افغانستان، بهشت لیتیوم برای چینی‌ها

به گزارش مجله خبری نگار/الوقت: افغانستان دارای معادن سرشار مواد معدنی گوناگون و همچنین میادین نفتی و منابع گازی است، اما تاکنون نتوانسته برای بهبود اوضاع اقتصادی از آن بهره ببرد. این در حالی است که با خروج نیرو‌های بین‌المللی از افغانستان و آغاز حاکمیت دوباره طالبان در این کشور، کمک‌های منظم خارجی متوقف، نظام بانکی آن دچار بحران نقدینگی و اقتصاد آن دچار ورشکستگی شده است. حالا بعد از تسلط طالبان و مسدود شدن منابع مالی افغانستان و بحران اقتصادی در این کشور بار دیگر امکان برداشت از این منابع و درآمدزایی برای افغانستان مطرح شده است.

به تازگی نیز وزارت معادن و فلزات دولت موقت طالبان در افغانستان طی بیانیه‌ای اعلام کرد: مسئولان و نمایندگان شرکت چینی «گوچین» در دیدار با شهاب الدین دلاور، سرپرست وزارت معادن و فلزات (طالبان) در کابل علاقه خود را برای سرمایه گذاری ۱۰ میلیارد دلاری در ذخایر لیتیوم افغانستان ابراز کرده اند. بر اساس این بیانیه، سرمایه گذاری مذکور ۱۲۰ هزار شغل مستقیم و یک میلیون شغل غیرمستقیم در این کشور ایجاد می‌کند. این شرکت طی ۷، ماه مسیر سالنگ را بازسازی و یک تونل دیگر را هم حفر خواهد کرد.

این شرکت همچنین تاکید کرد که فرآیند ذخایر لیتیوم در داخل افغانستان انجام می‌شود و برای فرآوری آن جاده کومار و لغمان آسفالت و یک نیروگاه برق آبی ساخته می‌شود. در ماه ژانویه، وزارت معادن و پترولیم دولت موقت طالبان قرارداد استخراج میدان نفتی آمو را با شرکت چینی مرکز تحقیقات اقتصاد و اطلاعات نفت چین امضا کرد که سهم افغانستان در ابتدا ۲۰ درصد و در آینده به ۷۵ درصد خواهد رسید.

لیتیوم افغانستان

شرکت‌های چینی مدت‌ها در آرزوی دسترسی به ذخایر غنی و گسترده لیتیوم افغانستان بوده اند که ارزش آن بیش از یک تریلیون دلار تخمین زده می‌شود. ذخایر وسیع لیتیوم افغانستان در ساخت باطری‌ها برای تامین انرژی تلفن‌های همراه، لپ‌تاپ‌ها و وسایل نقلیه الکتریکی و هیبریدی به کار می‌رود و استفاده می‌شود. آمریکای جنوبی دارای معادن وسیعی از لیتیوم است و چین و سایر کشور‌های صنعتی جنوب شرق آسیا نیز برای تولید لوازم دیجیتال خود نیازمند لیتیوم هستند. با این حال، از آنجایی‌که حمل‌ونقل از امریکای جنوبی برای کشور‌های آسیایی که دچارکمبود انرژی هستند، غیراقتصادی است، آن‌ها اکنون به بازگشت نظم در افغانستان برای استخراج لیتیوم امید بسته‌اند.

اخیراً روزنامه انگلیسی فایننشال‌تایمز گزارش داده که ذخایر لیتیوم افغانستان می‌تواند با ذخایر لیتیوم سایر کشور‌ها رقابت کند. الیف نوراوغلو، ریٔیس بخش اقتصاد در دانشگاه ترکیه-آلمان (TAU) گفته که لیتیوم نیزمانند نفت به سرعت در حال تبدیل شدن به یک محصول استراتژیک است. او تصریح کرد: «لیتیوم را می‌توان تسلیحاتی کرد، زیرا در آینده در بسیاری از زمینه‌ها، از تولید موتر گرفته تا ربات‌ها و ماشین‌های موتر استفاده خواهد شد.»

استخراج غیرقانونی معادن از سال ۲۰۰۱ تا ۲۰۲۱ تا زمان تصرف کابل توسط طالبان، سالانه ۳۰۰ میلیون دلار به دولت زیان وارد کرد. براساس گزارش‌ها، در یک نظرسنجی که در سال ۲۰۱۰ میلادی انجام شد، زمین‌شناسان و محققانی که برای ارتش ایالات متحده کار می‌کردند، ارزش منابع لیتیوم افغانستان را که در غزنی، هرات و نیمروز پراکنده شده است، «سه تریلیون دلار» تخمین زدند. همچنین نهاد «انرژی‌های جدید بلومبرگ» که یک نهاد ارایه‌دهنده تحقیقات استراتژیک کالا‌های جهانی است، بیان می‌کند که کنترل ذخایر لیتیوم و عناصر کمیاب خاکی استفاده نشده در افغانستان، رقابت میان اتحادیه اروپا و امریکا را افزایش خواهد داد. سعید میرزاد، از اعضای سروی زمین‌شناسی ایالات متحده امریکا در سال ۲۰۱۰ به مجله ساینس گفته بود: «گر افغانستان چند سال آرامش داشته باشد و امکان توسعه منابع معدنی خود را فراهم کند، می‌تواند ظرف یک دهه به یکی از ثروت‌مندترین کشور‌های منطقه تبدیل شود.»

منابع لیتیوم در افغانستان برای اولین‌بار توسط کارشناسان معدن شوروی سابق در دهه ۱۹۸۰ کشف شد. با این حال، آن‌ها تا سال ۲۰۰۴ آن را به خوبی مخفی نگه داشتند، اما زمانی‌که تیمی از زمین‌شناسان امریکایی به‌طور تصادفی با مجموعه‌ای از نمودار‌ها و داده‌های قدیمی درکتابخانه سروی زمین‌شناسی افغانستان در کابل برخورد کردند این مساله فاش شد. بر اساس تحقیقات گسترده محققان به این نتیجه رسیده‌اند که افغانستان ممکن است ۶۰ میلیون تُن مس، ۲٫۲ میلیارد تن سنگ آهن، ۱٫۴ میلیون تن عناصر کم‌یاب خاکی مانند لانتانیم، سریم، نیٔودیمیم، در اختیار داشته باشد. در کنار معادن بزرگ آلومینیوم، طلا، نقره، روی و جیوه، تجزیه‌وتحلیل‌های اولیه در یک ولایت غزنی نشان می‌دهد این معدن ذخایر لیتیوم را به بزرگی ذخایر کشور بولیوی، که دارای ۲۱ میلیون تن دارا می‌باشد. کارشناسان باور دارند که تنها استخراج معادن لیتیوم افغانستان می‌تواند میلیارد‌ها دلار برای این کشور تولید ثروت کند و افغانستان را از یک کشور فقیر و نیازمند کمک‌های خارجی، به کشوری ثروت‌مند و توسعه‌یافته تبدیل نماید.

مس، منبع ارزشمند معدنی افغانستان

در عین حال، افغانستان دارای معادن مختلف معدنی است. براساس بررسی‌های مختلفی که در مورد ذخایر افغانستان انجام شده، این کشور دارای معادن قابل توجه از جمله مس، زغال سنگ، آهن، نیوبیم، کبالت، طلا، مولیبدن، نقره و آلومینیوم و همچنین منابع فلورسپات، اورانیوم، بریلیم، تالک و لیتیوم است.

مقام‌های افغان قبلاً ارزش ذخایر طبیعی این کشور را تا سه تریلیون دلار تخمین زده بودند. این تخمین در سال ۲۰۱۰ انجام شده بود و اکنون ممکن است ارزش این ذخایر بیشتر باشد چرا که پس از پاندمی کرونا در جهان قیمت‌ها از مس گرفته تا لیتوم افزایش یافته است. وزارت معادن افغانستان در سال ۲۰۱۹ مقدار ذخایر مس در این کشور را تقریبا ۳۰ میلیون تن اعلام کرد. نقشه راه ذخیره سازی افغانستان که توسط این وزارتخانه در همان سال منتشر شد، گفت که ۲۸.۵ میلیون تن مس دیگر در ذخایر کشف‌نشده در سنگ‌های "پورفیری" وجود دارد؛ بنابراین مجموع تخیمنی مس در این کشور به حدود ۶۰ میلیون تن می‌رسد که بنا به گفته خبرگزاری رویترز با افزایش تقاضا برای این فلز، ارزش آن به صد‌ها میلیارد دلار می‌رسد.

معدن مس عینک، دومین معدن بزرگ مس جهان به حساب می‌آید که در ولسوالی محمد آغه ولایت لوگر در جنوب این شهر قرار دارد. شیلی بزرگترین معدن مس و ایران سومین معدن بزرگ مس در جهان را دارد.

قرارداد بهره‌برداری و غنی‌سازی مس معدن عینک در سال ۲۰۰۸ میان وزارت معدن افغانستان و یک شرکت چینی موسوم به "ام‌سی‌سی" (MCC) برای سی سال امضا شد. قرار بود این شرکت چینی در اول حدود سه میلیارد دلار روی این معدن سرمایه‌گذاری کند. اما روند استخراج این معدن به دلیل اختلاف میان طرف چینی و دولت افغانستان و همچنین ناامنی پیشرفت چندانی را نداشت. اخیراً روزنامه فایننشنال تایمز گزارش داد که در هفته‌های اخیر، چین با طالبان در مورد کار روی مس عینک در جنوب شرقی کابل، گفتگو کرده است.

بنا به گزارش خبرگزاری رویترز، شرکت چینی تخمین زده که از این معدن ۱۱.۰۸ میلیون تن مس استخراج کند که ارزش آن با قیمت فعلی بورس فلزات لندن، بیش از ۱۰۰ میلیارد دالر می‌شود. اخیراً حکومت طالبان در نشست کابینه خود به کمیسیون اقتصادی وظیفه سپرد که در برطرف کردن موانع بر سر راه استخراج معدن مس عینک لوگر دست به کار شود و قرارداد این معدن را دوباره بررسی کنند. پیش‌بینی شده که با استخراج مس، از این معدن، افغانستان سالانه نزدیک به ۲۴۰ تا ۳۰۰ میلیون دالر درآمد خواهد داشت.

سرمایه گذاری‌های چین در دوران طالبان

پس از سال۲۰۰۱ حکومت چین آمادگی خود را برای سرمایه‌گذاری در معادن افغانستان اعلام کرد. قرارداد نخست استخراج نفت آمو دریا با شرکت ملی نفت چین و قرارداد استخراج مس عینک به‌عنوان بزرگ‌ترین معدن مس در منطقه، با حکومت چین منعقد شد؛ ولی به سبب ناامنی در افغانستان، آغاز کار عملی این قرارداد‌های بزرگ، سال‌ها در افغانستان متوقف ماند. چالش ناامنی بر سر راه چین برای دسترسی به منابع افغانستان هنوز هم ادامه دارد. اخیرا گروه داعش در حمله به هتل محل اقامت سرمایه‌گذاران چینی در افغانستان پنج نفر از آنان را زخمی کرد. واضح بود که این حمله درصدد ناامن نشان دادن افغانستان برای سرمایه‌گذاران چینی طراحی شده بود؛ اما به نظر می‌رسد که حکومت چین علاقه شدید به معادن افغانستان دارد و دیگر هیچ نوع تعلل و تاخیر را در این مورد، جایز نمی‌داند.

هم‌اکنون بیش از صد شرکت چینی برای انعقاد قرارداد استخراج معادن در افغانستان، در وزارت معادن افغانستان ثبت‌نام کرده‌اند و پس از حاکمیت طالبان حدود ۵۰۰بازرگان چینی وارد افغانستان شده و از نزدیک منابع طبیعی این کشور را بررسی کرده‌اند. پس از قرارداد نفتی آمودریا، هم اکنون قرارداد استخراج معدن مهم مس عینک و معادن لیتیوم افغانستان توسط شرکت‌های چینی در دست بررسی قرار دارد. علاوه براین، مطابق اعلامیه شرکت ملی برق افغانستان، سرمایه‌گذاری حکومت چین روی زغال سنگ افغانستان با هدف تولید انرژی برق نیز در دست بررسی قرار دارد.