کنتور‌های هوشمند گاز چه ویژگی‌هایی دارند؟

به گزارش مجله خبری نگار،مدیرعامل شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران، چندی پیش اعلام کرد:در نیمه دوم سال جاری دست کم یک میلیون کنتور حجمی گاز در کشور هوشمند‌سازی می‌شود. در همین حال مدیر گازرسانی شرکت ملی گاز نیز خبر از نصب ۱۷ و نیم میلیون کنتور هوشمند در نیمه دوم سال جاری داد و این موضوع اگرچه دارای مزیت‌هایی مانند پیشگیری از هدر رفت گاز، ناترازی گازی و شناسایی دقیق مشترکان پر مصرف می‌شود، اما باید اذعان داشت که کارشناسان پیش بینی می‌کنند این عملیات تعویض هزینه‌ای بالغ بر ۴ میلیارد و ۵۰۰ هزار دلار داشته باشد.

یکی از مهمترین سوالات مطرح شده از سوی منتقدان طرح فوق این است که آیا تعویض کنتور‌های گاز فعلی با کنتور‌های هوشمند گاز که قابل دسترس از راه دور هستند در شرایطی که کشور با مشکلات ارزی برای الزامات ضروری مواجه است، توجیه منطقی دارد یا خیر و سود ناشی از این عملیات تا چه حد بوده و در چه بازه زمانی هزینه‌های انجام شده را پوشش می‌دهد؟

منتقدان این طرح همچنین می‌گویند در حالی که کنتور‌های گاز فعلی با هزینه بسیار کمتر، بی خطرتر و فاقد باطری بوده و به خوبی در حال کارکرد هستند، چه نیازی به هزینه چنین بودجه سرسام آوری وجود دارد؟ از سوی دیگر کنتور‌های گاز هوشمند دارای باطری بوده و هر چند سال یکبار می‌بایست تعویض شوند که این موضوع به نوبه خود می‌تواند مشکلاتی برای مشترکین در پی داشته باشد. علاوه بر این هنوز اطلاع رسانی شفافی در مورد نحوه خرید، واردات و تامین قطعات این کنتور‌ها انجام نشده و مشخص نیست چه مجموعه‌ها یا افرادی در پشت این موضوع قرار دارند که قطعا شفاف سازی در این زمینه می‌تواند ابهامت موجود را برطرف کند.

طبق گزارش تخصصی مگفا (مرکز گسترش فناوری اطلاعات) از زیر مجموعه‌های سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران، که در مورخ ۲۱ خرداد ۱۴۰۲ در سایت این مرکز منتشر شد، اعلام شده است: آیا دیگر جای شکی در رابطه با خطرناک بودن جدی نصب کنتور‌های هوشمند گاز در سطح کشور با وجود صف بندی دشمنان نظام که مترصد این چنین فرصت‌های استثنایی برای دسترسی از راه دور به کنتور‌های گاز داخل ایران هستند باقی مانده است؟ متاسفانه با نصب این کنتور‌ها امکان اختلال و قطع گاز برای هکر‌ها و دولت‌های متخاصم که حملات سایبری گسترده‌ای را علیه کشور طراحی می‌کنند، فراهم می‌شود.

در این گزارش همچنین روش‌های مختلفی برای دستکاری کنتور گاز جدید از قبیل برش خط ترانسمیتر، هک کنتور گاز با گوشی، آهن ربا، سوزن و ... معرفی شده است که نشان دهنده امنیت پایین این فناوری بوده و این احتمال را مطرح می‌کند که این کنتور‌ها خروجی موفقی نداشته باشند.

یکی از موارد دیگر که باید در این رابطه به آن توجه داشت این است که گفته می‌شود این کنتور‌ها از راه دور هم قابل کنترل هستند و اگرچه این قابلیت، یک مزیت بزرگ است و به طور خاصه در هنگام وقوع حوادث طبیعی با وصل شدن به حسگرها، قابلیت تشخیص آنی و قطع گاز فراهم می‌شود، اما به اقرار مرکز گسترش فناوری اطلاعات، امکان هک این کنتور‌ها وجود داشته و این قابلیت کنترل از راه دور به صورت یک تیغ دو لبه است که باید در مورد امنیت آن کار‌های بیشتری انجام شود.

از طرف دیگر برخی کارشناسان هشدار می‌دهند وقتی یک فرد می‌تواند کنتور‌های هوشمند را با موبایل و نظایر آن هک کند، یعنی می‌تواند مصرف کنتور را دستکاری کرده و کم نشان دهد و این موضوع نیز قابل تامل است. بحث بسیار مهم دیگری که در زمینه اجرای طرح هوشمندسازی کنتور‌های گاز مطرح است، نحوه پوشش هزینه‌های تامین و نگهداری آن‌ها است و هنوز مشخص نیست با توجه به ضرورت تعویض باطری کنتور‌های هوشمند چه کسی باید این هزینه‌ها را متقبل شده و آیا این تعویض به صورت رایگان از سوی اداره گاز انجام می‌شود یا خود مشترکین باید بهای آن را پرداخت کنند؟

گفتنی است این پروژه پیش از ۱۰ سال است که در دستور کار قرار داشته و بررسی‌های ما نشان می‌دهد در حالی که روزنامه ایران در تاریخ ۱۸ شهریور سال ۱۳۹۱ آغاز نصب کنتور‌های هوشمند گاز را اعلام کرد، اما به دلیل مستندات ارائه شده توسط متخصصین جلوی اینکار گرفته شد، لذا مشخص نیست آیا این مشکلات برطرف شده و هدف طرح مجدد این موضوع چیست؟

کنتور‌های هوشمند گاز چه ویژگی‌هایی دارند؟

به گفته مدافعان این طرح، کارکرد اصلی کنتور هوشمند، گاز اطلاع رسانی در خصوص میزان و چگونگی مصرف گاز توسط مصرف کننده آن هم به صورت لحظه به لحظه است. این موضوع باعث می‌شود مشترک در فرآیند مدیریت منابع انرژی مشارکت داشته باشد و علاوه بر این این کنتور‌ها از راه دور هم قابل کنترل هستند و این یک مزیت بزرگ است. چرا که در هنگام وقوع حوادث طبیعی با وصل شدن به حسگر‌ها قابلیت تشخیص آنی و قطع گاز فراهم میشود و از وقوع حوادثی مانند انفجار پیشگیری می‌شود.

از جمله دیگر مزایای کنتور‌های هوشمند گاز، اتصال آن‌ها به سامانه اندازه گیری هوشمند است که اطلاعات مختلفی مانند مصرف گاز را از سمت مشترک دریافت و در بستر مخابراتی خود نگهداری می‌کند

مشخصات فنی کنتور‌های گاز هوشمند

طراحان این پروژه می‌گویند کنتور‌های هوشمند گاز از ماژول هوشمند و عمر باطری بالا برخوردار هستند. ماژول مخابراتی موجود در این کنتور‌ها بر پایه فناوری LoRa بوده و قابلیت همخوانی با بستر‌های مخابراتی استاندارد IoT را دارا هستند و در عین حال از سیستم یکپارچه نرم افزاری با سیستم مدیریت از راه دور برخوردارند. گفته می‌شود این کنتور‌ها کاملا ایرانی بوده و با برخی تجهیزات اروپایی ارتقا پیدا کرده اند.

در خاتمه گفتنی است موافقان این طرح مدعی هستند اگر چه روش‌های مختلفی برای دستکاری کنتور گاز جدید از قبیل برش خط ترانسمیتر، هک کنتور گاز با گوشی تلفن همراه، آهن ربا سوزن و ... وجود دارد، اما این اقدامات عموما خروجی موفقی نداشته و علاوه بر این در صورت مشاهده و انجام توسط افراد، تخلف محسوب شده و فرد متخلف مطابق قانون مجازات خواهد شد.