آژیر خطر بنزین به صدا درآمد

به گزارش مجله خبری نگار/خراسان: فروردین امسال بود که آمار‌ها نشان می‌داد میانگین مصرف بنزین نوروزی به عنوان بازه زمانی که در طول سال بیشترین تقاضای بنزین در آن اتفاق می‌افتد به حدود ۱۱۷ میلیون لیتر در روز رسیده است. با این حال، گزارش‌های اخیری که توسط وزارت نفت منتشر شده، حاکی از پیشروی این رقم در روز‌های اخیر به حدود ۱۲۲ میلیون لیتر در روز است. دولت تاکنون توانسته با راهکار‌هایی غیر قیمتی نظیر کنترل قاچاق و نیز رشد تولید، تقاضای بنزین را تامین کند. با این حال، این سوال هم اینک مطرح است که با توجه به افزایش مستمر تقاضا و نیز روند کند اصلاحات در این زمینه، این راهکار‌ها تا کجا پاسخگو خواهند بود؟

شیب تند تقاضای بنزین

کارشناسان حوزه انرژی از سال‌های گذشته با بررسی روند مصرف و تولید بنزین در کشور، همواره درباره وقوع کمبود بنزین هشدار داده بودند. اما شیوع کرونا و اعمال محدودیت‌های جدی در حمل و نقل، وقوع این بحران را به تاخیر انداخت. امسال که همه گیری کرونا به پایان رسیده کمبود بنزین خود را نزدیک‌تر نشان می‌دهد و در این میان، به نظر می‌رسد روند کنونی مصرف بنزین برآورد‌های قبلی از آن را نیز پشت سر گذاشته است!

در این زمینه فروردین امسال، گزارش تحلیلی پایگاه «مطالعات زنجیره ارزش نفت و گاز» نشان می‌داد که در سال ۱۴۰۱ میزان مصرف سالانه بنزین از مقدار پیش بینی شده ۹۹ میلیون لیتر در روز فراتر رفته و به ۱۰۳.۵ میلیون لیتر در روز رسیده است. رقمی که ۲۰ درصد بیشتر از مقدار مصرف در سال ۱۴۰۰ است. بررسی‌های این مرکز ضمن اشاره به مصرف به طور متوسط ۱۱۷ میلیون لیتری بنزین در نوروز امسال، حاکی از آن بود که متوسط مصرف بنزین امسال به چیزی بین ۱۰۵ تا ۱۱۸.۶ میلیون لیتر در روز (طبق دو برآورد مختلف) خواهد رسید.

با این حال، داده‌های اخیر وزارت نفت، بیانگر این است که میزان مصرف بنزین در کشور این روز‌ها از سقف پیش بینی‌ها هم عبور کرده است. به گزارش ایرنا، هوشنگ فلاحتیان، معاون برنامه‌ریزی وزارت نفت به تازگی با اشاره به افزایش مصرف روزانه انواع حامل‌های انرژی در کشور گفته است: دو سال قبل میانگین مصرف روزانه بنزین ۸۸ میلیون لیتر بوده، اما اکنون به ۱۲۲ میلیون لیتر در روز رسیده است.

هر چند برای مشخص شدن میانگین مصرف بنزین طی امسال، هنوز باید منتظر شش ماه دوم ماند، اما تا این جای کار، رشد مصرف بنزین قابل تامل است. بماند این که بر خلاف انتظارات، زمستان سال گذشته یک اتفاق کم سابقه رخ داد و آن این که بر خلاف سال‌های قبل از آن، مصرف بنزین کاهش نیافت. در آن زمان، خروج تدریجی از دوره کرونا یک عامل اثرگذار بود، اما امسال، رشد تولید خودرو می‌تواند این بار را به دوش بکشد.

تولید بنزین چقدر است؟ آیا واردکننده شده ایم؟

اوایل امسال، سالاری مدیر عامل شرکت پالایش و پخش فراورده‌های نفتی از افزایش ظرفیت تولید بنزین در پالایشگاه‌ها به روزانه ۱۱۲ تا ۱۱۵ میلیون لیتر خبر داد که این ارقام از میزان مصرف کنونی بنزین کمتر است. با این حال، به نظر می‌رسد دولت حداقل تا اردیبهشت بدون واردات توانسته این وضعیت را مدیریت کند. شاهد این موضوع، اظهارات نژاد علی مدیر عامل شرکت ملی پخش فراورده‌های نفتی در اردیبهشت امسال است. وی از رشد ۱۰ درصدی مصرف بنزین در این تاریخ در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته خبر داده و افزوده است که با توجه به هم ترازی بین تولید و مصرف تاکنون (اردیبهشت) واردات بنزین نداشته ایم، اما سیر مصرف بنزین در کشور عدد غیر منتظره‌ای است.

با این اوصاف، این که از اردیبهشت تا کنون چطور ناترازی بنزین مدیریت شده، چندان رسانه‌ای نشده است، البته از مهم‌ترین خبر‌هایی که در این زمینه تاکنون منتشر شده می‌توان به اظهارات رئیس اتحادیه صادرکنندگان نفت اشاره کرد. به گزارش ۲ مرداد تابناک به نقل از «معروف خانی»، وی تصریح کرده که امروزه ایران به واردکننده این محصول تبدیل شده است و به ازای واردات هر تن بنزین، ۱۰۰ دلار بیش از قیمت بین‌المللی بنزین هزینه می‌کند! او در پاسخ به این که آیا واردات بنزین با نرخ ۷۰ سنت در هر لیتر واقعیت دارد یا خیر؟ توضیح داد: به نظر می‌رسد، رقم مذکور بیش از ۷۰ سنت باشد؛ اما نمی‌توان عدد دقیقی در این زمینه ارائه داد، چون شفاف‌سازی نمی‌شود.

دولت برای کنترل مصرف چه کار کرده است؟

هم اینک خروج از دوره کرونا و به خصوص قوت گرفتن روند افزایش سالانه تولید خودرو در کشور، دو عامل آشکار برای رشد مصرف بنزین به شمار می‌روند. اما در لایه‌های بعدی، خارج نشدن خودرو‌های فرسوده به میزان کافی، توسعه نیافتن خودرو‌های گازسوز به این روند مصرف سوخت دامن زده است. در چنین شرایطی دولت به طور مشخص راهکار حذف تقاضا‌های کاذب و قاچاق را از دو مسیر کاهش سهمیه آزاد کارت‌های سوخت به ۱۵۰ لیتر و همچنین کاهش کارت سوخت جایگاه‌ها تا حد امکان اجرا کرده و برای رشد تولید نیز همان طور که گفته شد، طرح‌های میان مدتی را در دست اجرا دارد. با این همه و با توجه به تاکید بر استفاده نکردن از ابزار‌های قیمتی برای کنترل مصرف، به نظر می‌رسد کماکان باید در عوامل فوق به دنبال کنترل تراز منفی بنزین گشت. مگر این که شرایط تورم و بهبود قدرت خرید در سطح کلان اقتصاد به گونه‌ای رقم بخورد که اصلاح قیمتی بنزین با حساسیت کمتری توجیه پذیر شود.