مجله خبری-سبک زندگی نگار: دقربانی کردن گوسفند در روز عید قربان یکی از پر برکتترین اعمال حج در صحرای منا است. این عمل یکی از کارهای واجبی است که باید هر کدام از زائرین حج تمتع در روز عرفه و پس از رمی جمره انجام دهد.
احرام اولین کاری است که زائران حج تمتع باید در مکه انجام دهند، سپس از زوال روز نهم تا مغرب در سرزمین عرفات بمانن؛ منظور از وقوف این است که آنجا باشند چه در حال نشسته و دراز کشیده و چه در حال راه رفتن و یا خوابیدن.
البته نباید در تمام مدت خواب یا بی هوش باشند، زیرا وقوف آنها باطل خواهد شد.
بعد از آن حجاج از شب دهم تا اذان صبح در مشعر الحرام خواهند ماند و در روز عید قربان از آنجا به منطقهای به نام منی بروند و رمی جمره عقبه را انجام دهند که در آنجا باید هفت عدد سنگریزه به جمره آخری بیندازند.
پس از اتمام کار، هر کدام از زائرین تمام شدن رمی خود را به مدیر کاروان اعلام میکند و مدیر کاروان نیز از طریق تلفن، نام فرد را به ذابحین اعلام میکند تا به نیابت از زائر، قربانی ذبح شود.
به این ترتیب پس از ذبح قربانی، به زائر حاجی گفته میشود.
تا سال ۱۳۶۰ قربانی کردن احشام؛ شامل گوسفند، بز، گاو و شتر با روش سنتی انجام میشد و حاجیان به صف میایستادند تا به نوبت قربانیهای خود را به قصابهای حرفهای که خود حاجی بودند تحویل دهند.
اما پس از این سال کشتارگاههای صنعتی ایجاد شد و توسط روشهای مکانیزه عملیات ذبح قربانی انجام میشود.
زائران قبل از آغاز سفر، وجه مربوط به قربانی را به حساب مربوطه واریز کرده و مدیران کاروانها موظف هستند در عربستن کوپن قربانی را دریافت نمایند و در روز عید قربان، آن را به انجام برسانند.
از، اما صادق (ع) روایت شده است که به هنگام قربانی کردن این دعا را بخوانید:
اِنّی وَجَّهْتُ وَجْهِیَ لِلَّذی فَطَرَ السَّمواتِ وَ الاَْرْضَ، حَنیفاً مُسْلِماً وَ
من روی خود را به سوی کسی کردم که آسمانها و زمین را آفریده
ما أنَا مِنَ الْمُشْرِکینَ، إنَّ صَلاتی وَ نُسُکی وَ مَحْیایَ وَ مَماتی لِلّهِ رَبِّ
من در ایمان خود خالصم و از مشرکان نیستم. نماز و قربانی و زندگی و مرگم برای خداوندی است که پروردگار
الْعالَمینَ، لا شَریکَ لَهُ، وَ بِذلِکَ أُمِرْتُ وَ أَنَا مِنَ الْمُسْلِمینَ.
جهانیان است. شریکی برای او نیست. من به این برنامه مأمور شدم و از مسلمانانم.
اَللّهُمَّ مِنْکَ وَلَکَ، بِسْمِ اللّهِ وَاللّهُ اَکْبَرُ. اَللّهُمَّ تَقَبَّلْ مِنّی.
خدایا از تو و برای توست. به نام خدا و خداوند بزرگتر است. خدایا از من قبول فرما.
(البتّه اگر به نیّت چند نفر قربانیِ مستحب انجام شود، بگوید: اَللّهُمَّ تَقَبَّلْ مِنّا)
بسیار مناسب است افراد توانگر، در این روز قربانی نمایند و بیشتر آن را در میان افراد نیازمند و همسایگان و آشنایان پخش کنند.
زائرانی که در حج تمتع مشغول اعمال حج هستند باید در روز دهم ذی الحجه، گوسفند، گاو، شتر یا بز را در منا ذبح کنند.
امام صادق علیه السّلام فرمود:
در یوم النحر (یعنی روز عید قربان) هیچ عملی بهتر از آن نیست که خونی به رسم قربانی ریخته شود یا در مسیر احسان به والدین یا خویشاوندی که قطع رحم میکند، گامی برداشته شود و آن که حاجی درباره آن خویشاوند، تفضّل بیشتری مبذول دارد و در گفتن سلام سبقت جوید یا از قسمت مرغوب گوشت قربانی اطعام کند و پس از آن بقیّه همسایگان خود را از یتیمان گرفته تا مسکینان و بردگان را به استفاده از آن فراخواند و اسیران را تفقّد کند.
شیخ صدوق (ره) در شرح این فراز مینویسد:
بزرگان برآنند که این اعمال در روز عید قربان به طور مطلق مطلوب است اگر چه در مِنا نباشد و ما اضافه میکنیم اگر چه قربانی در روز عید قربان نباشد؛ لکن در منا و روز عید قربان ثوابش بیشتر خواهد بود.
امیرالمومنین علیه السلام میفرمود:
«وَ إِذَا ضَحَّیْتُمْ فَکُلُوا وَ أَطْعِمُوا وَ أَهْدُوا وَ احْمَدُوا اللَّهَ عَلَی مَا رَزَقَکُمْ مِنْ بَهِیمَةِ الْأَنْعَامِ»؛ چون مراسم قربانی را برگزار کردید از گوشت قربانی بخورید و هدیّه بدهید و خدا را به پاس این نعمت که گوشت شتران و گاوان و گوسفندان را روزیِ شما ساخته، سپاسگزاری کنید. (من لا یحضره الفقیه، ج۱، ص:۵۲۱)
امام باقر علیه السّلام فرمود:
«قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ (ع) کَانَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ (ع) لَا یَأْکُلُ یَوْمَ الْأَضْحَی شَیْئاً حَتَّی یَأْکُلَ مِنْ أُضْحِیَّتِهِ». شیوه امیرالمؤمنین علیه السّلام چنین بود که روز عید قربان، غذایی نمیخورد تا از گوشت قربانی خود غذائی تناول کند. (من لا یحضره الفقیه، ج۱، ص:۵۰۸)
همچنین فرمود:
«وَ لَا تَأْکُلْ یَوْمَ الْأَضْحَی شَیْئاً إِلَّا مِنْ هَدْیِکَ وَ أُضْحِیَّتِکَ إِنْ قَوِیتَ عَلَیْهِ وَ إِنْ لَمْ تَقْوَ فَمَعْذُورٌ»؛ در روز عید قربان چیزی نخور مگر از گوشت قربانیِ خود و اگر قدرت تمکن مالی برای قربانی کردن نداری در این صورت معذوری. (من لا یحضره الفقیه، ج۱، ص:۵۰۸)
از این روایات به دست میآید اگر برای انسان مقدور بود در روز عید، قربانی کرد اولین چیزی که در آن روز میخورد از گوشت همان قربانی باشد.
در فقه اسلامی برای ذبح حیوان، شرایط و آدابی وجود دارد که به شرح زیر است:
حضرت محمد (ص) فرموده اند:
در روزهای قربانی بعد از عبادات فریضهای هیچ عبادتی اینقدر مقبول و پسندیده در بار الهی نیست و بیش از رسیدن قطرات خون به زمین مقبول پروردگار میگردد؛ لذا با شوق زیاد ودل پروسعت قربانی کنید.
همچنین فرموده اند:
به اندازه موهای بدن مذبوحه ثواب داده میشود پس برای حصول این اندازه ثواب کسی که قربانی بر او واجب نیست اگر قربانی کند کاری است بجا و در وقت ذبح قربانی باید پیشانی آن را بطرف قبله نماید.
قربانی کردن از اعمال پربرکت در روز عید قربان است. در خصوص این موضوع سوالاتی برای افراد به وجود میآید.
از سه نوع حیوان میتوان برای قربانی استفاده کرد که عبارتند از:
بز نر و ماده در صحت قربانی شدن آن هیچ گونه تأثیری ندارد، اما در شتر و گاو نوع ماده آن افضل است. همچنین گوسفند نر برتر از ماده است.
از بدن حیوان ذبح شده ۱۰ چیز حرام است که از آن باید پرهیز کرد: