گذری بر اسرار درون دیوار یخی بیرجند

به گزارش مجله خبری نگار، بنایی که احداث آن به دوره قاچار یعنی زمانی که فاصله زیادی از شهرنشینان آن روزگار داشته بر می‌گردد.

دیوار یخی تا همین چند دهه قبل یکه و تنها و با فاصله نه‌چندان زیاد از عمارت و باغ تاریخی رحیم آباد در جایی که آن زمان بیایان‌های جنوبی بیرجند به‌حساب می‌آمد، خود نمایی میکرد.

پدیده‌ای که با تلاش و ابتکار متولیان و مهندسان آن زمان اجرا شد و کار جمع‌آوری آب در شب‌های سرد زمستان در مخزن تعبیه شده را برعهده داشته تا در تابستان مورد استفاده قرار گیرد، ولی فارغ از ظرایف مهندسی و اهمیت تاریخی این مکان شاید وقتی شب‌های بهاری هنگام عبور از خیابان محلاتی منظره چشم‌نواز این سازه سنتی و بلند را نظاره کرده و یا روی نیمکت کنار دیواریخی و زیر نور آرام محل نشسته و لذت می‌بریم برایمان جالب باشد که بدانیم این یخدان یا دیوار یخی در حدود یک قرن قبل و یا حتی پیش‌تر از آن مورد استفاده‌های مهم دیگری هم داشته و گاه میزبان اجتماعات و و برنامه‌های مهمی بوده که از‌جمله می‌توان به برگزاری برخی مسابقات ورزشی و برگزاری مراسم رسمی و حکومتی اشاره کرد.

در گزارش محرمانه کنسولگری انگستان در سیستان و قاینات که در هفته منتهی به ۲٦ فوریه ۱۹۱۰ میلادی برابر با ۷ اسفنند ۱۳۸۸ شمسی آمده است عنوان شده امروز نخستین بازی چوگان در زمینی که در یک مایلی خارج از شهر آماده کردیم انجام شد.

نقل از کتاب اسناد کنسولگری انگلستان در سیستان و قاینات ترجمه دکتر محمود رفیعی، نکته آن که منطقه مورد نظر در دهه‌های ابتدایی قرن قبل به‌عنوان یکی از میدان‌های مهم شهر بیرجند نام میدان چوگان به خود گرفته بود.

استاد مرحوم دکتر جمال رضایی که در مورد محله‌های قدیمی شهر بیرجند تحقیقات مفصلی انجام داده است، در مورد این محل میگوید در بیابان جنوبی شهر و نزدیک یخچال‌ها زمین باز و بزرگی بود که نظامیان در آن چوگان بازی می‌کردند و نیز مسابقات اسب‌دوانی را در آن برگزار می‌نمودند و در روز سوم اسفند سان و رژه هم در آن اجرا میشد از این‌رو این زمین به سه نام معروف بود میدان چوگان، میدان اسب‌دوانی و میدان رژه.

وی در جایی دیگر از کتاب هم عنوان می‌کند، این بازی چوگان در حدود سال ۳۰۰ شمسی در بیرجند شناخته شد و میان نظامیان معمول بود و به‌خصوص در جشن‌ها دو دسته سوارکار «چوگان باز» با هم مسابقه دادند. محل این بازی‌ها یا مقابل هنگ و یا میدانی در نزدیک یخدان‌ها بود.