حل نگرانی ایران از طریق گفتگو

به گزارش مجله خبری نگار، پس از آنکه حسن کاظمی قمی، نماینده ویژه رئیس‌جمهور در امور افغانستان از موافقت مقامات افغانستانی برای بازدید متخصصان ایرانی از سد کجکی خبر داد، سرپرست نخست‌وزیری طالبان هم در دیدار رئیس نمایندگی سازمان ملل در افغانستان (یوناما) گفت که این گروه، نگرانی ایران در خصوص حقابه رودخانه هیرمند را از طریق گفتگو برطرف خواهد کرد.

طی هفته‌های اخیر، اما و اگر‌های زیادی درباره وجود آب در پشت سد کجکی به وجود آمده است؛ آنچنان که بین دو کشور همسایه بر سر بی‌آبی سیستان و بلوچستان تنش ایجاد کرده است. روز پنجشنبه ۲۸ اردیبهشت امسال آیت‌الله رئیسی رئیس‌جمهور در جریان سفر به چابهار عنوان کرد: «حقابه مردم سیستان از هیرمند را نمی‌شود مشمول زمان کرد. موضوع آب هیرمند حق مردم منطقه و سیستان‌و‌بلوچستان است که در معاهدات و قرارداد‌ها آمده و ‏مردم از این آب در چاه‌نیمه‌ها استفاده می‌کردند. حاکمان افغانستان ‏باید اجازه دهند کارشناسان ما مراجعه و صحت و سقم ماجرا را بررسی کنند، اگر کارشناسان ما کمبود آب را تأیید کنند، حرفی ‏نداریم وگرنه اجازه نخواهیم داد حق مردم به هیچ عنوان تضییع شود.»

این سخنان رئیس‌جمهور کشورمان با واکنش مقامات طالبان روبه‌رو شد. آنان مدعی شدند که به دلیل کم بودن حجم آب، آبی نصیب ایران نخواهد شد. امیرخان متقی سرپرست وزارت خارجه امارت اسلامی افغانستان بر تعهد تأمین حقابه ایران از هیرمند مطابق توافقنامه میان دو کشور تأکید کرد و گفت: «دل امارت اسلامی همانند مردم هیرمند، فراه و نیمروز برای سیستان و بلوچستان هم می‌سوزد و درد آن‌ها را درد خود می‌دانیم، اما آبی در سد کمال‌خان وجود ندارد و مسیر سد کجکی هم تا مرز ایران، ۶۰۰ کیلومتر است.».

اما ساخت همین سد کمال‌خان که حالا طالبان ادعای بی‌آب بودن آن را دارد، به نوعی نقض معاهده رودخانه هیرمند بود. بر اساس این معاهده که در سال ۱۹۷۳ منعقد شد، افغانستان باید آب رودخانه هیرمند را به میزان ۲۲ مترمکعب در ثانیه در سال و چهار مترمکعب در ثانیه برای «حسن‌نیت و روابط برادرانه» به ایران برساند، اما این سد طوری ساخته شده که وقتی پر از آب شود، آب آن به سمت ایران سرازیر نمی‌شود و به سمت منطقه شوره‌زار و گودزره می‌رود. این مسأله یکی از عواملی بود که موجب شد آب ناشی از بارندگی‌ها به سمت ایران جاری نشود. در واقع سد کمال‌خان یک سد انحرافی با هدف منحرف کردن آب است و از همین رو می‌توان گفت که ادعای مقامات افغانستان به معنی خشکسالی، صحیح نیست. طبق میزانی هم که ماهواره‌های بین‌المللی و ماهواره خیام از نقاط مختلف بالادست هیرمند اعم از سد کجکی و سد کمال‌خان نشان می‌دهند، مقادیر قابل‌توجهی آب پشت این سد‌ها وجود دارد که ادعای اخیر حاکمان افغانستان را رد می‌کند.

حال با وجود اختلاف‌نظرات اینچنینی خبر می‌رسد که حاکمان افغانستان وعده گفتگو با مقامات ایرانی را داده‌اند. «مولوی عبدالکبیر» معاون سیاسی و سرپرست نخست‌وزیری طالبان در ملاقات با رئیس یوناما گفت: «افغانستان به‌جز حق مشروع خود، در هیچ‌جا حقابه بیشتر نمی‌گیرد و اگر (ایران)، در این زمینه نگرانی داشته باشد، می‌توانیم نگرانی آنان را از راه گفتگو و تفاهم حل کنیم.»

این خبر پس از آن منتشر می‌شود که «حسن کاظمی قمی»، نماینده ویژه و سرپرست سفارت ایران در کابل هم اعلام کرده بود، طالبان اجازه داده‌اند تا کارشناسان ایرانی از سد کجکی بازدید کنند.