جلوگیری از «انقطاع زبانی» پس از «انقطاع خطی»

به گزارش مجله خبری نگار/خراسان: مدتی پیش امامعلی رحمان، رئیس‌جمهور تاجیکستان دستور داد تا به تعداد خانوار‌های تاجیکستانی یک نسخه شاهنامه منتشر شود و به‌صورت رایگان در اختیار خانواده‌های تاجیک قرار گیرد تا با این کار تمام مردم تاجیکستان با رفتار و کردار نیاکان شان (پهلوانان ایران فرهنگی بزرگ که نامشان در شاهنامه آمده) آشنا شوند. این اقدام اگرچه نیکو به نظر می‌آید، اما چاپ شاهنامه به خط سیریلیک (نه فارسی) که خط رایج تاجیکستانی‌هاست با واکنش‌های متفاوتی همراه شد که یکی از مهم‌ترین واکنش‌ها اظهارنظر تعدادی از استادان برجسته زبان و ادبیات فارسی است. اولین اظهارنظر که در فضای مجازی به‌صورت گسترده موردتوجه قرار گرفت، سخنان استاد محمدرضا شفیعی کدکنی بود که در صفحه‌ای منتسب به این پژوهشگر صاحب‌نام به اشتراک گذاشته شد. استاد شفیعی کدکنی در این کلیپ کوتاه این‌گونه می‌گوید: «بله این خبر را خواندم. با این همه اشکال دارد. ببینید توسعه زبان و خط روسی است به بهانه این‌که می‌خواهیم فرهنگ ملی شما را تقویت کنیم.»

انقطاع خطی به انقطاع زبانی نینجامد

دکتر محمدجعفر یاحقی، استاد زبان و ادبیات فارسی برخلاف دکتر شفیعی کدکنی این اقدام را موثر و مفید می‌داند و در گفتگو با ایسنا اظهار می‌کند: خط سیریلیک خط مردم تاجیکستان است. آن‌ها خط فارسی را نمی‌توانند بخوانند و تا زمانی که نتوانند بخوانند این‌که شاهنامه به خط سیریلیک باشد، مغتنم است. تصور می‌کنم استاد شفیعی به این مسئله هم توجه دارند. اگر این کار انجام شود و تاجیک‌ها به خط فارسی بخوانند، بسیار اتفاق درخشان‌تری است؛ اما این هم غنیمت است. اگر از این طریق هم بخواهیم ممانعت به عمل بیاوریم و جلوش را بگیریم و آن را قبول نداشته باشیم، خب همان شعر‌هایی را که بلد هستند، نمی‌توانند بخوانند. صحبت کردن تاجیک‌ها با ما فرقی ندارند. یکدیگر را می‌فهمیم و شاهنامه را کاملاً می‌فهمند، نمی‌توانند خط فارسی را بخوانند که مشکل دیگری است. آرزو داریم روزی خط نیاکان به قول خودشان جایگزین خط سیریلیک شود. ما انقطاع خطی داریم، اما اگر انقطاع زبانی ایجاد شود، دیگر ارتباط مان با آن‌ها قطع می‌شود، درحالی‌که از طریق زبان با آن‌ها در تماس هستیم و این را باید غنیمت دانست. آرزو می‌کنیم خط نیاکان به‌جای خط سیریلیک رواج پیدا کند.

غفلتی که باعث از دست رفتن مواریث می‌شود

محمدجعفر یاحقی در پایان سخنان خود گفت: امیدوارم ما هم مثل تاجیکستان به شاهنامه برگردیم و شاهنامه را از خودمان بدانیم. با این غفلتی که ما داریم، مواریث خودمان را از دست می‌دهیم؛ از مولوی غفلت کردیم از ما گرفتند، از نظامی غفلت کردیم از ما گرفتند. اگر ما غفلت کنیم، داشته‌هایمان را از ما می‌گیرند. نباید از مواریث خود غفلت کنیم و همین مویرگ ارتباط خوبی با تاجیکستان است که حداقل زبان یکدیگر را می‌فهمیم. اجازه دهیم تاجیک‌ها زبان ما را با خط سیریلیک بشناسند و بفهمند و امیدوارم روزی متقاعد شوند که خطشان هم باید عوض شود.

این آگهی از دید من بسیار ارزنده و با فرّهی است

همچنین میر جلال‌الدین کزازی از دیگر شاهنامه شناسان و استادان زبان و ادبیات فارسی، دراین‌باره گفت: این آگهی از دید من بسیار ارزنده و با فرّهی است که در تاجیکستان می‌خواهند شاهنامه را با دبیره سیریلیک در دسترس مردم بنهند. بدین گونه شاهنامه در میان تاجیکان راه خواهد یافت و همگان می‌توانند با آن آشنایی بجویند و بهره‌هایی بسیار در زمینه‌های گوناگون از آن ببرند و با فرهنگ و پیشینه دیرینه و گران‌سنگ خویش آشنایی بجویند.

او سپس گفت: من این کار را کاری شایسته می‌دانم. هرچند شایسته‌ترین کار از دید من آن است که تاجیکان به آن دبیره که گاهی آن را دبیره نیاکانی هم می‌نامند، بازگردند تا نیازی به این برگردان دبیرگی در میان نباشد.
استاد کزازی در ادامه بیان کرد: بر پایه آن چه گفته شد، من بر آنم که این برگردان در دبیره که از شاهنامه انجام گرفته است، رخدادی است به شگون و بهین. آن را به تاجیکان فرخ باد می‌گویم.