سیمای معماری «امامزاده یحیی» در میامی دگرگون و مدرن شده است

به گزارش مجله خبری نگار،رجبعلی لباف خانیکی اظهار کرد: محور اصلی «راه خراسان» یا «جاده ابریشم» از غرب به شرق، پس از عبور از نیشابور از سنگ بست می‌گذشته و به سمت سرخس پیش می‌رفته است، اما آن راه انشعاباتی نیز داشته که شهر‌ها و آبادی‌ها را به راه ابریشم ارتباط می‌داده که از جمله ۲ شاخه فرعی، محور راه ابریشم را به مشهد ارتباط می‌داده است.

وی افزود: راهی که از نزدیکی رباط فخر داوود به سمت شمال شرق از راه اصلی جدا شده و پس از عبور از منزل شریف آباد، از جلو رباط طرق گذشته وارد مشهد می‌شده و راه دیگری که از سنگ بست به سمت شمال جدا می‌شده و پس از عبور از تپه سلام به مشهد می‌رسیده است. اما مسافرانی که قصد مسافرت از مشهد به سرخس یا مرو را داشتند، راه میانبری را طی می‌کردند که در شرق مشهد بعد از خواجه ربیع کنونی از پل شاهی بر روی کشف رود عبور کرده و به موازات ساحل جنوبی کشف رود به سمت شرق پیش می‌رفته و در رباط ماهی به راه اصلی ابریشم می‌رسیده است.

این پژوهشگر و باستان‌شناس خراسانی عنوان کرد: بر کنار کشف رود در این مسیر زیستگاه‌های کهن و سازه‌های معماری مهمی وجود داشته و دارد که یکی از آن‌ها آرامگاه یحیی بن حسین بن زید بن امام زین‌العابدین متوفی به سال ۲۰۷یا ۲۰۹ هجری قمری است. این آرامگاه واقع در ۴۵ کیلومتری مشهد در دامنه کوه و بر کنار چشمه‌ای واقع شده و تا روستای «مَیمَد» یا «میامی» کنونی حدود یک کیلومتر فاصله دارد و به استناد کتیبه‌ای که بر سردر بنا نوشته شده در سال ۹۳۷ هجری قمری به همت نیک مردی به نام «امیر شیخ ابوسعید» ساخته شده است.

وی اضافه کرد: بنای اولیه آرامگاه یحیی بن حسین قبل از سال ۹۳۷ اطلاعی در دست نیست و بنای کنونی که در عصر صفوی به شیوه آذری ساخته شده مورد توجه شیعیان و شیفتگانی است که از اقصی نقاط به آن مکان می‌آیند. آن بقعه مانند دیگر بنا‌های آرامگاهی سازه‌ای آجری متشکل از یک گنبدخانه ۴ ضلعی، یک ایوان و ۲ گلدسته کوچک بر فراز ایوان و ۲ مناره در ۲ سمت ایوان در سمت شرقی بنا بوده که در سال‌های اخیر دستخوش تغییر، دگرگونی و گسترش وسیع شده تا جایی که به جز گنبد باقی عناصر شباهتی به بنای اولیه ندارد و کاربرد انواع بتن، کاشی‌های رنگارنگ و آیینه در نمای بیرون و درون آن را در قامتی جدید و مدرن و متفاوت با گذشته جلوه‌گر ساخته است، زیرا در سال ۱۳۷۶طرح جامعی در محدوده‌ای به وسعت ۵۵ هکتار شامل حدود ۳۰ هکتار فضای سبز و تاسیساتی مانند زائرسرا، کشتارگاه، آشپزخانه عمومی، بازار و سایر امکانات رفاهی و خدماتی تهیه و اجرا شده که این امر موجب دگرگونی و تقریبا محو بنای اولیه شده است.

لباف خانیکی تصریح کرد: قاعده مربع فوقانی آرامگاه نخست با کمک فیلگوش‌ها و طاق‌نما‌ها به ۸ ضلعی و در نهایت دایره تبدیل شده تا بتواند ساقه استوانه‌ای گنبد را بر فراز آن استوار کند. گنبد پیازی شکل بنا ۲ پوش است و پوشش‌ها به فاصله حدود ۶ متر از یکدیگر استقرار یافته‌اند. ارتفاع سقف پوشش زیرین از کف بنا ۱۵ متر و فاصله کف تا تیزه گنبد در بیرون ۲۵ متر است.

این پژوهشگر و باستان‌شناس خراسانی خاطرنشان کرد: نمای درونی گنبدخانه آیینه کاری و پر زرق و برق شده و ضریح نقره کاری و مصلای میانه آرامگاه جلوه بیشتری به آن فضا داده است. رویه گنبد با کاشی‌های فیروزه‌ای رنگ آراسته شده و ساقه گنبد نیز علاوه بر کاشی فیروزه‌ای رنگ، با ۲ نوار تزئینی و نقوش هندسی سفید رنگ زینت یافته و بر میانه آن ۲ نوار در ارتفاع ۲ متری از بام سوره «هل اتی» نگاشته شده و در پایان کتیبه نام کاشیکار (حاج محمد خاتمی) آمده که در سال ۱۳۴۷ هجری قمری کار را به انجام رسانیده است. بنای امام زاده یحیای میامی در ۲۷ مرداد سال ۱۳۸۳ به شماره ۱۱۰۱۹ در فهرست آثار ملی ثبت شده است.