکصد و نوزدهمین روز تجاوز وحشیانه رژیم صهیونیستی به نوار غزه که قریب به ۳۰ هزار نفر شهید و ده‌ها هزار زخمی برجای گذاشته است، تلاش‌های بین‌المللی برای یافتن راه‌حلی برای توقف درگیری‌ها در این باریکه کماکان ادامه دارد. پس از گفتگو‌های فشرده بین مقامات قطری، آمریکایی، مصری و صهیونیستی در پاریس، اخبار واصله از نتیجه بخش بودن آن حکایت دارد.

در همین زمینه یکی از رهبران مقاومت فلسطین که نامش ذکر نشده است به الجزیره، گفت که پیامی از حماس به سایر گروه‌های فلسطینی ارسال شده که درباره طرح پیشنهادی آتش‌بس در غزه است. وی با اشاره به این که گروه‌های مقاومت فلسطین در حال بررسی این طرح هستند، گفت که این طرح شامل آتش‌بس فراگیر و خروج کامل نیرو‌های صهیونیستی از غزه، تامین امنیت محل اسکان آوارگان، بازسازی غزه و شکست محاصره آن و عملیات جدید تبادل اسرا می‌شود. این عضو ارشد مقاومت فلسطین همچنین گفت: «هنوز توافقی بر سر چارچوب توافق آتش بس وجود ندارد و حماس ملاحظات مهمی دارد و بیانیه قطر عجولانه است و صحت ندارد».

با این که اسماعیل هنیه، رئیس دفتر سیاسی حماس به تازگی اعلام کرد که برای بررسی توافقات آتش‌بس به مصر سفر خواهد کرد، اما این جنبش روز جمعه اعلام کرد تا این لحظه توافقی درباره زمان سفر هیئت این جنبش به قاهره صورت نگرفته، اما انتظار می‌رود این سفر در روز‌های آتی انجام شود. پیش نویس توافق، شامل سه مرحله برای آزادی اسرای صهیونیستی و فلسطینی است. منابع آگاه از مذاکرات به روزنامه «وال استریت ژورنال» گفتند که مرحله اول این توافق شامل درخواست اسرائیل برای آتش‌بس شش هفته‌ای و تعلیق فعالیت‌های هوایی در غزه است.

بر اساس این گزارش، در این مرحله، حماس قرار است سالمندان، کودکان و بیماران را از اسارت آزاد کند. همچنین تاکید شده که شهروندان غزه می‌توانند آزادانه در سراسر این منطقه تردد کنند و کمک‌های لازم برای رسیدن به تمام مناطق ارائه خواهد شد. در صورت موفقیت‌آمیز بودن مرحله اول توافق، دو طرف به مرحله دوم می‌روند که شامل آزادی اسرای صهیونیستی است که به سن خدمت اجباری نرسیده‌اند و حماس آن‌ها را سرباز نمی‌داند. در مرحله سوم، حماس سربازان اسرائیلی و اجساد اسرای کشته شده را آزاد می‌کند. ماجد الانصاری سخنگوی وزارت خارجه قطر گفت که رژیم صهیونیستی با طرح آتش‌بس در غزه موافقت کرده است. وی افزود: «در طرح پیشنهادی صلح برای غزه که در پاریس مطرح شده است، به دنبال آتش‌بس هستیم. جنبش حماس در حال بررسی این طرح است و به آن پاسخ خواهد داد».

محمد بن عبدالرحمن بن جاسم آل ثانی، نخست وزیر قطر هم با استقبال از روند مذاکرات، خاطرنشان کرد: «حماس پیش از این برقراری «آتش‌بس دایمی» را به عنوان پیش‌شرط ورود به مذاکرات مطرح می‌کرد. با این حال، هم‌اکنون این امید وجود دارد که موضع حماس در این باره تغییر کرده باشد. من معتقدم که ما در حال حرکت به سمت نقطه‌ای هستیم که به طور بالقوه امکان دستیابی به آتش‌بس دایمی در آن وجود دارد». پیشتر «دیوید بارنیا» رئیس موساد جزئیاتی از طرح توافق احتمالی تبادل اسرا با حماس را اعلام کرده بود. در طرح توافق احتمالی مبادله اسیران با حماس در مرحله اول شامل آزادی ۳۵ اسیر صهیونیست زنده از میان زنان، مجروحان و سالمندان در غزه در ازای ۳۵ روز آتش‌بس است و این به معنای یک روز آتش‌بس در ازای آزادی یک اسیر است.

بارنیا گفته است: «پس از آن می‌توان آتش‌بس را برای یک هفته دیگر تمدید کرد تا مذاکرات درباره امکان تکمیل مرحله دوم توافق انجام گیرد؛ مرحله دوم شامل آزادی جوانان و همه کسانی است که حماس آن‌ها را به عنوان نظامی صهیونیست به اسارت گرفته است». یک مقام ارشد دولت آمریکا به شبکه ان بی سی، گفت که طرح پیشنهادی برای تبادل آزادی اسرا بیشتر از طرح قبلی است و دامنه وسیع تری را شامل می‌شود. او تاکید کرد: «این امیدوارکننده‌تر به نظر می‌رسد و شامل خارج کردن همه اسرا از غزه است، اما کمک‌های بیشتری را ارائه می‌کند».

فشار‌های داخلی و بین‌المللی علیه تل‌آویو

با این که نتانیاهو مدعی بود جنگ در غزه را تا نابودی حماس ادامه خواهد داد، اما به نظر می‌رسد شرایط داخلی و بین‌المللی در تن دادن تل‌آویو به توافقات آتش‌بس بی‌تاثیر نبوده است. نتانیاهو در سخنانی گفت که «مذاکرات پاریس سازنده بوده، اما برخی اختلافات وجود دارد که باید روی آن‌ها بحث کنیم».

در هفته‌های اخیر موج انتقاد‌های سیاسیون و خانواده‌های اسرا علیه دولت نتانیاهو شدت گرفته است و آن‌ها خواستار برکناری نخست وزیر و توقف جنگ هستند و این مسئله شرایط را برای تندرو‌ها تنگ‌تر کرده است. از سوی دیگر، دولت آمریکا هم با وجود حمایت‌های بی‌دریغ از جنایات رژیم صهیونیستی در غزه، اما به دلیل ترس از انزوای بیشتر این رژیم در نظام بین‌الملل پس از بررسی شکایات نسل‌کشی در دادگاه لاهه و به خطر افتادن امنیت شهرک‌نشینان، در هفته‌های اخیر دولت نتانیاهو را تحت فشار قرار داده تا به راه‌حلی اساسی درباره بحران غزه دست پیدا کنند و از کشتار غیرنظامیان در غزه انتقاد کرده است.

شبکه ان بی سی، به تازگی در گزارشی به نقل از سه مقام آمریکایی نوشت: «دولت بایدن در حال بحث درباره تاخیر در ارسال تسلیحات به اسرائیل به عنوان اهرمی برای متقاعد کردن دولت نتانیاهو برای توجه به درخواست‌های طولانی مدت واشنگتن برای کاهش حملات نظامی به غزه است». یکی از مهم‌ترین دلایلی که ارتش اشغالگر را به ادامه کشتار در غزه گستاخ‌تر می‌کرد، حمایت‌های گسترده آمریکا و غرب بود و با کاهش این حمایت‌ها، ادامه جنگ با گروه‌های مقاومت که دست برتر تحولات میدانی را در اختیار دارند، بسیار سخت می‌شود، زیرا رژیم صهیونیستی برای ادامه جنگ به کمک‌های تسلیحاتی واشنگتن نیاز مبرم دارد و در نبود تسلیحات کافی، این رژیم در وضعیت دشواری قرار خواهد گرفت.

اختلاف حماس و تل‌آویو بر سر مفاد آتش‌بس

به رغم تلاش‌های منطقه‌ای برای رسیدن به آتش‌بس در غزه، اما موانعی بر سر راه این توافق وجود دارد که می‌تواند روند صلح را مختل کند. روزنامه یدیعوت آحارونوت، در این باره اعلام کرد که حماس اصرار دارد در چارچوب توافق مبادله اسرا با رژیم صهیونیستی مروان برغوثی، اسیر فلسطینی محکوم به ۵ مرتبه حبس ابد و احمد سعدات، دبیرکل جبهه خلق، عبدا... برغوثی، محکوم به ۶۷ سال حبس، حسن سلامه، محکوم به ۴۶ مرتبه حبس ابد، عباس السید، محکوم به ۳۵ مرتبه حبس ابد و ابراهیم حامد، محکوم به ۵۶ مرتبه حبس ابد آزاد شوند. محمود مردوای، از رهبران حماس تاکید کرد که موضع ما کاملاً واضح و روشن است و هر طرح و توافقی باید متضمن توقف جنگ در غزه، عقب‌نشینی نیرو‌های اسرائیلی از این باریکه و آزادی اسرای فلسطینی باشد. رهبران حماس و جهاد اسلامی بار‌ها آزادی همه اسرای فلسطینی و توقف کامل جنگ را مقدمه آتش‌بس اعلام کرده‌اند، اما مقامات صهیونیستی تاکنون با این درخواست‌ها موافقت نکرده‌اند و حتی در چهار ماه گذشته بیش از ۳۰۰۰ نفر را در غزه و کرانه باختری بازداشت کرده‌اند.

حماس همچنین به تازگی شروط «نظارت جامعه بین‌المللی بر توافقات آتش‌بس و بازسازی غزه» را هم در لیست درخواست‌های خود گنجانده، اما بعید است که دولت نتانیاهو با این شروط موافقت کند، زیرا بر اساس طرحی که در روز‌های اخیر نتانیاهو برای آینده غزه ارائه داده است، نه تنها خبری از بازسازی غزه نیست، بلکه هیئتی متشکل از کشور‌های عرب منطقه باید با همکاری صهیونیست‌ها، ترتیبات امنیتی غزه را برعهده بگیرند و هر وقت اشغالگران احساس خطر کردند می‌توانند نیرو‌های خود را برای رفع تهدیدات به وجود آمده در غزه وارد کنند، همان سناریویی که در کرانه باختری در حال اجراست. همچنین اسرائیل مدعی است که اجازه حاکمیت گروه‌های فلسطینی در غزه را نخواهد داد و حتی با راهکار دو دولتی هم به شدت مخالفت کرده است. در طرح نتانیاهو، حماس جایی در غزه ندارد و تشکیلات جدید غیرنظامی همانند تشکیلات خودگردان با همکاری عربستان سعودی، مدیریت این باریکه را تحت کنترل خود خواهد گرفت.

تندرو‌های صهیونیست مانع جدی آتش‌بس

تحرکات وزرای تندرو صهیونیستی هم یکی از موانع جدی برای رسیدن به توافق پایدار است. هرچند نتانیاهو ظاهرا با بسیاری از مفاد آتش‌بس موافقت کرده است، اما در این میان اختلافاتی بین او و سایر وزرای تندرو وجود دارد. ایتامار بن گویر، وزیر امنیت داخلی رژیم صهیونیستی روز دوشنبه هشدار داد که توقف جنگ غزه، به معنای فروپاشی کابینه راست گرای کنونی است. بن گویر اعلام کرد: «اگر اسرائیل در جنگ علیه غزه تعیین تکلیف نکند، عقب‌نشینی او از کابینه امری ممکن است. توقف درگیری‌ها جایز نیست و من خواهان انحلال شورای جنگ هستم. به نظر من هیچ توافقی با حماس وجود نخواهد داشت».

شماری از تندرو‌های کابینه و پارلمان صهیونیستی در روز‌های اخیر در نشستی طرح ساخت شهرک‌ها در غزه را مورد تایید قرار دادند، اقدامی که در صورت اجرایی شدن نه تنها به روند صلح کمکی نمی‌کند، بلکه تنش‌ها را در آینده تشدید خواهد کرد، زیرا این پروژه، جای پای شهرک‌نشینان را به نوار شمالی غزه باز خواهد کرد. حماس که به وعده‌های صهیونیست‌ها اعتمادی ندارد، تلاش می‌کند پای جامعه بین‌الملل را برای نظارت بر روند ارسال کمک‌های بشردوستانه و اجرای مفاد آتش‌بس در غزه باز کند، زیرا دولت تندرو نتانیاهو در چند ماه اخیر به بهانه‌های مختلف مسیر کمک‌رسانی به غزه را مسدود کرد و حتی به تازگی با کمک هم‌پیمانان غربی کمک‌های مالی به «آنروا» را به خاطر ادعای همدستی و کمک به نیرو‌های حماس متوقف کردند و با توجه به تجربه یک دهه اخیر، بعید نیست که در آینده هم چنین بهانه‌گیری از سوی مقامات صهیونیستی مطرح شود. از طرفی، مدت آتش‌بس هم با خواست گروه‌های مقاومت فلسطین همخوانی ندارد، چیزی که در صورت پایان آن، ارتش اشغالگر به تجاوز مجدد به غزه ادامه خواهد داد، اما حماس روی صلح پایدار تاکید دارد نه زودگذر.

دولت نتانیاهو قصد دارد با این توافق، همه اسرای خود را آزاد کرده و تا حدی از زیر بار فشار‌های داخلی خلاص شود، اما تضمینی وجود ندارد که به محض آزادی اسرای صهیونیستی، دشمن اشغالگر به مفاد آتش‌بس پایبند بماند. اسرا برگ برنده حماس در برابر رژیم صهیونیستی به شمار می‌روند و در نبود آن، صهیونیست‌ها بدون هیچ گونه محدودیتی غزه را آماج حملات خود قرار خواهند داد تا به خیال خود حماس را نابود کرده و امنیت شهرک‌نشینان را تضمین کنند. لذا، حماس تا زمانی که از سوی اسرائیل و جامعه بین‌المللی برای توقف طولانی مدت جنگ تضمین نگیرد، بی گدار به آب نخواهد زد. در زمانی که رژیم صهیونیستی ظاهرا خود را مهیای آتش‌بس در غزه می‌کند، همزمان از عملیات و تاکتیک‌های جدید خود علیه این منطقه سخن می‌گوید که به گفته یوآو گالانت، وزیر جنگ این رژیم قرار است در روز‌های آینده حملات گسترده به گذرگاه رفح، به عنوان تنها راه کمک‌رسانی به مردم غزه در دستور کار قرار گیرد. موضوعی که همچنان افق رسیدن به توافق جامع آتش بس را غبارآلود و مبهم نگه داشته است.